به گزارش مشرق، شعار سال به عنوان تبیین کننده خط مشی کشور در ۳۶۵ روز، در سال ۹۸ و ۹۹ به مسئله رونق و جهش تولید اختصاص داشت. در همین راستا سال ۱۴۰۰، مسئله تولید برای سومین دوره ۱۲ ماهه پیاپی با عنوان «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها» مد نظر فضای عمومی کشور قرار گرفت.
در این رابطه یکی از موارد تاثیرگذار بر جریان تولید در کشور، توجه به زیرساخت‌های اقتصاد نظیر آب و برق است. در حقیقت پشتیبانی از مسئله تولید بدون تامین آب و برق پایدار در پهنه کشور به هیچ عنوان امکان‌پذیر نیست. در کشور ما تامین آب و برق پایدار برای حوزه‌های خانگی، صنعتی و کشاورزی و خدماتی و سایر حوزه‌های دیگر به عهده وزارت نیرو است. در این خصوص به منظور پیگیری فعالیت‌های این وزارت‌خانه در سال جهش تولید و همچنین آگاهی از برنامه وزارت نیرو در سال ۱۴۰۰ به سراغ رضا اردکانیان، وزیر نیرو رفتیم تا در قالب گفتگویی به مسائل مذکور بپردازیم.
در این گفتگو مسائلی نظیر، بررسی فعالیت‌های وزارت نیرو در سال جهش تولید، میزان اشتغال ایجاد شده در پویش هر هفته الف ب ایران، توانایی وزارت نیرو برای تامین آب و برق پایدار جریان تولید، صنعت آب و برق در بودجه ۱۴۰۰ و مهمترین موانع تولید بررسی شده است.
مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:
**تحقق زیرساخت‌های جهش تولید، با سرمایه‌گذاری ۸۱ هزار میلیارد تومانی وزارت نیرو
* برای سومین سال پیاپی، در شعار سال که به نوعی تعیین کننده خط مشی دستگاه‌های کشور به حساب می‌آید، از کلید واژه تولید استفاده شد و این بار به صورت مصداقی تر از سال‌های گذشته مسئله تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها مد نظر قرار گرفت، در همین رابطه به عنوان سوال اول پیرامون فعالیت وزارت نیرو به منظور تحقق شعار سال گذشته یعنی جهش تولید بفرمایید؟
اردکانیان: سال ۹۹ با همۀ ویژگی‌های آن سپری شد. برای ما در خانوادۀ بزرگ صنعت آب و برق، سال گذشته، سال متمایزی از این حیث بود که توانستیم یک بار دیگر وعده‌ای که در ارتباط با نتیجه رساندن ۲۵۰ طرح آب و فاضلاب و برق به مردم داده بودیم، وفا کنیم.
خوشبختانه ما نه تنها ۲۵۰ طرح بلکه ۳۰۷ طرح را با سرمایه‌گذاری ۸۱ هزار میلیارد تومان میلیارد تومان تا پایان سال ۹۹ به مدار بهره‌برداری آوردیم. از جملۀ آن‌ها ۱۴ سد مخزنی و ۱۴ نیروگاه حرارتی و ۵۵ هزار هکتار شبکۀ اصلی آبیاری زهکشی، ۱۰ پروژۀ بزرگ آبرسانی، ۱۳ تصفیه‌خانۀ فاضلاب، ۹ تصفیه‌خانۀ آب و آبرسانی پایدار به ۱۶۵۰ روستا بود که در این سال صورت گرفت.
۶۶ درصد منابعی که برای این طرح‌ها هزینه شد، از طریق بخش خصوصی فعال فراهم شده بود که یا از آورده‌های خودشان بود یا از صندوق توسعۀ ملی استفاده کرده بودند، ۳۴ درصد منابع هم از بخش غیرخصوصی بود به این ترتیب که ۲۰ درصد آن حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان از منابع داخلی است، یعنی همان پولی که بابت تامین آب و برق توسط مردم تامین شد و عوارضی است که شوراهای شهر به حکم قانون در خصوص طرح‌های آب و فاضلاب تعیین می‌کنند.
