به گزارش مشرق، «برای فرهنگی‌ها مسؤولیت بسیار [بزرگی] هست. هر چه شغل عظیم باشد، مسؤولیت به همان مقدار بزرگ و عظیم است. مسؤول تمام مقدراتی که برای یک کشوری پیش می‌آید، مسؤول تمام انسان‌هایی که باید انسان بشوند، مسؤول تمام جوان‌هایی که زیردست آنها باید تربیت بشوند. تربیت باید بشود انسان در مکتب فرهنگیان، معلم؛ و مقدرات هر مملکتی به دست همین‌هاست که از فرهنگ بیرون می‌آیند؛ و پیشرفت هر کشوری و عقب ماندگی هر کشوری، باز به دست معلمین است.
معلم است که با ساختن خود، افراد را، کشور را، پیش می‌برد؛ و معلم است که اگر - خدای نخواسته- در پیش او انحراف حاصل بشود، کشور را خراب می‌کند. معلم است که انسان‌ها را یا مهذب بار می آورد، متعهد بار می آورد، و یا انگل بار می آورد و وابسته. همه از مدرسه‌ها بلند می شود. همـه سعادت‌ها و هـمه شقاوتـها انگیزه‌اش از مدرسه‌هاست، و کلیدش دست معلمین است».(صحیفه امام، ج ۷، ص۴۲۸-۴۲۹)
رهبر معظم انقلاب فرمودند: «اینکه گفته می‌شود معلّم کار انبیا را می‌کند، برویم در عمق این حرف؛ این حرف یعنی چه؟ یُزَکّیهِم وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتبَ وَ الحِکمَة؛ کار انبیا این است؛ کار انبیا نجات بشریّت است و ایجاد یک جامعه انسانیِ برتر و والاتر است، «معلّم، شاغلِ شغل انبیا است» (۱۳۹۴.۰۲.۱۶)
آری همانطور که امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب فرمودند، جایگاه معلمان، جایگاه ویژه‌ای است؛ جایگاه ارزشمندی که فرد شایسته برای آن را می‌طلبد.
افراد زیادی هستند که علاقه‌مند به معلمی هستند و اصولا مطرح می‌کنند که چگونه می‌توانند وارد آموزش و پرورش شوند و راه‌های معلم شدن و ورود به مدرسه چیست؟
* مسیرهایی که در حال حاضر برای معلم شدن وجود دارد؟
در حال حاضر ۳ مسیر برای معلم شدن در کشور وجود دارد؛ تربیت معلم، یکی از روش‌های جذب معلم در دستگاه تعلیم و تربیت کشور است؛ جوانان بعد از فارغ‌التحصیلی از آموزش و پرورش و بعد از قبولی در مرحله اول کنکور، برای انتخاب رشته تحصیلی، مراکز تربیت معلم را که از آن با عنوان دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی یاد می‌شود، بر می‌گزینند.
بیشتر بخوانید:
سیاست‌های جذب معلمان به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید
در گذشته، دوره‌های تربیت معلم، دو ساله بود که اکنون در دانشگاه فرهنگیان، دوره چهارساله وجود دارد؛ دانشجومعلمان از همان بدو ورود به استخدام آموزش و پرورش در می‌آیند و بعد از اخذ مدرک تحصیلی، به مدارس وارد می‌شوند.
این روش جذب در راستای اجرای مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و به استناد بند «ب» ماده ۶۳ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، ماده ۱ قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب هشتم خرداد ۱۳۶۹ مجلس شورای اسلامی و مجوز سازمان اداری و استخدامی کشور انجام می‌شود.
در این روش وزارت آموزش و پرورش برای تأمین و تربیت بخشی از نیروی انسانی مورد نیاز آموزشی خود، متناسب با مبانی و ارزش‌های اسلامی و نیاز دوره‌های مختلف تحصیلی در مقطع کارشناسی پیوسته برای دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، از میان داوطلبان واجد شرایط آزمون سراسری دانشجو معلم می پذیرد و داوطلبان در صورت احراز صلاحیت‌های عمومی و اختصاصی جذب می‌شوند.
قوانین دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
رشته‌های دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی به این شکل است که چند برابر ظرفیت مورد نیاز، پذیرفته شده اولیه از سوی سازمان سنجش بر اساس رتبه قبولی به وزارت آموزش و پرورش معرفی می‌شود و مصاحبه اختصاصی انجام شده و صلاحیت‌های عمومی افراد ارزیابی می‌شود.
