به گزارش مشرق، «مدارس»، اولین جایی بود که با آمدن کرونا، درهایش را بستند تا مبادا دانش‌آموزان دچار صدمه شوند؛ این بسته شدن حالا آنقدر ادامه یافته است که اکنون به ۲۱ ماه رسیده است؛ هرچند که در این مدت درهای برخی مدرسه برای رفع اشکال، بازگشایی موقت، امتحانات و این اواخر به صورت ترکیبی(آموزش حضوری و مجازی) باز شده است اما هنوز روال آموزش حضوری، شکل جدی نگرفته است.
بسته شدن مدارس موجب شد تا فرایند آموزش دستخوش تغییرات شود؛ به عبارت دیگر آموزش از طریق تلویزیون و فضای مجازی به دانش‌آموزان عرضه می‌شد؛ این مدل آموزش هم با مشکلاتی همراه بود؛ در آموزش تلویزیونی، امکان اینکه دانش‌آموز با معلم ارتباط بگیرد و رفع اشکال کند، وجود ندارد؛ ضمن اینکه ضمانت اجرایی برای نشستن دانش‌آموز پای برنامه آموزش تلویزیون هم وجود ندارد.
آموزش مجازی هم به نوع دیگر با مشکلات همراه است و مهمترین نکته این است که وسیله دسترسی دانش‌آموز به آموزش مجازی اعم از گوشی تلفن همراه، تبلت یا رایانه باید موجود باشد و نکته دیگر، دسترسی به اینترنت است که مشکل اینترنت ضعیف یا عدم دسترسی به اینترنت در برخی مناطق هنوز وجود دارد.
اما در کنار مشکلات آموزشی، مشکلات معیشتی دوران کرونا باعث شده است که برخی دانش‌آموزان نتوانند از آموزش بهره‌مند شوند؛ علیرضا کاظمی سرپرست وزارت آموزش و پرورش چندی پیش با اشاره به اینکه در آموزش و پرورش با چالش‌های جدی روبرو هستیم، گفت: «اگر بخواهیم در سطح کلان به این چالش‌ها نگاه کنیم یکی از مهمترین چالش‌ها ترک تحصیل و بازماندن از تحصیل دانش‌آموزان در برخی مناطق است. در حال حاضر آمارها نشان می دهد حدود ۲۱۰ هزار دانش آموز دوره ابتدایی و در حدود ۷۶۰ هزار دانش آموز دوره متوسطه، تارک تحصیل داریم که این یک آسیب جدی است و باید برای آن برنامه داشته باشیم و بر آن تمرکز کنیم».
البته ناگفته نماند که چندی پیش مطالبی در فضای مجازی دست به دست می‌شد مبنی بر اینکه ۳ میلیون دانش‌آموز ترک تحصیل کرده‌اند؛ در این خصوص آموزش و پرورش در اواخر خرداد امسال اعلام کرد که آمار ۳ میلیونی اعلام شده مربوط به دانش‌آموزانی است که به گوشی هوشمند دسترسی نداشتند و نه آمار ترک تحصیل!
همچنین آموزش و پرورش عنوان کرد که در حال اجرای «طرح هدایت» در راستای تأمین تجهیزات هوشمند شامل موبایل و تبلت برای دانش‌آموزان است که توانسته است با کمک دستگاه‌های دولتی و خیرین جمعا تعداد ۲ میلیون و ۲۸۰ هزار تبلت و موبایل که اعتباری بالغ بر ۹ هزار و ۱۲۰ میلیارد تومان می‌شود به دانش‌آموزان فاقد تجهیزات آموزشی هوشمند، اهدا کند.
آموزش و پرورش همچنین اعلام کرد: «آمارهای رسمی مرکز آمار در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ حاکیست که جمعا تعداد ۱۵ میلیون و ۳۰ هزار و ۹۴۹ نفر در تمام پایه‌ها ثبت‌نام شده‌اند که این آمار در مقایسه با سال قبل از آن که ۱۴ میلیون و ۳۹۹ هزار و پانزده نفر بوده میزان ۴.۳۹ درصد رشد داشته است؛ این در حالیست که در سال تحصیلی گذشته ۲۱۰ هزار بازمانده از تحصیل داشتیم که این آمار در سال قبل‌تر از آن تعداد ۱۴۶ هزار نفر بوده است. نتایج آسیب شناسی صورت گرفته حاکی از آن است که اغلب بازماندگان اضافه امسال، کلاس اولی‌ها هستند که خانواده هایشان به دلیل نگرانی از کرونا ترجیح داده اند سال بعد ثبت نام کنند».
