به گزارش مشرق، مهدی حمزه پور، عضو هیأت علمی گروه علوم تصمیم و سیستمهای پیچیده دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)، مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق (ع) و  دبیر میز نخبگان و استعدادهای برتر مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری است.

وی بر این باور است که طی کردن فرآیند زنجیره تأمین و ارزش تولید یا ارائه خدمات مبتنی بر علم و فناوری به منظور عرضه محصولات و خدمات مزیت آفرین متمایز بسیار ضروری است که منجر به نان آوری موثر بر سر سفره مردم خواهد شد.

حمزه پور با انتقاد از شعارزدگی و رفتارها و گفتارهای کلیشه ای و مصاحبه های عجولانه رسانه ای مرتبط با نام گذاری هر سال تأکید می کند: اخلاق حرفه ای حکم می کند که رسانه ها، با دقت نظر و سختگیرانه تر در انتخاب افراد متخصص در زمینه مرتبط با موضوع شعار سال و سایر موضوعات عمل کنند.

وی معتقد است: میدان دار اصلی تحقق تولید دانش بنیان و اشتغال زایی در کشور، سیاستگذاران، تعیین کنندگان خط مشی و تنظیم گران حوزه علم، فناوری و نوآوری و مدیران و اعضای دانشی شرکت های تولیدی و خدماتی مبتنی بر علم و فناوری برآمده از پژوهش های عمیق هستند.

او بر این باور است که طی کردن فرآیند زنجیره تأمین و ارزش تولید یا ارائه خدمات مبتنی بر علم و فناوری به منظور عرضه محصولات و خدمات مزیت آفرین متمایز بسیار ضروری است که منجر به نان آوری موثر بر سر سفره مردم خواهد شد. به عبارتی، نان آوری نوآورانه شرکت های دانش بنیان از اصلی ترین دلایل حمایت و توجه ویژه به فعالان حوزه علم و فناوری است.

دیگر نظرات وی را در ادامه می خوانید.

سه شرط لازم و کلان برای تأیید دانش بنیان بودن

 تولید دانش بنیان چیست و چه مزایایی دارد؟

حمزه پور: در ارزیابی شرکتهای دانش بنیان که تا اسفند ۱۴۰۰ به تعداد ۶ هزار و ۶۳۲  شرکت بالغ شده است و به لحاظ تنوع موضوعی، حدود ۷۰ درصد این شرکتها، شرکتهای تولیدی و حدود ۳۰ درصد، شرکتهای خدمات محور هستند. همواره سه شرط لازم و کلان برای تأیید دانش بنیان بودن این شرکتها، اعم از تولیدی و خدماتی، مورد توجه بوده است که عبارتند از : ۱. تولید محصول یا ارائه خدمات در سطح فناوری بالا  (های تک) باشد. ۲.وجود نمونه تولید آزمایشگاهی یا کارگاهی یا مدل مفهومی تأیید شده ۳.تولید یا ارائه خدمات براساس پژوهش های اصیل و مستند (R&D).

 از شاخص ها و ویژگی‌های آن بگویید.

حمزه پور: هر شرکت یا موسسه ای دانش بنیان نیست. شرکت یا موسسه دانش بنیان تولیدی یا خدماتی پس از طی مراحلی به مرحله تأیید دانش بنیان بودن می رسد. انتظار و توقعی که از اینگونه شرکتها و موسسات می رود آن است که در فرآیند استعدادشناسی، استعداد پروری، ایده یابی، ایده پروری و هدایت ایده ها به کاربرد و تشکیل تیم تخصصی و مکمل کوشا باشند و پس از ارائه ایده و داوری و تأیید ایده ها، در صورت تمایل در مراکز رشد، مراکز نوآوری و پارک های علم و فناوری مرتبط با دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و معاونت علمی و فناوری و یا با حمایت بخش خصوصی به ساخت نمونه آزمایشگاهی یا کارگاهی در حوزه های پزشکی، فنی و مهندسی و یا ارائه مدل یا الگوی مفهومی قابل اجرا در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی به ویژه حوزه های فناوری های نرم و نوآوری اجتماعی مبادرت کنند. پس از داوری و تأیید تخصصی خبرگان موضوع، با اعلام و تشویق مدیران و سیاستگذاران کلان علم و فناوری، سرمایه گذاران خطر پذیر با تامین مالی خطر پذیر یا V.C به شرکت های نوپا و شرکتهای مستعد دانش بنیان و شرکت های دانش بنیان یاری خواهند داد.