در این مرحله از معرفی‌شدگانی مصاحبه اختصاصی به عمل می‌آید که دارای شرایط و ضوابط مندرج دفترچه شماره (۲) راهنمای انتخاب رشته و «پیوست‌ها» آن سالی که کنکور برگزار می‌شود، باشند.
اما این شرایط چیست؟ شرایط متناسب با شرایط پیش‌بینی شده از سوی آموزش و پرورش برای همان زمان است اما نکته مهم این است که پذیرش دانشجو در دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی به صورت بومی‌پذیری است و پذیرفته‌شدگان نهایی مکلفند به مدت دو برابر طول تحصیل، تعهد خدمت محضری به آموزش وپرورش سهمیه خدمتی بسپارند.
شرایط عمومی: ۱ تابعیت جمهوری اسلامی ایران ۲) اعتقاد به دین مبین اسلام یا یکی از ادیان شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۳ )التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۴ )داشتن سلامت کامل روانی، جسمانی و توانایی انجام وظایف محوله ۵ )نداشتن سابقه محکومیت جزایی یا کیفری مؤثر ۶) عدم اعتیاد به مواد مخدر، دخانیات و الکل و هر نوع مواد اعتیادآور ۷)داشتن گواهینامه پایان دوره پیش‌دانشگاهی داوطلبان نظام آموزشی قدیم یا دیپلم متوسطه دوم نظام آموزشی جدید
شرایط اختصاصی: ۱ )کسب حداقل نمره علمی کل ۶۵۰۰ و بالاتر در زیرگروه مربوط ۲)نداشتن هیچگونه رابطه استخدامی یا تعهد خدمت دائم یا موقت به نهادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی) از آغاز تا پایان دوره تحصیل در دانشگاه.( ۳ ) حداقل معدل کل ۱۴ در دوره متوسطه دوم (معدل سه پایه اول، دوم و سوم) ۴)سن مجاز با رعایت ماده ۴۲ و ۴۳ قانون مدیریت خدمات کشوری، داشتن حداکثر سن۲۴ سال تمام جهت تحصیل رشته مورد نیاز آموزش و پرورش الزامی است.
در جذب آموزش و پرورش برخورداری از سلامت کامل تن و روان و شرایط مناسب جسمانی برای حسن انجام وظیفه معلمی به استناد بند (ز) ماده ۴۲ قانون مدیریت خدمات کشوری و آیین نامه اجرایی ماده مزبور(تصویب نامه شماره ۴۴۱۷۸.۸۸۳۸۳- ۲۳ تیر ۱۳۸۹ هیأت دولت) و با توجه به رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری (موضوع دادنامه شماره ۱۳۱۲ مورخ نهم مرداد ۱۳۹۷) با تأیید پزشک معتمد واجدشرایط آموزش و پرورش با ملاک‌ها و معیارهای ذیل الزامی است: توانایی و مهارت گفتاری (توانایی رعایت مخارج تمام حروف و ادای کلمات و عبارات، به طور کامل و صحیح و نداشتن لکنت زبان به هر میزان) قدرت بینایی (قدرت دید هر چشم حداقل پنج دهم یا هر دو چشم بدون عینک و لنز حداقل ده بیستم و نداشتن کوررنگی و انحراف چشم البته پس از اصلاح با عینک و لنز، داشتن دید۱۰/۱۰ هرچشم وداشتن دید حداقل ۲۰/۱۶در دو چشم، الزامی است.
بیشتر بخوانید:
دولت روحانی معتقد به خصوصی سازی آموزش و پرورش است!
هر نوع نقص میدان بینایی در یک یا هر دو چشم، دوربینی غیر قابل درمان ونیستاگموس شدید هردو چشم، ضایعات وسیع، شدید وغیرقابل درمان در هر دو قرنیه؛ کور رنگی برای رشته‌های آموزش ابتدایی و رشته های گروه هنر و رشته هایی که شناخت رنگ و طیف نوری در آنها ضروری است، ممنوع بوده و در بقیه رشته ها بلامانع است.
قدرت شنوایی: توانایی شنیدن صداها و اصوات معمولی و نداشتن نقص شنوایی؛ همچنین کم‌شنوایی داوطلب نباید بیش از ۳۰ دسیبل باشد.