۴ درصد از آن ۳۴ درصد هم از صندوق توسعه با تضمین دولت است یعنی هم بخش خصوصی با تضمین خودش از صندوق توسعه دریافت می‌کند و هم یک سری طرح وجود دارد که تضمین بازپرداخت آن با دولت است.
۹ درصد از مبلغ ۸۱ هزار میلیارد تومان نیز از بودجۀ عمومی است که سالیانه برای ما در نظر گرفته شده است. خب این کار سال ۹۹ بود، منتها ما تقریباً از دی‌ماه که هر هفته پویش الف ب ایران را ادامه می‌دادیم، یک برنامۀ ۱۸۰ روزه هم تهیه کردیم.
یک روز تقویم ۹۹ و ۱۴۰۰ را روبروی خودم قرار دادم و حساب کردم غیر از جمعه‌ها و روزهای تعطیل رسمی تا پایان دولت دوازدهم حدود ۱۸۰ روز کاری فرصت برای خدمت کردن داریم. البته قطعاً بعد هم این فرصت و مهلت برای انبوهی از فعالان این عرصه برقرار است، منتها رسم است که برای هر دولتی یک پایانی تعریف می‌شود و امثال من خودمان را با این برنامه تنظیم میکنیم.
یک برنامۀ ۱۸۰ روزه تدارک دیدیم که هم یک سری طرح را به اتمام می‌رسانیم و هم یک سری طرح را شروع میکنیم و برای شروع دولت سیزدهم ریل‌گذاری میکنیم.
* منظور شما از طرح‌هایی با عنوان ریل گذاری برای دولت آینده چیست؟
اردکانیان: منظور از طرح‌های ریل‌گذاری آن است که دولت آینده یک روز هم معطل بررسی‌های خاص از نظر شروع طرح‌ها نشود و طرح‌ها در مسیر اجرا قرار داشته باشند.
**بودجه ۱۴۰۰، بهترین بودجه صنعت آب و برق است
* ممکن است، در ارتباط با اشتغال ایجاد شده به واسطه پویش هر هفته الف ب ایران در سال ۹۹ توضیحاتی را ارائه دهید؟
اردکانیان: اشتغال مستقیم این ۳۰۷ طرح پویش که سال ۹۹ اجرا شد، ۳۴ هزار و ۶۶۰ نفر است و اشتغال غیر مستقیم خود این طرح‌ها نه اینکه کارگاه‌هایی که مثلاً با این برق تولیدی راه افتادند، اشتغال غیرمستقیم به معنای صنایع جانبی مرتبط با همین طرح‌ها که تجهیزات برقی تهیه کردند یا مثلا پمپ تهیه کردند یا تجهیزات آزمایشگاهی برای تصفیه‌خانه فراهم کردند. ۱۳۲ هزار و ۹۷۰ نفر بوده است. یعنی حدود ۱۶۸ هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم صاحب شغل شدند. منتها این اشتغال شامل اشتغالی که بعد از تولید انرژی ایجاد می‌شود نیست و اشتغالی است که صرف تولید این زیرساخت‌های آب و برق شده است. مثلا یک نیروگاه که می‌سازیم یک اشتغال مستقیم دارد که پرسنلی کار می‌کنند تا نیروگاه ساخته شود و یک اشتغال غیرمستقیم است یعنی صنایعی که تجهیزات مورد نیاز این نیروگاه را می‌سازند و می‌فرستند.
یک اشتغالی هم در اثر انرژی تولیدی این نیروگاه بعدآً ایجاد می‌شود، کارخانجاتی که بعداً به راه می‌افتند یا صنایعی که فعال می‌شوند که این را ما در محاسبات نمی‌آوریم و فقط اشتغال مستقیم و غیرمستقیمی که صرف تولید این آب و انرژی می‌شود در سال ۹۹ دو رقمی بود که خدمت شما عرض کردم.
