به گزارش مشرق، بر اثر همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ ماهیت زندگی اجتماعی تغییر کرده است. با توجه به این‌که در کشورهای مختلف از جمله ایران برای فاصله‌گذاری اجتماعی، محدودیت‌هایی مانند محدودیت حضور در اجتماعات، محدودیت فعالیت مشاغل و دستورالعمل‌های ماندن در خانه، ایجاد شد، به همین دلیل انتظار می‌رود شیوع بیماری کووید ۱۹ و فاصله گذاری اجتماعی، میزان و توزیع جرم و بی نظمی را تغییر داده باشد.
بر همین اساس؛ پژوهشگران حقوق جزا و جرم شناسی با انجام یک مطالعه تاثیر شیوع بیماری کووید ۱۹ و فاصله‌گذاری اجتماعی را بر نرخ جرائم گزارش‌شده به پلیس، در شهر تهران و شهرستان‌های اسلام‌شهر، پاکدشت، دماوند، شهرری، شهریار، ملارد و ورامین بررسی کردند. این مطالعه در دوره هشت ماهه، اسفند ۱۳۹۸ تا مهرماه ۱۳۹۹ انجام شد و جرم‌های سرقت مستوجب تعزیر، ضرب و جرح عمدی، اعتیاد به مواد مخدر، کلاهبرداری شبکه‌ای، اخلال در نظم و آسایش عمومی، کودک آزاری، مشارکت در نزاع دسته جمعی، کیف‌زنی و جیب‌بری مورد بررسی قرار گرفت و داده‌های به دست آمده با دوره هشت ماهه قبل از کرونا یعنی ابتدای تیر ۱۳۹۸ تا انتهای بهمن ۱۳۹۹ مقایسه شد.
داده‌های مورد نیاز این جرائم، به دلیل محرمانه بودن و عدم امکان دسترسی عموم به این داده‌ها از طریق نامه‌نگاری دادستان یکی از شهرستان‌های استان تهران با واحد انفورماتیک قوه قضاییه (مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه) جمع آوری شد.
یافته‌های این مطالعه نشان داد در کل استان تهران، بر اساس اطلاعات موجود برای تمامی جرائم مورد بررسی، به غیر از اعتیاد به مواد مخدر، ارتکاب دیگر جرایم در دوره بعد از کرونا و اجرای کامل طرح فاصله گذاری اجتماعی نسبت به دوره ماقبل از کرونا کاهش داشته است. بیشترین کاهش ارتکاب جرم نسبت به دوران قبل از کرونا مربوط به جرم کلاهبرداری شبکه‌ای است و اعتیاد به مواد مخدر، برخلاف مابقی جرایم، رشد حدود ۲۴ درصدی داشته است.
بررسی‌ها نشان داده که جرم سرقت تعزیری در همه شهرستان‌های مورد مطالعه در دوره پس از شروع کرونا نسبت به قبل رشد منفی داشته و این جرم با درصدهای مختلف، در تمام این شهرستان‌ها کاهش یافته است. شهرستان پاکدشت بیشترین کاهش و شهرستان‌های تهران و دماوند کمترین کاهش را در جرم سرقت تعزیری داشته‌اند.
این بررسی‌ها حاکی از این است که جرم ضرب و جرح عمدی نیز مانند سرقت تعزیری، پس از اجرای سیاست‌های فاصله‌گذاری اجتماعی و کاهش حضور افراد در اجتماع کاهش یافته است. شهرستان ملارد بیشترین کاهش و ورامین کمترین کاهش را در این جرم داشته‌اند.
در این مطالعه مشخص شد که جرم اعتیاد به مواد مخدر، پس از شیوع بیماری کرونا در دو شهرستان تهران و ملارد رشد داشته و در سایر شهرستان‌ها کاهشی بوده است.
طبق این داده‌ها؛ جرم کلاهبرداری شبکه‌ای در سه شهرستان تهران، دماوند و شهرری بعد از شیوع کرونا رشد داشته؛ اما در سایر شهرستان‌ها روند آن کاهشی بوده است.
در خصوص میزان ارتکاب جرم اخلال در نظم و آسایش عمومی، بررسی‌ها نشان داد که در اکثر شهرستان‌های مورد مطالعه روند کاهشی بوده و تنها شهرستان ورامین شاهد رشد مثبت سه درصدی بوده است.
بررسی میزان جرم کودک آزاری در دوره شروع کرونا نشان داد که این جرم تنها در شهرستان پاکدشت دارای رشد مثبت در دوره مطالعه بوده است.