در این قوانین، تغییر شکل مادرزادی یا اکتسابی اندام‌ها و نداشتن کراهت منظر در اثر سوختگی، سوانح یا دیگر عوامل در صورت یا قسمت‌های ظاهری و نمایان بدن، نداشتن نقص عضو مشهود و موثر در انجام وظایف حرفه‌ای معلمی براساس تشخیص پزشک معتمد واجد شرایط، عدم ابتلا به بیماری‌های مزمن و صعب العلاج از قبیل دیابت- سیروز کبدی- آسم- نارسایی کلیه- بیماری های قلبی- اسکروز آن پلاک- پارکینسون و بیماری‌های خونی نظیر لوسمی- کم خونی شدید مقاوم به درمان، تالاسمی ماژور و هر نوع بیماری شناخته شده موثر درانجام وظایف معلمی به تشخیص پزشک معتمد واجدشرایط و بیماری‌های که براساس تشخیص پزشک متعمد آموزش و پرورش مانع انجام وظایف حرفه ای باشد، تأکید شده است. همچنین احراز سلامت روانی بر اساس نظر روانشناس متخصص و متعمد آموزش و پرورش دارای نظام روان شناسی از سازمان نظام روان شناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران هم باید انجام شود.
در ادامه قوانین معلم شدن از طریق دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی، برخورداری از استعداد، علاقه و انگیزه معلمی، عامل بودن به اخلاق و رفتار متناسب با شأن و جایگاه معلمی، برخورداری از قدرت تعامل با دیگران و آشنایی با تعالیم دینی، به ویژه قرآن کریم مدنظر است. البته آموزش و پرورش اعلام کرده است که نخبگان علمی و مهارتی، مخترعان، مبتکران، برگزیدگان المپیادهای علمی، فرهنگی، هنری و مهارتی، جشنواره خوارزمی در شرایط علمی برابر، براساس کد رشته محل انتخابی، از اولویت پذیرش برخوردار می‌شوند.
* آزمون استخدامی
مسیر دوم برای جذب در آموزش و پرورش و معلم شدن، آزمون استخدامی است؛ با توجه به اینکه جذب نیرو از طریق دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی در شرایطی که نیروهای آموزش و پرورش به تعداد زیاد به مرز بازنشستگی می‌رسند و کمبود نیرو وجود دارد، ممکن نیست از روش آزمون استخدامی استفاده می شود.
البته از این روش با عنوان ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان هم یاد می‌شود؛ اما در ماده ۲۸ چه نوشته شده است: «تأمین بخشی از نیازهای خاص آموزش و پرورش در رشته‌هایی که امکان توسعه آن از طریق «دانشگاه» وجود ندارد، مطابق ضوابط و مقررات وزارت آموزش و پرورش از میان دانش آموختگان سایر دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی کشور و حوزه های علمیه، مشروط به گذراندن دوره یکساله مهارت آموزی در «دانشگاه» بلامانع می‌باشد».
میزان جذب از این طریق توسط سازمان امور اداری و استخدامی و سهمیه‌ای که به وزارت آموزش و پرورش داده می‌شود، مشخص می‌شود؛ پذیرفته‌شدگان استخدام پیمانی مشاغل آموزشی در این روش، ملزم به گذراندن دوره یکساله مهارت‌آموزی هستند که این دوره شامل مجموعه‌ای از دروس تربیتی، تخصصی و کارورزی (نظری، مهارتی) است البته این دوره بر خلاف دوره ۴ ساله دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی، بدون دریافت حقوق و مزایا بوده و صدور حکم استخدامی منوط به کسب موفقیت در دوره مذکور است و همچنین مدت دوره یکساله مهارت‌آموزی جزء سنوات خدمتی محسوب نخواهد شد.
* جذب از طریق مجلس
روش سوم جذب، از طریق مجلس است که در حال حاضر در حال انجام است و البته قرار است که دیگر چنین وضعیت جذبی در آموزش و پرورش نباشد اما بنا به دلایلی هنوز وجود دارد.
ماجرا از این قرار است که جذب آموزش و پرورش از طریق دانشگاه فرهنگیان و آزمون استخدامی هیچگاه نتوانست کمبودهای معلمی را در مناطق مختلف برطرف کند و استفاده از معلمان حق‌التدریس راه حلی بود که از گذشته وجود داشت. این افراد با حقوق اندک، در مدارس شروع به کار می‌کردند به امید آنکه استخدام شوند.
در سالیان پیش یعنی زمانی که نیروهای نهضت سوادآموزی به صورت گسترده به آموزش افراد بیسواد می‌پرداختند، قراری وجود داشت که بعد از چند سال خدمت در نهضت سوادآموزی، می توانستند جذب آموزش و پرورش شوند. افراد حق التدریس هم به همین شکل جذب می‌شدند و این روال سالیان سال ادامه داشت.
