سرویس جهان مشرق _ انتخابات ریاست جمهوری لیبی در حالی برگزار خواهد شد که شرایط این کشور هنوز به ثبات نرسیده و درگیریهای داخلی با توطئه و حمایت برخی کشورها و رژیم های خارجی ادامه دارد.
لیبی از سال ۲۰۱۱ (۱۳۸۹) با چالش های فراوانی روبه رو است؛ پس از سقوط معمر قذافی دیکتاتور، این کشور در سال ۲۰۱۱ با جنگ داخلی روبرو گردید و با توطئه خارجی عملا به دو قسمت تقسیم شد؛ «دولت وفاق ملی لیبی» مورد حمایت کشورهایی چون قطر، ترکیه، برخی کشورهای اروپایی و سازمان ملل قرار گرفت و کشورهایی مانند مصر، عربستان و امارات نیز از ارتش خلیفه حفتر ژنرال بازنشسته مستقر در «بنغازی» و «طبرق» حمایت کردند.
اما همزمان با ادامه ارائه پرونده نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری لیبی به کمیته انتخابات، لیبی شاهد کشمکش‌های بین‌المللی درباره آینده این کشور است. کمیسیون انتخابات لیبی اعلام کرد که مجموع نامزدهای انتخابات پارلمانی به ۲۲۴۱ نامزد در سراسر کشور رسیده است.
بارزترین نامزدهای انتخابات لیبی
پیش از این هم اعلام شد که بیش از ۹۰۰ تن در انتخابات ریاست جمهوری لیبی نامزد شدند که از جمله مهم ترین نامزدها «خلیفه حفتر» فرمانده ارتش موسوم به «ارتش ملی» لیبی، «سیف الاسلام قذافی» پسر دیکتاتور مخلوع لیبی و «عقیله صالح» رئیس پارلمان طبرق (شرق لیبی) بودند که البته چند روز قبل صلاحیت سیف الاسلام قذافی رد شد.
این انتخابات قرار است ۲۴ دسامبر، (۳ دی) برگزار شود و از چند ماه قبل بازیگران خارجی همچون آمریکا، عربستان، امارات متحده عربی، ترکیه و البته رژیم صهیونیستی برای نقش آفرینی در آن خود را آماده کرده اند. سازمان ملل، اتحادیه اروپا، روسیه، انگلیس، فرانسه، چین و همچنین برخی کشورهای همسایه لیبی ازجمله مصر، تونس و الجزایر نیز از جمله طرفهایی هستند که بر روند برگزاری این انتخابات تاثیر دارند.
ابعاد و انگیزه های مداخله آمریکا و اسرائیل در انتخابات لیبی
در این بین آمریکا و رژیم صهیونیستی اولین طرفی هستند که از مداخله در انتخابات لیبی سود میبرند و همه تلاش خود را برای تاثیرگذاری بر آن به کار بسته اند. از نظر آمریکا و اسرائیل انتخابات لیبی و نتیجه آن میتواند دروازه پیوستن یک کشور عربی دیگر در قاره آفریقا به توافق های عادی سازی روابط با تل آویو را باز کند.
بعد از رد صلاحیت سیف الاسلام قذافی، برجسته ترین نامزد انتخابات لیبی خلیفه حفتر است که گرایش آمریکایی-صهیونیستی دارد و از قبل تمایل خود را برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی در صورت رسیدن به قدرت اعلام کرده بود. آمریکا و اسرائیل نیز معتقدند حفتر قدرت بیشتری برای تثبیت جای پای صهیونیست ها در حوزه دریای مدیترانه دارد. علاوه بر آن خلیفه حفتر متحد هم پیمانان تل آویو و در راس آن‌ها آمریکا، امارات و مصر است. همچنین حضور تل آویو در طرابلس غربی، از طریق حفتر، تضمین کننده حذف نفوذ رقیب رژیم صهیونیستی در حوزه مدیترانه یعنی ترکیه است.
چراغ سبز حفتر برای عادی سازی با صهیونیست‌ها
با وجود اینکه خلیفه حفتر به دلیل آگاهی از مواضع ملی لیبی در رد هرگونه رابطه با رژیم اشغالگر صهیونیستی، سعی میکند در کمپین‌های انتخاباتی خود حرفی از عادی سازی با اسرائیل نزد؛ اما تحرکات وی در این زمینه پنهان نمانده است. در همین زمینه چند هفته قبل «صدام حفتر»، پسر خلیفه حفتر، با یک هواپیمای خصوصی که او را از دبی به فرودگاه بن گوریون رساند، به تل آویو سفر کرد و در آنجا با مقامات رژیم صهیونیستی دیدار کرد و معادله‌ای را که پدرش آرزوی آن را دارد، ارائه کرد. این معادله مبتنی بر تقویت روابط دوجانبه است و براساس آن، لیبی کمک‌های سیاسی و نظامی از رژیم صهیونیستی دریافت خواهد کرد و در ازای آن، در صورت پیروزی خلیفه حفتر در انتخابات ریاست جمهوری لیبی و قرار گرفتن وی در راس دولت وحدت و آشتی ملی که قرار است پس از انتخابات تشکیل شود، عادی سازی روابط دیپلماتیک با تل آویو را پیگیری میکند.
