به گزارش مشرق، در چند ماه گذشته هرروز خبری از راه‌اندازی مراکز مثبت زندگی دریکی از استان‌ها شنیده می‌شد و حالا تعداد این مراکز به ۲۵۴۳ مرکز در سراسر کشور رسیده است. می‌گویند مراکز مثبت زندگی قرار است تمام‌قد در خدمت معلولان و سالمندان و زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی و در یک‌کلام در خدمت جامعه هدف این سازمان باشد.
بیشتر بخوانید:
شریعتمداری اعلام کرد؛ افزایش ۲.۸ برابری مستمری مددجویان در سال جاری
قرار است به سردرگمی آن‌ها برای دریافت خدمات خط بطلان بکشد. تکریم و احترامشان کند. قرار است مددجویان مراکز مثبت زندگی از حال آن معلولی که در دورافتاده‌ترین روستاهای ایران و در بدترین شرایط زندگی می‌کند و تحت پوشش هیچ سازمان حمایتی نیست باخبر شوند و حمایتش کنند!
سراغ«هادی بهداد»؛ سرپرست معاونت تأمین و توسعه مراکز خدمات بهزیستی (+ زندگی) سازمان بهزیستی رفتیم تا از اماواگرهای راه‌اندازی این مراکز بپرسیم. اینکه خروجی مراکز مثبت زندگی در این سه ماه فعالیت چه بوده است؟ مراکز مثبت زندگی باهدف کاهش تصدی‌گری دولت به بخش غیردولتی واگذارشده است، دایره نظارت سازمان بهزیستی بر این مراکز و نحوه عملکردشان چگونه است؟
**۲۵۰۰ مرکز برای تکریم مددجویان بهزیستی
*در دو ماه گذشته خبرهای بسیاری از مراکز مثبت زندگی شنیدیم. به زبان ساده بگویید در مراکز مثبت زندگی چه خبر است؟ این مراکز به چه گروه‌هایی خدمات می‌دهند؟
به زبان ساده باید بگویم هدف از راه‌اندازی مراکز مثبت زندگی، افزایش رضایتمندی، احترام و تکریم مددجویان سازمان بهزیستی است و با راه‌اندازی این مراکز جامعه هدف سازمان بهزیستی از سردرگمی نجات پیدا می‌کنند. تا پیش‌ازاین یک معلول برای تقاضای ویلچر باید به یک بخش از سازمان بهزیستی مراجعه می‌کرد، اگر مستمری‌اش قطع شد برای پیگیری باید به یک بخش دیگر از سازمان در اداره‌ای دیگر می‌رفت. یا مثلاً یک زن سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان برای درخواست وام باید شال و کلاه می‌کرد به یکی از اداره‌های سازمان بهزیستی مراجعه می‌کرد.
اما حالا جامعه هدف سازمان بهزیستی و مددجویان تحت پوشش برای دریافت همه این خدمات می‌توانند به نزدیک‌ترین مرکز مثبت زندگی به محل سکونتشان مراجعه کرده و مطالبات خود را مطرح کنند. باگذشت ۴۰ سال از تشکیل سازمان بهزیستی و گستره مأموریت‌ها و مطالبات جامعه، لازم بود راهکاری را طراحی و اجرا کنیم که موجب تسهیل مراجعه، پیگیری و پاسخگویی به جامعه هدف سازمان بهزیستی شود. بنابراین سازمان بهزیستی کشور بر اساس بند ۴ ماده ۲۶ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، پس از کسب پروانه فعالیت، مجموعه‌ای از خدمات سطح یک سازمان بهزیستی را در بستر فناوری اطلاعات بانام مرکز خدمات بهزیستی (مثبت زندگی) به بخش غیردولتی واگذار کرد.
**دفاتر پیشخوان بهزیستی
*می‌توان امیدوار بود باوجود چنین مراکزی که مشابه آن در سازمان‌های دیگری مثل قوه قضاییه یا نیروی انتظامی وجود دارد، تسریع در ارائه خدمات و فراگیری و توزیع عادلانه خدمات به جامعه هدف سازمان بهزیستی محقق شود؟
بله دقیقاً می‌توان مراکز مثبت زندگی را با پلیس به‌اضافه ۱۰ و یا دفاتر پیشخوان دولت مقایسه کرد، البته برخی از اشخاص این مراکز را به‌عنوان دفاتر پیشخوان بهزیستی تعبیر می‌کنند منتهی با این تفاوت که در مراکز ذکرشده خدمات تخصصی انجام نمی‌شود ولی در مراکز مثبت زندگی خدمات تخصصی مددکاری صورت می‌گیرد. مراکز مثبت زندگی، چیزی شبیه به دفاتر پیشخوان دولت یا کارگزاری‌های بیمه است که قرار است خدمات بهزیستی را، ساده‌تر و سریع‌تر و حتی بدون مراجعه معلولان و خانواده‌هایشان به مراکز بهزیستی ارائه بدهد.