بعدها که آموزش و پرورش، این مدل جذب نیرو را قطع کرد، افرادی که به شکل‌های مختلف مانند آموزشیار نهضت سوادآموزی، مربی پیش دبستانی و معلم حق التدریس و خرید خدمات با آموزش و پرورش همکاری می‌کردند، گلایه به نمایندگان مجلس بردند و در نهایت در مجلس قانونی تصویب شد تا این گروه از کسانی که سال‌ها با آموزش و پرورش همکاری داشتند بتوانند جذب این وزارتخانه شوند.
* زیرنظام تربیت معلم و تأمین منابع انسانی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نقشه راه این وزارتخانه است که ۶ زیرنظام برای اجرای آن پیش‌بینی و تصویب شد که یکی از زیرنظام‌ها درباره نیروی انسانی است. برنامه زیرنظام تربیت معلم و تأمین منابع انسانی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران در نهصد و شصت و پنجمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ هفدهم تیر ۱۳۹۸ مصوب شد. در این زیرنظام درباره منابع انسانی آموزش و پرورش در افق چشم انداز ۱۴۰۴ آمده است: افرادی معتقد به دین مبین اسلام، عامل به احکام اسلامی، برخوردار از فضایل الهی، ارزش‌های والای انسانی و مکارم اخالقی، دارای انگیزه و توانمندی‌های لازم برای ایفای نقش و وظایف معلمی، پیشتاز درایجاد محیط مطلوب و خلق موقعیت‌های علمی و تربیتی متنوع و اثربخش برای فراگیران، سرآمد در صلاحیت‌های حرفه‌ای و تخصصی، توانمند در بهره‌گیری از فناوری‌های نوین آموزشی برای حسن انجام مأموریت‌ها و وظایف خود، بهره‌مند از معیشت بایسته و برخوردار از منزلت اجتماعی و کرامت والای معلمی، الگویی شایسته در جامعه و علاقه‌مند به عزت و اعتلای جامعه اسلامی ایران.
اهداف کلان این زیرنظام «برقراری نظام اثربخش وکارآمد مدیریت منابع انسانی» و «ایجاد تحول و نوآوری در نظام تربیت معلم کشور» و اهداف عملیاتی آن هم «جذب و تأمین منابع انسانی شایسته، متعهد و معتقد به مبانی دینی و ارزش‌های اسلامی، نخبه و کارآمد در تراز جمهوری اسلامی ایران»، «نظام‌مندکردن فرآیند جذب، تأمین، تربیت، نگهداشت و ساماندهی منابع انسانی»، «تربیت، توانمندسازی و ارتقای صلاحیت‌های تخصصی و حرفه‌ای، تقویت روحیه پژوهش، دانش‌افزایی و یادگیری، ارتقای بینش و مهارت‌های منابع انسانی»، «توسعه سلامت، تأمین امنیت و پایداری شغلی و افزایش هدفمند حمایتهای مادی و معنوی منابع انسانی» و «برنامه‌ریزی و استقرار نظام ارزشیابی منابع‌انسانی و اجرای مستمر و هدفمند آن به شیوه علمی» است.
در سیاست‌های اجرایی این زیرنظام در دو بند اول و دوم آمده است: «جذب و تأمین منابع انسانی واجد صلاحیت، توانمند، وفادار، متعهد و باانگیزه، به صورت امر حاکمیتی، براساس نیاز واقعی آموزش وپرورش» و «جذب و تأمین منابع انسانی مورد نیاز با اولویت دانش‌آموختگان مستعد، نخبه و رتبه‌های برتر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی از مسیر نظام تربیت معلم یا از بین دارندگان گواهینامه صلاحیت‌های حرفه‌ای درهمه سطوح آموزشی، تربیتی، اداری و خدماتی».
در اقدامات اساسی این زیرنظام آمده است که در اجرای مفاد سند تحول بنیادین آموزش وپرورش و تحقق اهداف زیرنظام تربیت معلم وتأمین منابع انسانی، وزارت آموزش وپرورش موظف است با همکاری دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط و رعایت قوانین و مقررات به اصلاح و قانونمند کردن فرایند جذب و استخدام منابع انسانی تا پایان برنامه ششم توسعه و تلاش برای تصویب آن در مراجع قانونی و ذی‌صلاح اقدام کند.
از مجموع ۱۳۱ راهکار سندتحول بنیادین، ۳۷ راهکار با زیرنظام تربیت معلم و تأمین منابع انسانی مرتبط است که برای اجرایی شدن آنها، ۹۷ برنامه تدوین شده است تا در طول برنامه‌های ششم و هفتم توسعه کشور اجرایی و عملیاتی شود که جذب نیروی انسانی و توجه تربیت معلم مورد توجه بوده و از برنامه‌هاست.