گذشته از آن، رابطه حفتر با صهیونیست ها ریشه تاریخی دارد و «یوسی ملمان» روزنامه نگار صهیونیست با انتشار یادداشتی در پایگاه میدل‌ایست‌آی نوشت که اعضای سرویس جاسوسی اسرائیل (موساد) بین سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ چندین بار با حفتر در قاهره دیدار کردند.
با این وجود اگرچه رژیم صهیونیستی به سمت خلیفه حفتر و پسرش صدام گرایش دارد، اما رابطه خود را با رقبای وی قطع نمی‌کند تا در صورت تغییر شرایط و بدتر شدن اوضاع، راه بازگشتی را برای خود تضمین کند.
کشورهای عربی همچون عربستان و امارات نیز که طی سالهای جنگ داخلی در لیبی به روش های گوناگون از خلیفه حفتر حمایت میکردند موضعی همسو با آمریکا و رژیم صهیونیستی دارند؛ به ویژه امارات که یکی از متحدان اصلی خلیفه حفتر بوده و همچنین تکاپوی زیادی برای کشاندن کشورهای عربی به مسیر عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی دارد.
انتخابات لیبی و تکاپوی ترکیه برای محافظت از منافع خود
اما ترکیه نیز همچون رژیم صهیونیستی با توجه به منافعی که از چند دهه گذشته در لیبی دنبال میکند انگیزه های بالایی برای مداخله در انتخابات این کشور دارد. اما پرواضح است که مواضع و منافع آنکارا با واشنگتن و تل آویو در لیبی کاملا متضاد است.
ترکیه منازعه سه بعدی بر سر حوزه نفوذ ایدئولوژیک – ژئواستراتژیک در لیبی را از طریق انجام توافقات رسمی با دولت قانونی این کشور آغاز کرد.
اهداف اصلی ترکیه در لیبی به شکل زیر خلاصه می شود:
_ تقویت نفوذ ترکیه در شمال و شرق آفریقا
_ جبران کاهش نسبی نفوذ ترکیه در سودان، همزمان با برکناری عمرالبشیر و قدرت‌گیری عربستان و امارات در این کشور
_ گسترش نفوذ ترکیه به کشورهای هم‌جوار لیبی؛ یعنی مراکش، الجزایر و تونس
_ افزایش فشار بر روسیه برای کسب امتیاز درصحنه سوریه و قفقاز
_ تقویت جریان اخوانی در مصر
_ جلوگیری از دسترسی قبرس، مصر و اسرائیل به بازارهای گاز طبیعی اروپا
تحقق این اهداف و محافظت از منافع ترکیه در لیبی مستلزم پیروزی شخصیت های وابسته به دولت وفاق ملی است.
هم زمان با اعلام نامزدی خلیفه حفتر در انتخابات لیبی، ترکیه وی را یک جنایتکار جنگی توصیف کرده و شدیدا با کاندیداتوری او برای انتخابات ریاست جمهوری لیبی مخالفت کرد. ترکیه از جمله کشورهایی است که از برگزاری انتخابات در لیبی حمایت نکرده و آن را نادرست میداند؛ چرا که معتقد است منجر به تجزیه و تقسیم این کشور خواهد شد. گروه‌های مورد حمایت ترکیه تاکید دارند که باید قانونی برای ممنوعیت مشارکت خلیفه حفتر و سیف الاسلام قذافی در انتخابات با توجه به کارنامه سیاهی که دارند، تصویب می‌شد.
درحال حاضر «عبدالحمید دبیبه» نخست‌وزیر دولت وفاق ملی لیبی که ۲۱ نوامبر سال جاری نامزدی خود برای شرکت درانتخابات لیبی را اعلام کرد، مورد حمایت «رجب طیب اردوغان» قرار دارد. البته ناظران معتقدند که در صورت عدم رد صلاحیت سیف الاسلام قذافی ممکن بود ترکیه با هدف جلوگیری از پیروزی حفتر در انتخابات، از قذافی حمایت کند. اما شرایط لیبی و سطح مداخلات خارجی برای تاثیرگذاری بر نتیجه انتخابات، برای ترکیه نگران کننده است.
در سایه تقابل منافع بازیگران خارجی عرصه لیبی در انتخابات این کشور نمیتوان با اطمینان درباره پیروزی هر یک از جناح ها صحبت کرد. با وجود حمایت زیادی که آمریکا و رژیم صهیونیستی از خلیفه حفتر دارند، اما وی به دلیل جنایاتی که در لیبی مرتکب شده مورد نفرت بخش بزرگی از مردم این کشور قرار دارد. به همین دلیل بسیاری از ناظران معتقدند که در صورت برگزاری یک انتخابات سالم و بر اساس اصول دیپلماتیک حفتر شانس زیادی برای کسب آرای مردمی ندارد.
اما از یکسو با توجه به سرخوردگی مردم لیبی از نتایج انقلاب خود و وضعیت وخیم اقتصادی که اکنون گرفتار آن هستند به نظر نمیرسد استقبال مردمی چندانی از این انتخابات به عمل آید. از طرف دیگر در سایه چندپاره بودن این کشور و مداخلات طرفهای متعدد خارجی برگزاری یک انتخابات طبیعی و سالم که نتیجه آن بازتاب انتخاب مردم باشد بعید به نظر می رسد.