* یکی از مواردی که در اظهارنظرهایتان در انتهای سال گذشته به آن اشاره داشتید، مسئله بودجه صنعت آب و برق در سال ۱۴۰۰ است، با توجه به اینکه این بودجه به دولت ابلاغ شد، پیرامون جزئیات آن صحبت کنید؟
اردکانیان: اتفاق خیلی خوبی که در سال ۱۴۰۰ برای ما رخ داده و باید هم از دولت هم از مجلس یازدهم تشکر کنیم، جایگاه آب و برق در بودجۀ ۱۴۰۰ است. در سال‌هایی که پشت سر گذاشتیم تاکنون بهترین بودجه برای صنعت آب و برق همین بودجه سال ۱۴۰۰ از حیث ساز و کارهای قانونی برای پایداری این صنعت است که در بودجه تدارک دیده شده است.این موارد هم نظر و تأیید دولت بوده که در قالب لایحه تقدیم مجلس شده و هم در بررسی‌های داخل مجلس بر آن تاکید شده که در نهایت به تأیید شورای نگهبان رسید و یکی از بهترین بودجه‌ها برای ماست.
در صنعت آب و برق همان‌طور که به درستی اشاره کردید، هم باید نیازهای روزمرۀ مردم تأمین شود و هم به تعبیری زیرساخت لازم را برای سایر بخش‌ها را آماده کنیم. ما هم در اجرای برخی طرح‌ها موانعی داریم که سال ۱۴۰۰ سال رفع این موانع برای تولید آب و برق است. زمانی هم که بتوانیم آب و برق را به اندازۀ کافی و به هنگام تولید و عرضه بکنیم، موانع سر راه تولید در سایر بخش‌ها را می‌توانیم، برطرف کنیم.
یکی از عمده‌ترین کارهایی که در سال ۱۴۰۰ در این بخش یعنی رفع موانع تولید سایر بخش‌ها انجام خواهیم داد، بازپرداخت بدهی‌های صنعت آب و برق به تولیدکنندگان است. تولیدکنندگان ما بخش وسیعی از صنعت‌گران هستند چه در صنعت آب و فاضلاب و چه در صنعت برق. تولیدکنندۀ تجهیزات برقی، دکل‌های انتقال نیرو، سیم و کابل، تابلوهای برق، کنتور، پمپ و الکتروموتور، لوله و اتصالات، مواد شیمیایی، تجهیزات آزمایشگاهی و صدها شغل ریز و درشت دیگر که در این خانوادۀ بزرگ فعال هستند. طبیعتاً این‌ها مطالباتی از ما بابت اتمام طرح‌ها دارند و ما در سال ۱۴۰۰ با سازوکارهای قانونی باید نسبت به پاسخگویی به این مطالبات اقدام کنیم.
**نوسازی شبکه فرسوده توزیع برق در دستور کار است
* ممکن است، به جزئیات این سازوکار قانونی، که در قالب بودجه ۱۴۰۰ لحاظ شده است، اشاره کنید؟
اردکانیان: اگر بخواهم تمام آن را بگویم بحث مفصلی خواهد شد ولی به چند مورد اشاره می‌کنم. مثلا در جزء ۴ تبصرۀ ۱ که الحاق شد، امکان استفاده برای پرداخت تعهدات دولت در قبال سرمایه‌گذاران طرح‌های بخش بخار نیروگاه‌های سیکل ترکیبی فراهم شد که برآورد ظرفیت قابل استفاده برای ما حدود ۲۵۰ میلیون دلار است و می‌توانیم از طریق شرکت ملی نفت ایران از محل تحویل نفت خام و میعانات گازی به این سرمایه‌گذاران براساس قیمت روز صادراتی، بدهی‌هایمان را پرداخت کنیم. البته در سال ۹۹ شاید اولین دستگاهی بودیم که برای نیروگاه پرند از این ظرفیت استفاده کردیم.
سازوکار دیگری که برای ما امکانات وسیعی را فراهم می‌کند، تبصرۀ ۱۵ است که طبق آن انرژی تحویلی به صنایع فولادی، آلومینیوم، مس، فلزات اساسی و کانی‌های فلزی و واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی که مصرف‌کننده‌های بزرگ هستند و خوشبختانه صادرات قابل‌ملاحظه‌ای هم دارند. در همین رابطه قانون اجازه داد که ما انرژی برقی که به این واحدها می‌دهیم بر مبنای نرخ متوسط خرید انرژی برق از نیروگاه‌های دارای قرارداد تبدیل انرژی بگیریم، یعنی به همان قیمتی که ما خودمان برق را از بخش خصوصی می‌خریم، به همان قیمت هم به این مصرف‌کنندگان بزرگ و متمکن عرضه کنیم تا از جیب مردم یارانه در این محل پرداخت نکنیم. پیش‌بینی می‌شود تا حدود ۸ هزار میلیارد تومان از این محل درآمد حاصل شود.
