به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، رییس جمهور کشورمان روز جمعه را به بازدید از دستاوردهای فضایی کشور اختصاص داد و بعد از گذشت حدود ۱۱ سال، برای اولین بار جلسه شورای فضایی کشور را برگزار کرد. مقرر شده که این جلسات در ماه های آینده نیز ادامه داشته باشد. در این بازدید که تصاویری از آن نیز در رسانه های کشور منتشر شد، نکات جدید و مهمی از برنامه های پیشروی صنعت فضایی کشور به نمایش درآمد که قابل توجه بوده و می تواند به ما در فهم بهتر برنامه فضایی کشور کمک کند. عمده این مباحث در حوزه سوخت و پیشران های فضایی، نسل جدید ماهواره ها و همچنین نقطه جدید پرتاب های فضایی کشور است.
بیشتر بخوانید:
در جریان بازدید رییس جمهور از دستاوردهای فضایی کشور، یک ماکت از پایگاه فضایی جدید کشور به نمایش درآمد که در آن "مخازن سوخت موسوم به کرایوژنیک" قابل مشاهده بود. این مخازن مخصوص نگه داری نوع خاصی از مواد سوختی هستند که نیاز است در درجه حرارت های بسیار پایین حفظ شوند تا در وضعیت مایع باقی بمانند. از جمله نمونه های این سوخت می توان به نیتروژن مایع، هلیوم مایع، متان مایع، هیدروژن مایع و گازهای طبیعی مایع یا همان LNG نیز اشاره کرد.
درجه حرارت این مواد برای باقی ماندن در شرایط مایع بین حدودا منفی ۱۵۰ الی منفی ۲۷۳ درجه سانتی گراد است. این سوخت ها بعد از انتقال به درون چرخه سیستم پیشران و فعال شدن آن سامانه، به سرعت بدل به وضعیت گاز شده و توان فوق العاده بالایی را ایجاد می کنند.
مخازن مورد اشاره در ماکتی که در مقابل رییس جمهور قرار دارد
سوخت های این خانواده معمولا از اکسیژن به عنوان اکسید کننده استفاده می کنند و ترکیب آنها با یکدیگر است که در اصل توان بسیار بالایی را ایجاد می کند. اما وقتی به سراغ پیشران هایی که از این مواد سوختی بهره می برند، می رویم با نام های بزرگ و بسیار قدرتمندی رو به رو می شویم.
بخشی از پیشران راکت سترن ۵ که در نهایت برای اولین بار انسان را به کره ماه رساند از مواد و پیشران های سرد بهره می بردند. بعد از آن نیز آمریکا سیستم پیشران RS-۲۵ برای فضاپیماهای سری شاتل را بر اساس این فناوری و با استفاده از ترکیب هیدروژن مایع به عنوان سوخت و اکسیژن مایع به عنوان اکسید کننده ساخت. در حال حاضر نیز شرکت خصوصی بلو اورجین در حال توسعه پیشران های جدید فضایی مثل مدل BE-۳ و BE-۷ بر اساس پیشران های سرد است.
مخزن هیدروژن مایع در نزدیکی راکت سترن ۵
سیستم پیشران RS-۲۵ در حال آزمایش
در اتحاد جماهیر شوروی سابق، پیشران RD-۰۱۲۰ با سوخت هیدروژن مایع در کنار اکسیژن مایع به عنوان پیشران اصلی راکت Energia بود که یکی از قوی ترین راکت های حامل محموله های فضایی به حساب می آمد. راکت مورد نظر برای نمونه توان حمل ۱۰۰ تن محموله به مدار LEO را داشته یا می توانست به عنوان حامل اصلی فضاپیمای بوران مورد استفاده قرار بگیرد.
پیشران RD-۰۱۲۰ ساخت شوروی سابق
چین، ژاپن، فرانسه و هندوستان دیگر کشورهای دارنده این سیستم های پیشران در بخش فضایی خود هستند. برای نمونه چینی ها از پیشران های سری YF-۷۵ استفاده می کنند که در راکت های ماهواره بر سری لانگ مارچ ۳ به کار رفته است.
پیشران YF-۷۵ ساخت چین
در ژاپن سیستم پیشران LE-۷A بر اساس استفاده از این مواد سوختی برای ماهواره بر سری H-IIA ساخت شرکت میتسوبیشی استفاده می شود. این ماهواره‌بر در جریان پرتاب ماهواره اماراتی به سمت مریخ نیز مورد استفاده قرار گرفت.