نتایج این مطالعه حاکی از این است که ارتکاب جرم مشارکت در نزاع، در اکثر شهرستان‌ها منفی بوده و شهرستان پاکدشت، پایین‌ترین درصد رشد منفی را تجربه کرده است؛ اما دو شهرستان شهریار و ملارد پس از شیوع کرونا رشد مثبتی در مورد این جرم داشته‌اند.
جرم کیف‌زنی در تمامی شهرستان‌های مورد مطالعه منفی بوده و یا تغییری نداشته است. حتی در اکثر شهرستان‌ها این رشد منفی ۱۰۰ درصد بوده است.
داده‌های به دست آمده در این مطالعه، مطابق با فرضیه این پژوهش بود؛ زیرا پس از شروع بیماری کووید ۱۹ و اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی، فعالیت‌های روزمره افراد و حضور افراد در اجتماع کمتر شده است.
پژوهشگران این مطالعه می‌گویند بر اساس داده‌های رسمی در استان تهران، جرم اعتیاد به مواد مخدر رشد مثبت داشته است چرا که پس از شیوع بیماری کووید ۱۹ برای مدتی در جامعه شایع شده بود که معتادان دچار بیماری کووید ۱۹ نمی‌شوند و یا امکان ابتلا به این بیماری در معتادان نسبت به افراد سالم کمتر است. پس از رواج این شایعه انتظار می‌رفت که بسیاری از افراد جامعه گرایش به مصرف مواد مخدر پیدا کنند. همچنین با حضور بیشتر افراد در منزل و کاهش دیگر سرگرمی‌ها و تفریحات، این احتمال بود که افراد برای پرکردن اوقات خود گرایش بیشتری به مصرف مواد مخدر پیدا کنند.
ولی برخلاف فرضیه پژوهش، نتایج این مطالعه نشان داد که ارتکاب جرم کودک آزاری پس از طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و شیوع کووید ۱۹ کاهش داشت. به گفته پژوهشگران این تحقیق؛ انتظار می‌رفت در نتیجه فاصله‌گذاری اجتماعی و در خانه ماندن خانواده‌ها، انواع خشونت‌های خانگی به ویژه کودک آزاری افزایش یابد؛ زیرا بزه‌دیدگان بالقوه (کودکان) و بزهکاران بالقوه (والدین، خواهر یا برادر) به مدت طولانی‌تری در کنار یکدیگر هستند و انتظار می‌رفت کودک‌آزاری در دوره شیوع کرونا رشد مثبت داشته باشد. ولی به نظر می‌رسد علت اصلی این تفاوت را باید در رقم سیاه این جرم جستجو کرد. داده‌های این پژوهش داده‌های رسمی هستند که مرکز آمار قوه قضاییه بر اساس گزارش‌های واصله در مورد جرم کودک آزاری تهیه کرده است و گویای کلیه کودک آزاری های اتفاق افتاده در استان تهران نیست. در بسیاری از موارد کودک آزاری اتفاق می‌افتد، ولی گزارشی به نهادهای رسمی مانند پلیس داده نمی‌شود و به همین دلیل در آمار رسمی هم گنجانده نمی‌شود.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ باید توجه داشت که تغییر و نابسامان شدن شرایط اقتصادی و افزایش نابرابری‌های اجتماعی ممکن است روند جرم را افزایش دهند و بسیاری از یافته‌های اولیه به دست آمده از این مطالعه، نیاز به تحقیقات بیشتری دارند. تغییر روند جرم و جنایت به تنهایی نباید راهنمای سیاستمداران باشد و ممکن است این تغییرات اولیه نوعی ناهنجاری باشد.
این محققان معتقدند؛ لازم است چگونگی تغییر میزان جرم و جنایت و همچنین چگونگی وقوع این تغییرات در بازه‌های زمانی فصلی و سالانه نیز مورد بررسی قرار گیرد. همچنین باید به خطای اندازه‌گیری ناشی از عدم گزارش بزه‌دیدگان به پلیس نیز توجه داشت.
در انجام این تحقیق علی صفاری و زینب لکی؛ پژوهشگران حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، به همراه راضیه صابری از پژوهشکده حقوقی شهر دانش و عباس رضایی؛ دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد و دادستان عمومی و انقلاب شهرستان فیروزکوه استان تهران، با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «تاثیر شیوع بیماری کووید ۱۹ و فاصله‌گذاری اجتماعی بر نرخ جرایم (مطالعه موردی: استان تهران)» در شماره بهار و تابستان ۱۴۰۰ مجله پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، منتشر شده است.