**هدف؛مطالبه گری، مسئولیت‌پذیری اجتماعی
*در حال حاضر چند مرکز مثبت زندگی در سراسر کشور راه‌اندازی شده است؟
ما ۲۵۴۳ مرکز مثبت زندگی در سراسر کشور داریم، سازمان بهزیستی بر اساس ماده ۵۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور متولی سلامت اجتماعی است و یکی از ابزارهای سازمان برای افزایش ضریب نفوذ خدمات، ایجاد مرکز مثبت زندگی است. در حقیقت می‌توان گفت مثبت زندگی تعریف کامل‌تری از سلامت اجتماعی است، مطالبه گری را همراه مسئولیت‌پذیری اجتماعی در مردم ایجاد کرده و ارتباطات محلی را تقویت می‌کند، قیمت خدمات را برای خدمت گیرنده و دولت کاهش می‌دهد و از موازی کاری بخش‌های داخلی سازمان، جلوگیری می‌کند. همچنین نیروی انسانی سازمان را از تصدی‌گری به سمت برنامه‌ریزی و نظارت سوق می‌دهد و کمبود نیروی انسانی را تا حدی جبران می‌کند.
**هر ۴۵۰ مددجو یک مرکز مثبت زندگی
*پراکندگی جغرافیایی مراکز مثبت زندگی به چه صورتی است؟
مراکز مثبت زندگی به‌صورت محله محور طراحی‌شده است و به ازای هر ۴۵۰ مددجو در یک منطقه یا شهرستان یا روستا یک مرکز مثبت زندگی وجود دارد. با این حساب معلولی که در روستای دورافتاده در شهر مرزی مثل ایلام و یا در استان‌هایی مثل سیستان و بلوچستان زندگی می‌کرد و به دلیل شرایط خاص شاید هیچ‌وقت نمی‌توانست به سازمان بهزیستی استان خود مراجعه کند می‌تواند به نزدیک‌ترین مرکز مثبت زندگی محل سکونتش برود و مشکلات و درخواست‌هایش را با مسئولان این مراکز در میان بگذارد.
**کاهش تصدی‌گری دولت
*فکر می‌کنید راه‌اندازی مراکز مثبت زندگی، می‌تواند به افزایش ظرفیت مشارکت بخش غیردولتی، کاهش تصدی‌گری دولت و شفافیت در فعالیت‌های سازمان بهزیستی کمک کند؟
گسترش تأسیس مراکز مثبت زندگی، در دسترس بودن خدمات بهزیستی برای تمام افراد جامعه چه ازنظر کمیت و چه ازنظر کیفیت، همچنین نظارت سیستماتیک بر نحوه ارائه خدمات باعث استقبال مردم و بخش خصوصی از مراکز مثبت زندگی شده و قطعاً موجب کاهش تصدی‌گری دولت هم خواهد شد.
**خدمات بده تا بشناسیمت
* در این مدت که از فعالیت مراکز مثبت زندگی می‌گذرد، رضایت جامعه هدف از خدمات بهزیستی افزایش پیداکرده است؟ اصلاً معلولان و سایر مددجویان چقدر در جریان وجود این مراکز در نزدیک‌ترین محدوده محل زندگی‌شان هستند؟
زمانی جامعه هدف شناخت کافی از مراکز پیدا می‌کنند که بتواند خدمات مدنظرشان را بگیرند. مابعد از پایان شیوع کرونا و انجام واکسیناسیون برنامه‌های اجتماع‌محور را در مراکز مثبت زندگی شروع می‌کنیم. غربالگری‌ها برای پیشگیری از معلولیت، برنامه‌های امیدآفرین و کارگاه‌های آموزشی و از این رهگذر، ارتباط چهره به چهره برقرار می‌شود. اما در حال حاضر در همین مدت، مددجویانی که مستمری‌بگیر هستند پرونده‌هایشان در مراکز مثبت زندگی توزیع‌شده است و مددجویان در حال مراجعه به خانه‌های مددجویان هستند.