**بخشی از منابع مالی جدید را بابت جبران فرسودگی شبکه های برق هزینه میکنیم
* محل هزینه منابع مالی ۸ هزار میلیارد تومانی در کدام بخش صنعت آب و برق تعیین شده است؟
اردکانیان: بخشی از این درآمد را طبق توجه و تذکر به‌جایی که مقام معظم رهبری در خصوص رسیدگی به فرسودگی شبکه‌های برق دادند، هزینه خواهیم کرد، چرا که مدتی قبل من گزارشی را در ارتباط با دستاوردهای صنعت برق تقدیم ایشان کرده بودم. مقام معظم رهبری ضمن اظهار لطفی که فرمودند، توجه دادند که به تعبیر من نقل به مضمون یعنی حواستان به فرسودگی شبکه‌ها باشد.
رفع این فرسودگی‌ها به منابع مالی احتیاج دارد و قانون‌گذار به ما اجازه داده است که از این ۸ هزار میلیارد تومان حدود ۳ هزار میلیارد تومان را بابت توسعه و نوسازی شبکه فرسودۀ برق، افزایش توان تولید برق، جابجایی تیرهای برق در روستاها، مطالبات نیروگاه‌های خصوصی و سایر موارد صنعت برق صرف کنیم. همچنین ۵۰۰ میلیارد تومان را برای برق‌رسانی به شهرک‌های صنعتی اختصاص بدهیم.
* یکی از مواردی که در بودجه ۱۴۰۰ مد نظر قرار گرفت، خروج صنعت آب و برق از ذیل تبصره ۱۴ و سازمان هدفمندی بود، نظر شما پیرامون این مسئله چیست؟
اردکانیان: بله آن هم اتفاق خجسته‌ای بود، سالی که نکوست از بهارش پیداست. با تلاش‌های وسیعی که در ۲ سال اخیر شد و ما کم‌کم به در خروجی تبصره ۱۴ نزدیک شدیم و در بودجۀ ۱۴۰۰ به حمدالله مطابق قانون اجازۀ خروج از تبصرۀ ۱۴ به ما داده شد و صنعت آب و برق در سال ۱۴۰۰ دسترسی کامل به منابع داخلی خودش دارد و ما می‌توانیم خیلی از وعده‌ها و تعهدات اجرای طرح‌ها را با دسترسی به این منابع اجرا کنیم.
یک اتفاق خوب دیگر در تبصرۀ ۱۵ افتاد که برای اصلاح الگوی مصرف انرژی دولت مکلف شد که بخشی از سوخت‌های صرفه‌جویی شده را بابت نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا سقف ۲.۵ هزار میلیارد تومان به سرمایه‌گذاران بابت فروش یا عرضۀ برق تجدیدپذیر در بورس انرژی بدهند.
من اگر بخواهم یکی دیگر از اتفاقات خوب بودجۀ ۱۴۰۰ را برای شما عرض کنم، طرح تأمین برق چاه‌های کشاورزی از محل ظرفیت مادۀ ۱۲ قانون رفع موانع تولید است که تا ۲ هزار میلیارد تومان تسهیلات تکلیفی از طریق بانک‌های عامل با تضمین وزارت نفت به توانیر و شرکت‌های زیرمجموعۀ آن داده می‌شود. اجازه‌های متعددی برای انتشار اوراق اسلامی برای تهاتر بدهی‌ها داده شد. اجازۀ قانونی به ما داده شد که تا ۱۰ درصد عوارضی که از طریق شوراهای اسلامی شهرها وضع می‌شود را بتوانیم در هر منطقه‌ای در روستاهای همان منطقه در بخش آب و فاضلاب هزینه کنیم.