* قانون جدید استخدام/ اجباری شدن اخذ گواهینامه صلاحیت معلمی برای تدریس
نهم آذر امسال، حسن روحانی رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه جلسه ۸۳۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۲۷ آبان ۱۳۹۹ با عنوان ماده واحده «نحوه جذب منابع انسانی در مشاغل آموزشی و تربیتی وزارت آموزش و پرورش» را به هیأت وزیران، وزارت آموزش و پرورش و سازمان اداری و استخدامی کشور ابلاغ کرد.
ماده واحده: به منظور شناسایی، جذب و تأمین منابع انسانی در مشاغل آموزشی و تربیتی کار آمد، متعهد و متخلق، با استعداد و با انگیزه و برخوردار از صلاحیت های عمومی، تخصصی و حرفه ای؛ وزارت آموزش و پرورش مکلف است به استناد سیاست‌های کلی تحول در نظام آموزش و پرورش (ابلاغی مقام معظم رهبری) منابع انسانی مورد نیاز خود در مشاغل آموزشی و تربیتی را در چارچوب شایستگی های مندرج در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و بر اساس شرایط و ضوابط مصوب شورای عالی آموزش و پرورش، صرفا از طریق دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر فنی شهید رجایی تأمین نماید. هر گونه استخدام خارج از این طریق ممنوع است.
تبصره ۱: دانشگاه های فرهنگیان و تربیت دبیر فنی شهید رجایی علاوه بر جذب دانشجو معلم و هنرآموز موضوع ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان و ماده ۱ اساسنامه دانشگاه تربیت دبیر فنی شهید رجایی، می توانند از ظرفیت علمی سایر دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و حوزه های علمیه برای تربیت نیروهای آموزشی و تربیتی موردنیاز استفاده نمایند.
ضوابط و مقررات مربوط به این تبصره، ظرف مدت سه ماه با پیشنهاد توسط شورای عالی آموزش و پرورش به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌رسد.
تبصره ۲: افرادی که به استناد یکی از قوانین و مقررات موضوعه با واحدهای دولتی آموزشی و تربیتی آموزش و پرورش همکاری کرده اند در شرایط برابر با سایر داوطلبان و صرفا پس از گذراندن دوره مهارت آموزی یک ساله در دانشگاه فرهنگیان با دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی به کار گیری خواهند شد. مدت همکاری تمام وقت این افراد از حداکثر سن برای شرکت در آزمونهای استخدامی وزارت آموزش و پرورش کسر می شود.
تبصره ۳: سازمان اداری و استخدامی کشور، مجوزهای استخدامی وزارت آموزش و پرورش را در مشاغل آموزشی و تربیتی بر اساس شاخص نسبت دانش‌آموز به کل کارکنان آموزشی صادر خواهد نمود. شاخص نسبت دانش آموز به کل کارکنان آموزشی، به پیشنهاد مشترک وزارت آموزش و پرورش و سازمان اداری و استخدامی کشور به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
تبصره ۴: هر گونه گزینش و استخدام در مشاغل آموزشی و تربیتی در آموزش و پرورش، بر اساس نیاز «برای بوم» (استان، شهرستان، منطقه و ناحیه) خواهد بود و صرفا از طریق شرکت در آزمونهای ورودی انجام می شود. خارج شدن نیرو از بوم به منزله قطع رابطه استخدامی و ابقای ردیف برای بوم خواهد بود.
تبصره ۵: شرط اشتغال به حرفه معلمی در کلیه مدارس (اعم از دولتی و غیر دولتی)، دارا بودن گواهینامه صلاحیت معلمی» به عنوان مستند رسمی احراز توانایی یک فرد برای ایفای نقش معلمی خواهد بود. ترتیب صدور، به روزآوری، قالب و نوع اطلاعات مندرج در آن توسط شورای عالی آموزش و پرورش تعیین و با تصویب هیأت وزیران ابلاغ می شود.
تبصره ۶: این مصوبه، نسبت به کلیه قوانین و مقررات مربوط به حوزه جذب و تأمین منابع انسانی در مشاغل آموزشی و تربیتی در آموزش و پرورش در موارد مغایر، حاکم خواهد بود.
در گزارش‌های بعدی درباره وضعیت نیروهای آموزش و پرورش، مشکلات کمبود نیروی انسانی و وضعیت بازنشستگی و وضعیت نیروهای فعلی این وزارتخانه می‌پردازیم.