*فرآیند همه خدماتی که در مراکز مثبت زندگی به جامعه هدف سازمان بهزیستی ارائه می‌شود را می‌توانید به‌طور خلاصه توضیح دهید؟
فرآیند ارائه خدمات مثبت زندگی به این صورت است که ساکنان یک حوزه به مراکز، مراجعه می‌کنند و یا کارشناسان و مددکاران به خانه آن‌ها می‌روند، نیازهایشان احصاء می‌شود، مراحل دریافت خدمت را از سر می‌گذرانند، از طریق نظام ارجاع به سطوح بالاتر می‌روند و پس از دریافت خدمت برای پیگیری درازمدت، به مراکز خدمات بهزیستی مثبت زندگی بازگردانده می‌شوند.
**حواستان به بخش خصوصی هست؟
*با این حساب رسیدگی به وضعیت افراد دارای معلولیت، زنان سرپرست خانوار، مددجویان بد سرپرست و به‌طورکلی جامعه هدف سازمان بهزیستی به بخش خصوصی واگذارشده است. شرایط خاص جامعه هدف بهزیستی، ضرورت حساسیت بهزیستی در واگذاری مجوزها به بخش غیردولتی را نشان می‌دهد. این موضوع چطور دیده‌شده است؟
مصاحبه تخصصی با متقاضیان تأسیس مرکز خدمات بهزیستی (مثبت زندگی) با حضور اعضای گروه عملیاتی و کارشناسان معاونت‌های تخصصی انجام‌شده و با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته نفرات واجد شرایط مشخص شدند و سپس برای صدور موافقت اصولی بر اساس دستورالعمل کمسیون ماده ۲۶ اقدام کردند.
**اعتراض مددکاران
*تنها باگذشت چند ماه از آغاز به کار مراکز مثبت زندگی نارضایتی مددکاران مراکز از کارفرمایان بخش خصوصی آغازشده است. تا آنجا که تعدادی از آن‌ها کمپینی را در سامانه فارس من ثبت کردند و گفته‌اند علی‌رغم سختی کار بسیار زیاد مددکاران اجتماعی، شیوع بیماری کرونا و تماس مستقیم آن‌ها با اقشار پرآسیب، به دلیل نبود نظارت درست، مؤسسان مراکز مثبت زندگی از پرداخت حقوق کارکنان طبق قانون کار سرباز زدند و کارکنان این مراکز درخواست نظارت از مسئولین مربوطه بر این موضوع را دارند. مددکاری که حقوق اولیه کاری خودش را دریافت نکند چطور می‌تواند باانگیزه و پشتکار مشکلات مربوط به مددجو را حل‌وفصل کند!
مؤسسان مراکز مثبت زندگی به روش خرید خدمتی با سازمان بهزیستی در ارتباط هستند و بابت هر نوع خدماتی که به جامعه هدف ارائه می‌دهند طی قراردادی از سازمان بهزیستی بودجه دریافت می‌کنند. یکی از شرایط واگذاری مراکز به بخش غیردولتی پرداخت حق‌وحقوق کامل مددکاران بوده و هر مؤسسی که برخلاف این رویه عمل کند تخلف کرده است. مددکاران می‌توانند گزارش‌های خود را از طریق سامانه دیده بان ۱۴۸۲ به اطلاع مسئولان بهزیستی برسانند و یا به مسئولان بهزیستی استان خودشان نامه بزنند و تخلف رخ‌داده در مرکز مثبت زندگی را گزارش دهند.
**ورود مددکار با رشته غیر مرتبط
*متأسفانه گزارش‌شده که در مراکز مثبت زندگی عده‌ای با رشته غیر مرتبط و عدم سابقه کاری وارد عرصه مددکاری اجتماعی شدند. این موضوع می‌تواند آینده خدمات مددکاری و فرآیند مستمر آن را دچار بحران کند و ممکن است مددجویان تحت پوشش تاوان این تصمیم اشتباه را بپردازند.