برای بازسازی خسارات ناشی از سیل و ساماندهی و لایروبی رودخانه‌ها، اجازات قانونی مناسبی داده شد. سازوکارها برای ما بسیار گره‌گشاتر است تا اعداد و ارقامی که از بودجه در اختیارمان بگذارند، چراکه صنعتی هستیم که بیشتر اتکای ما از لحاظ تأمین منابع به مردم و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است و هر چقدر سازوکارهای قانونی این ارتباط را تسهیل کند، منجر به گشایش در منابع می‌شود و طبیعتاً طرح‌های بیشتری را می‌توان اجرا کرد و بدهی‌ها را هم پرداخت کرد که این‌ها به نوبۀ خود هم پشتیبانی از تولید است.
* شما همیشه در اظهاراتتان اشاره می‌کنید که بدون آب و برق روند تولید در کشور ممکن نیست و این موضوع را مطرح می‌کنید که عرضه برق به صنایع بزرگ نزدیک به ۱۱ درصد افزایش پیدا کرده است.
اردکانیان: برای یک بازۀ زمانی ۶ ماهۀ اول سال ۹۹ به نسبت ۶ ماهۀ مشابه آن در سال ۹۸ بود که این اتفاق رخ داد.
**برای تامین آب و برق بخش تولید، هیچ مشکلی نداریم
* یک انتقادی که کارشناسان مطرح می‌کنند، این است که ما در شرایط کرونا و رکود اقتصادی هستیم و صنایع با ظرفیت کامل فعالیت نمی‌کنند و اگر این اتفاق رخ بدهد در تأمین آب و برق به مشکل برمی‌خوریم. نظر شما پیرامون این مسئله چیست و آیا اگر روزی از شرایط رکود به رونق اقتصادی نقل مکان کنیم، توانایی تأمین آب و برق پایدار را برای جریان تولید در کشور داریم یا خیر؟
اردکانیان: قطعا این‌گونه است. ما از حیث تأمین انرژی و آب مورد نیاز برای تولید و مصرف در صنعت، معدن و کشاورزی مشکلی نداریم. اگر بعضاً تلقی محدودیت می‌شود که آن هم بر اساس توافق و قراردادهای فی‌ما بین است، ناظر بر زمان‌های معینی است که ما به آن اوج بار می‌گوییم، یعنی درخواست و توقع ما از تولیدکنندگان این است که برنامه‌های تولیدشان را به گونه‌ای با توافق قبلی تنظیم کنند که یک هم‌زمانی با گرم‌ترین ایام فصل گرم ایجاد نکند چراکه در آن زمان به دلیل وجود سیستم سرمایشی بخش خانگی که ظرفیت بالایی را به خودش جذب می‌کند، نیاز به تامین برق پایدار خانگی داریم.
در ۲ سال ۹۸ و ۹۹ خاموشی نداشتیم و در ۱۴۰۰ هم این موضوع را میخ‌کوبی میکنیم که رشد اوج بار در هر سال بیش از ۱ درصد نباشد اما به‌عنوان یک کشور در حال توسعه و کشوری که منابع وسیعی برای تولید دارد، با احداث نیروگاه‌ها و مدیریت نیروگاه‌ها و تنوع‌بخشی به سبد انرژی ان‌شاالله هر سال عرضۀ انرژی را بیشتر خواهیم کرد. البته مدیریت مصرف هم در بخش خانگی و خدماتی جزو اولویت‌های ما است، مثلا روی سازمان‌های دولتی و عمومی نظارت سفت و سختی خواهیم کرد که در مواقع اوج بار دستگاه‌های سرمایشی را بیجا روشن نگه ندارند و از بخش خانگی هم خواهش میکنیم همراهی بکنند چه در تابستان در ارتباط با دستگاه‌های سرمایشی و چه در زمستان در ارتباط با مصرف گاز و دستگاه‌های گرمایشی صرفه جویی لازم را داشته باشند.
* به مسئله پیک مصرف انرژی در زمستان اشاره کردید، دلیل خاموشی‌های اتفاق افتاد در زمستان سال ۹۹ از منظر صنعت برق کشور چه بود؟
اردکانیان: در زمستان امسال ما محدودیت تولید نداشتیم و آن چه که ما را با محدودیت عرضۀ انرژی در ساعاتی مواجه کرد، این بود که متاسفانه سوخت کافی به برخی نیروگاه‌ها در مواقع افزایش وسیع مصرف خانگی نرسید. ان‌شاالله با برنامه‌ریزی که همکاران در وزارت نفت دارند و ما هم با آن‌ها مشارکت داریم، در تابستان و زمستان ۱۴۰۰ تدارک لازم دیده شود تا مردم با آسایش و امنیت خاطر این ایام را بدون خاموشی سپری کنند.