در فرانسه سیستم پیشران HM۷B به عنوان بخشی از موتورهای به کار رفته در راکت های ماهواره بر معروف سری آریان به کار می رود. این سیستم پیشران نیز از ترکیب هیدروژن و اکسیژن مایع به عنوان سوخت و اکسید کننده استفاده می کند. در هندوستان نیز توسعه سیستم های پیشران با بهره گیری از این سوخت ها در جریان بوده و برای نمونه در حال حاضر زیر مجموعه های بخش فضایی این کشور در حال کار بر روی یک سیستم پیشران با نام CE-۲۰ هستند که از همان ترکیب هیدروژن و اکسیژن مایع بهره برده و توانی در حدود ۲۰۰ کیلو نیوتون را ایجاد می کند.
پیشران فضایی CE-۲۰ ساخت هندوستان در حال آزمایش
پیش به سوی تکنولوژی خاص در ماهواره شناسایی
در تصویر دیگری از بازدید رییس جمهور از دستاوردهای فضای کشور، نمونه ای از یک ماهواره نشان داده شده که به نظر یک ماهواره شناسایی از نوع SAR باشد. واژه SAR در حقیقت مخفف عبارت Synthetic Aperture Radar به معنی رادار روزنه مصنوعی است. به زبان بسیار ساده اگر بخواهیم برای شما بگوییم، نحوه عملکرد این رادارها بر اساس ارسال امواج رادار به سمت زمین و دریافت مجدد آنها و رسیدن به نوعی تصویر از سطح مورد نظر است.
ماهواره دیده شده در بازدید اخیر
این ماهواره ها در کنار بحث های نظامی، امروزه در حوزه های غیر نظامی خصوصا بخش هایی مثل کشاورزی، رصد بلاهای طبیعی مثل آتش سوزی، سیل و رانش زمین، رصد بارش برف و تشخیص لایه های مختلف آن یا بحث های رصد بر پایداری سازه های مختلف مثل پلها به کار می آید.
تصویر تهیه شده به وسیله ماهواره SAR از یک پایگاه ارتش روسیه و رصد هواپیماهای گشتی دریایی توپولوف ۱۴۲
در حوزه نظامی نیز تصاویر بدست آمده از ماهواره های SAR در تامین نقشه های دقیق برای اموری مثل هدایت موشک های کروز حمله به اهداف زمینی کاربرد دارد. فراموش نکنیم که برای نمونه در حوزه ماهواره های تصویربرداری که از لنزهای اپتیکی بهره می برند، در صورت ایجاد پوشش ابری قوی امکان تصویربرداری وجود ندارد ولی ماهواره های SAR به دلیل استفاده از امواج رادار و دریافت برگشتی ها از سطح زمین در شرایط بد آب و هوایی نیز امکان تهیه یک تصویر از محل مورد نظر را دارند.
این تصاویر در برخی از موارد نسبت به نمونه های اپتیکی از کیفیت پایین تری برخوردار هستند ولی برای امور خاصی مثل نقشه کشی های خاصی، رصد شرایط سطح زمین و البته در شرایط بد آب و هوایی گزینه های بسیار مناسب و راهبردی هستند.
چرا چابهار برای پرتاب های فضایی ایران مهم است؟
در تصاویر مربوط به بازدید آقای رییسی از دستاوردهای فضایی، ماکت به نمایش درآمده نشانگر قرارگیری سایت پرتاب در کنار خط ساحلی است که مشخصا اشاره ای به پایگاه در دست ساخت و تکمیل چابهار است. ولی چرا چابهار یک نقطه استراتژیک برای پرتاب فضایی ما به حساب می آید؟
چابهار به نوعی نزدیک ترین نقطه از سرزمین اصلی ایران به خط استوا است و با توجه به وضعیت قرارگیری مدارهای مختلف زمینی هر چه یک نقطه پرتاب فضایی به خط استوا نزدیک باشد فاصله رسیدن به مدارهای مختلف کمتر بوده و عمل تزریق در زمان و با توان کمتر انجام خواهد شد. اگر به موقعیت برخی از پایگاه های فضایی دنیا مثل پایگاه فضایی آمریکا در فلوریدا یا پایگاه فضایی فرانسه در قلمرو این کشور در دریای کارائیب نیز دقت کنید، شاهد خواهید بود که تا جای ممکن مکان های پرتاب فضایی به خط استوا نزدیک هستند.
با توجه به برنامه کشور در حوزه پرتابگرهای سنگین وزن، نزدیک بودن به خط استوا کمک می کند که ایران با قدرت و هزینه کمتر محموله های سنگین تری را به فضا ارسال کند. به طور کلی می توان گفت بعد از یک دوره خاموشی، مشکلات و کاهش موفقیت ها در حوزه فضایی و پرتاب ماهواره در کشور ما، به نظر می رسد که با روی کار آمدن دولت جدید شاهد تزریق خون جدیدی به رگ های برنامه فضایی هستیم و انشاءالله در آینده نه چندان دور نتیجه این تغییر سیاست در حوزه فضایی، ثمرات خود را به نمایش بگذارد.