بر اساس دستورالعمل سازمان بهزیستی، به‌زودی کمیته‌های نظارتی در استان‌ها از معاونت‌های تخصصی و بخش‌های تصمیم گیر در سازمان تشکیل می‌شود. این کمیته‌ها کار نظارت بر مراکز مثبت زندگی را بر عهده‌دارند. ازآنجاکه کار نظارت بر این مؤسسات باید به‌صورت یکپارچه و قانونمند انجام شود، شیوه‌نامهٔ نظارتی واحد در سازمان بهزیستی کشور که پیش‌ازاین تدوین‌شده در دست اصلاح است و ما حتماً جلوی تخلفات و عدول از قانون را خواهیم گرفت. با توجه به گذشت شش ماه مراکز مثبت زندگی، از مرحله استقرار و ثبات گذشته و نقاط ضعف و قوت و چالش‌های اولیه در فعالیت این مراکز مشخص‌شده است. با در نظر گرفتن این موارد، شیوه‌نامهٔ نظارتی به‌صورت نهایی تدوین و به استان‌ها ابلاغ می‌شود.
*در هر مرکز مثبت زندگی چند مددکار فعالیت می‌کند؟
در هر مرکز سه مددکار و یک مسئول فنی و یک مدیر مشغول به فعالیت هستند که هر مددکار موظف به بررسی پرونده ۱۵۰ مددجو است.
**در این سه ماه چه کردید؟
* بیش از سه ماه از فعالیت مراکز مثبت زندگی می‌گذرد. در این مدت فعالیت این مراکز چه نتایجی داشته است؟
در این مدت مددکاران مراکز مثبت زندگی افرادی را شناسایی کردند که تاکنون تحت پوشش هیچ سازمان حمایتی نبوده و در شرایط بدی زندگی می‌کنند. «نیازمند یابی فعال» از اهداف اولیه راه‌اندازی مراکز مثبت زندگی است. ما در سازمان یک‌میلیون و ۸۰ هزار پرونده مستمری‌بگیر داریم. در مرحله اول همه این پرونده‌ها به مراکز مثبت زندگی در سراسر کشور واگذارشده است. آن‌ها در این مدت بیش از ۸۰۰ هزار بازدید از منزل مددجوها انجام دادند و بسیاری از پرونده‌ها ثبت و به‌روزرسانی شده‌اند. پرونده‌هایی که به دلیل عدم بازدید تکلیفشان مشخص نبود، در حال تعیین تکلیف هستند.
هر مددکاری موظف است سالیانه ۲ مرتبه به محل زندگی مددجو مراجعه کند و از نزدیک مشکلات، درخواست‌ها و خدماتی را که نیاز دارد را ارائه کند. در این مدت نیز مددجو با مددکار ارتباط برقرار کرده و هر نیازی و درخواستی که داشته باشد با مددکارش در میان می‌گذارد و می‌تواند به مراکز مثبت زندگی مراجعه کند و از این طریق خدمات دریافت کند.
با پایش پرونده‌ها مشخص شد قریب به حدود ۱۰ درصد مددجویان وضعیتشان تغییر پیداکرده است. مثلاً مددجو توانمند شده و باید از لیست خارج می‌شده و یا اینکه مددجویی که مستمری می‌گرفته ازدواج‌کرده و دیگر نیاز به مستمری ما ندارد. به‌جای ۱۰ درصد پرونده‌هایی که از پوشش خدمات بهزیستی خارج می‌شوند و دیگر نیازی به حمایت بهزیستی ندارند، بسیاری از افرادی که پشت نوبت دریافت خدمات بهزیستی بودند در حال پیوستن به دایره مددجویان بهزیستی هستند و پرونده‌هایشان به مراکز مثبت زندگی واگذار می‌شود.
اگر کسی بخواهد تحت پوشش بهزیستی قرار بگیرد به مرکز مثبت زندگی مراجعه می‌کند، آنجا شرایطش بررسی می‌شود. مصاحبه و بازدید از منزل و تشکیل پرونده برای فرد تا حصول نتیجه انجام می‌شود. در این بازدیدها بسیاری از نیازهای مددجویان احصاء و ثبت می‌شود. اطلاعات همه بازدیدها به‌صورت الکترونیک ثبت می‌شود. برای خود سازمان هم خوب است و می‌تواند بانک اطلاعات جامع‌تری داشته باشد.
نیازسنجی محلی، شناسایی داوطلبین محلی، معتمدان و خیران و حمایت‌طلبی از آن‌ها برای اقدامات بهزیستی، تشکیل گروه‌های محله محور، نیازمند یابی فعال همه و همه از خروجی‌های مراکز مثبت زندگی در این مدت است. در ماه رمضان و عید نوروز مراکز مثبت زندگی در بحث جلب مشارکت مردم و شناسایی افراد نیازمند در محله‌ها قدم‌های خوبی برداشتند.