**منابع انسانی و منابع طبیعی ایران را به کشوری ثروتمند تبدیل کرده است
* با توجه به تجربه‌ای که از شرایط اقتصادی دارید و با توجه به شرایطی که ما در ۲ سال اخیر داشتیم، پیش‌بینی شما برای اوضاع اقتصادی کشور و معیشت مردم در سال ۱۴۰۰ با توجه به اتفاقاتی که در گذشته رخ داده چیست؟
اردکانیان: ما یک راه بیشتر پیش‌رو نداریم و آن هم راه امیدواری رو به افزایش نسبت به آینده است. ما کشوری هستیم که انصافاً بالقوه و بالفعل ثروت‌مندیم، این مضیقه‌هایی هم که برای ما فراهم می‌کنند بیشتر برای ایجاد مشغولیت است که این ثروت تجدیدپذیر و بسیار گرانبها که منابع انسانی این کشور است، بالاخره بخشی از انرژی هم صرف کلنجار با این محدودیت‌ها شود. البته این بخش از انرژی وقتی که حساب شده و برنامه‌ریزی شده، صرف شود، دشمنان ما را به هدفشان نمی‌رساند بلکه بسیار بسیار از هدفشان دور هم می‌کند.
به لحاظ اینکه این محدودیت‌ها وقتی منجر به اتکای بیشتر به ظرفیت‌های بالقوۀ داخل شود، چه منابع طبیعی که داریم و چه منابع انسانی که داریم، موجب رشد دانش، ابزار و اصلاح روش‌ها می‌شود.
به طور خلاصه ما یک مسیر رو به جلویی داریم که قطعا راحت نیست اما از دل این سختی‌ها قطعاً یک آب‌دیدگی به ویژه برای نسل‌های آتی فراهم می‌شود. من خودم بسیار خوش‌بین هستم که ان‌شاالله به‌ویژه امسال با توجه به ظرفیت‌سازی‌هایی که شده حتی در شرایط تحریم، زیرساخت‌های وسیعی را در کشور تدارک دیدیم و مردم هم هوشمندانه همراهی کردند.
یعنی وقتی دیدند که از این منابعی که می‌توانسته به راحتی به یک کالای مصرفی و گذران روزانه تبدیل شود، سختی‌هایی برایشان فراهم شد اما به راه، اتوبان، سد، نیروگاه، پتروشیمی، شبکه‌های آبیاری زهکشی تبدیل شد.
* یعنی زمینه‌سازی توسعه فراهم شد؟
اردکانیان: بله همینطور است اما فراموش نکنید چالش اصلی ما، چالش سازوکارها و ساختارهای اداری هم است یعنی این را نادیده نگیریم. من می‌خواهم تأکید کنم که صرف منابع انسانی به تنهایی کفاف نمی‌دهد و باید موثرترین مانع در راه تولید یعنی اصلاح سازوکارها صورت بگیرد.
ساختارها و سازوکارهای ما شدیداً تمرکزگرا و شدیداً بخشی‌نگر است. اگر می‌بینیم با این عزم و همتی که هست خروجی آن‌چنان که باید نیست، پیش از آنکه علت را در افراد جستجو کنیم که آن هم در جایگاه خود قابل بررسی است، باید علت را در سازوکارها دید.
ما نیازمند یک تجدید نظر اساسی در گردش کارها و تن ندادن به برخی سازوکارهای بسیار سنتی و دستگاه‌هایی که این‌گونه بنا شدند تا بخش‌بخش عمل کنند هستیم. درحالی‌که محصول نهایی که ما، مردم و رهبری انتظار داریم، مستلزم یک کار میان‌بخشی و در صورت نیاز فرابخشی است. ان‌شاالله در این زمینه‌ها بعداً بیشتر صحبت میکنیم.