این موارد موجب شد به سراغ سعید ربوشه معاون آموزش ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش شهر تهران رفتیم تا ببینیم آموزش و پرورش شهر تهران برای مشکل دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل و بسط عدالت آموزشی و تربیتی چه برنامه‌ای دارد.
* سرپرست وزارت آموزش و پرورش چندی پیش از اعلام آمار ۹۷۰ هزار بازمانده از تحصیل خبر داد که آمار بسیار بالایی است و به نظر می‌رسد آموزش و پرورش در تمام استان‌ها باید برای این موضوع برنامه داشته باشد. شما چه نگاهی نسبت به بازماندگان از تحصیل دارید؟
موضوع « بازماندگان از تحصیل» جزو اصلی‌ترین رویکردهای حوزه معاونت ابتدایی است. نگاه ویژه آموزش و پرورش و مشارکت و همکاری عوامل سهیم و موثر در تربیت در قالب نهادهای مدنی غیردولتی در فراهم کردن فرصت‌های آموزشی برابر برای همه فرزندان عزیز به ویژه در دوره کرونا مبتنی بر مفاد سند تحول بنیادین در راستای «بسط عدالت آموزشی و تربیتی در برخورداری از فرصت‌های تعلیم و تربیت با کیفیت» امری ضروری است.
آموزش، حق مسلم کودکان است و وظیفه ما دست اندرکاران، فراهم کردن این شرایط برای دانش‌آموزانی است که از این حق بنا به دلایلی محروم شده‌اند
اعمال رویکرد حمایت با حفظ عزت و کرامت انسانی از جنس لطف پدرانه، مهر مادرانه، عشق برادرانه و خواهرانه از «کودکان کم برخوردار و بازمانده از تحصیل» در پهنه نیک خواهی و خیرخواهی با در نظر گرفتن اوضاع اقلیمی و فرهنگی و اجتماعی پایتخت، خیلی جدی‌تر و دقیق تر از سال پیش در دستورکار معاونت ابتدایی قرار گرفته است.
* یعنی چه کرده‌اید؟
ببینید محاسبه نرخ خالص بازماندگان جهت شناسایی، جذب و بازگرداندن به فضای تحصیل و پشتیبانی و نگهداشت آنان مدنظر بوده است. مهم ترین رسالت آموزش و پرورش ابتدایی، افزایش عدالت آموزشی در دو محور کمی و کیفی است که با انسداد مبادی بیسوادی و پیشگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان و ... محقق می‌شود و می‌تواند بستر لازم برای پیشرفت و تعالی توأم با عدالت را برای کشور فراهم کند.
آموزش، حق مسلم کودکان است و وظیفه ما دست اندرکاران، فراهم کردن این شرایط برای دانش‌آموزانی است که از این حق بنا به دلایلی محروم شده‌اند.
** مراحل شناسایی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل
* چه اقداماتی را برای جذب بازماندگان از تحصیل انجام دادید؟
همه ساله لیستی از اسامی این کودکان از طریق حوزه ستاد ارسال می شود که باید یک به یک شناسایی شده و در صورت احراز وضعیت بازماندگی، آموزش ببینند.
دو نفر از همکاران واجد شرایط و مورد اعتماد از مناطق انتخاب شده و به مدت دو ماه در محل اداره کل شهر تهران حاضر شدند و با استفاده شماره تماس‌های موجود، نفر به نفر با خانواده‌ها ارتباط گرفتند
معاونت آموزش ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران از ابتدای سال ۹۹ به جهت شناسایی دقیق و حداکثری دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل، در مرحله اول با توجه به اینکه همه اسامی شهر تهران و شهرستان‌های تهران با هم به این استان ارسال می‌شود و همچنین برخی اسامی ارسال شده خارج از محدوده سنی است به کمک فیلترهای مختلف، اسامی را جدا سازی کرده و کل اسامی کودکان شهر تهران و در محدوده سنی قانونی را احصا کرد.
در مرحله دوم از همکاران معتمد و آشنا به محدوده جغرافیایی مناطق دعوت به عمل آمد تا تفکیک منطقه‌ای بر اساس آدرس‌های موجود به عمل آورده و به مناطق نوزده‌گانه جهت شناسایی بهتر و راحت تر ارسال شود.
در مرحله سوم، دو نفر از همکاران واجد شرایط و مورد اعتماد از مناطق انتخاب شده و به مدت دو ماه در محل اداره کل شهر تهران حاضر شدند و با استفاده شماره تماس‌های موجود، نفر به نفر با خانواده‌ها ارتباط گرفته و سعی در شناسایی فرد به فرد کودکان کردند.
** خانواده‌هایی که با تحصیل فرزندان‌شان مخالفت می‌کنند
* در این مسیر چقدر موفق بودید؟ به عبارت دیگر چه مشکلاتی سر راهتان قرار داشت؟
خب همکاران در این مسیر با مقاومت از سوی برخی از خانواده‌ها مواجه می‌شدند ولی از سعی و تلاش ناامید نشدند که البته حاصل تلاش این سه مرحله، کمک شایانی در دسته بندی بازماندگان از تحصیل جهت نظم بخشی به کار کرد.
شناسایی دانش‌آموز بازمانده از تحصیل و ارسال اسامی به مناطق جهت جذب و نگهداشت این دانش‌آموزان، برونداد این الگوی پیگیری است.
* آیا در پیشبرد فرایند انسداد بازماندگی از تحصیل، ارگان‌ها و سازمان‌های رسمی و غیر رسمی برون سازمانی، نقش موثری داشتند؟
بر اساس مبانی نظری سند تحول در تربیت رسمی و عمومی، همکاری، تعامل و نقش‌آفرینی سازمان‌های دیگر به عنوان عوامل سهیم و مؤثر در تربیت مدنظر است. لذا استفاده از ظرفیت مجمع حامیان بازماندگان از تحصیل جهت جذب و نگهداشت دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل و یا مراقبت تحصیلی از دانش‌آموزان در معرض خطر بازماندگی یا ترک تحصیلی اقدام مثبتی بود که نتایج خوبی دربرداشت.
حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد شماره تلفن‌ها و آدرس‌های دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل به علت جابجایی منزل خانواده‌ها فاقد اعتبار است
همچنین با توجه به اینکه اطلاعات ارسالی در جدول اسمی کودکان بازمانده (آدرس و شماره تلفن) مربوط به بدو تولد است، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد این شماره تلفن‌ها و آدرس‌ها به علت جابجایی منزل خانواده‌ها فاقد اعتبار است، لذا با اداره کل ثبت احوال و اداره کل گذرنامه و معاونت حقوقی قوه قضائیه مکاتباتی انجام دادیم و درخواست نشست مشترک مطرح شد.
از سوی دیگر، برای شناسایی دانش‌آموزان تحت حمایت بهزیستی با اداره کل بهزیستی استان تهران مکاتبه شد و اطلاعات بسیار عالی و دقیقی به دست آمد. بی شک تعامل ارگان‌ها و سازمان‌های برون نهاد، پیگیری این امر خداپسندانه را تسهیل می‌کند.
** انتخاب یک راهبر از هر منطقه برای پیگیری برنامه
* برنامه خلاقانه هم برای اجرایی کردن این برنامه‌ها داشتید تا روال کارتان را تسهیل کند؟
فکر می‌کنم انتخاب یک راهبر از هر منطقه جهت اجرایی سازی بهینه اهداف طرح و پیگیری دقیق‌تر و بهتر امور مربوطه و تشکیل جلسات متعدد با راهبران جهت آگاهی بخشی بیشتر نسبت به امور، به عنوان یک تجربه مفید موجب انسجام در عملکرد و بررسی دقیق‌تر شرایط منطقه و اقتضائات آن شد.
* حرف آخر
امید که با عزم جزم دست اندرکاران نظام تعلیم و تربیت و ارگان‌ها و سازمان‌های سهیم و موثر، همه دانش‌آموزان در گستره عدالت آموزشی از موهبت تحصیل بدون دغدغه وسرشار از شوق یادگیری بهره مند شوند. در این راستا از زحمات همکاران اداره دوره دوم ابتدایی شهر تهران و همه همکاران حوزه معاونت ابتدایی مناطق نوزده‌گانه شهر تهران که دلسوزانه و متعهدانه در تحقق این مهم کوشیدند، صمیمانه قدردانی کرده و بر تداوم این مسیر همسو با انتظارات حوزه ستاد تأکید می‌کنم.
برخی نهادها هم برای آموزش بازماندگان از تحصیل اقدام می‌کنند؛ به عنوان مثال، رویداد «رویش احسان» با هدف ایجاد راهکارهای نوآورانه در زمینه ایجاد عدالت آموزشی از جمله شناسایی و حمایت از ۲۰۰ هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل توسط بنیاد احسان، فعالیت می‌کند.
این اقدامات شامل تجهیز مدارس آموزش از راه‌دور برای ۲ هزار نفر، هدایت و حمایت از ۲۵۰۰ دانش‌آموز نخبه و مستعد تحت پوشش کمیته امداد و شناسایی و ایجاد بانک اطلاعاتی و حمایت از ۱۸۰ هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل است.