 بنابراین شرکتها و موسسات مذکور باید محصولات و خدمات خود را در سطحی قانع کننده و بازار پسند و دارای توجیه دقیق اقتصادی و فرهنگی و... ارائه کنند تا سرمایه گذاران سخت پسند خطرپذیر بتوانند تأمین مالی لازم را انجام دهند.

شرط های اساسی ارائه محصول یا خدمات اینگونه شرکتها و موسسات سطح متوسط به بالای فناورانه بودن محصول یا خدمات و نیز وجود حتمی نمونه آزمایشگاهی یا کارگاهی محصول و خدمت و یا ارائه طرح و الگوی مفهومی کاربردی شفاف و روشن است و نیز فرآیند ایده تا محصول یا خدمت در این شرکتها و موسسات بر مبنای تحقیقات و پژوهش های قابل ردیابی و مستند و دارای اصالت باشد.

 از تأثیرات این نوع تولید بر اقتصاد بفرمایید.

حمزه پور: ایجاد و توسعه کسب و کارهای فناوری محور و دانش بنیان در کشور فواید بی بدیلی دارد؛ از جمله زمینه اشتغال زایی مولد و پایدار در بین دانش آموختگان مستعد و صاحب ایده، که متأسفانه بیشترین درصد معضل مسأله آفرین بیکاری مربوط به بیکاران دانش آموخته مقاطع تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی است. این درصد در حدود ۳۰ درصد است که رقم بالایی است.

جالب است که همین مسأله بیکاری در سطح کارشناسان ماهر (تکنیسین ها) و کارگران نسبتاً پایین و در حدود ۱۲ درصد است که عمده دلیل آن به علت غیر دانش بنیان بودن اغلب صنایع کشور است که عمدتاً مونتاژ کارند و محصولات و خدمات آنها بر مبنای تحقیق و توسعه نیست و معمولاً ماشین آلات و تجهیزات آنها از واردات تأمین می شود؛ به همین دلیل میزان بیکاری در این دسته از افراد پایین تر است و می طلبد رویکردهای وزارت خانه های صمت، کار، رفاه و تامین اجتماعی و سایر وزارتخانه ها و نهادهای مرتبط به نفع تقویت صنعت و تولید واقعی و نه مونتاژکاری تغییر کند. بنابراین نظام حکمرانی کشور به دور از هرگونه اتلاف وقت و شعارزدگی افراطی باید تصمیمات سختی را در این موضوعات اتخاذ کند.

الزامات تولید دانش بنیان

 از الزامات تولید دانش بنیان بگویید.

حمزه پور: از الزامات تولید دانش بنیان، تربیت سرمایه های انسانی خلاق، نوآور، واجد قدرت حل مسأله، کارآفرین و دارای قدرت رهبری و مدیریت مورد نیاز زیست بوم نوآوری و کارآفرینی دانش بنیان از طریق ایجاد تحول بنیادین در نظام آموزش کشور و استفاده هنرمندانه و خلاقانه از فناوری های نرم آموزش است که در کنار این ویژگی های ضروری، مسأله تأمین مالی پایدار، تجاری سازی، بازارسازی و بازاریابی و خلق نیاز و در سطحی بالاتر، بین المللی سازی محصولات و خدمات شرکتهای دانش بنیان است.

شرکت‌های دانش بنیان چه انتظاری از دولت برای توسعه فعالیت‌هایشان دارند؟

حمزه پور: ببینید اصلی ترین و مهمترین منبع تأمین مالی شرکتهای نوپا، خلاق و دانش بنیان، صندوق نوآوری و شکوفایی است که متأسفانه از حدود ۸ سال قبل که حدود ۱۰۰۰ شرکت دانش بنیان را تحت پوشش داشت، سرمایه اش در حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان بود و علی رغم افزایش تعداد شرکت های دانش بنیان به رقمی نزدیک ۶۷۰۰ شرکت دانش بنیان، سرمایه صندوق تقریباً همان رقم است. در حالی که گسترده و بزرگ شدن شرکت های دانش بنیان به طور قطع و یقین، نیاز به تأمین مالی و سرمایه در گردش گسترده تری دارد.

از جمله موانع و مشکلات فعالان زیست بوم نوآوری و کارآفرینی دانش بنیان، طولانی بودن فرآیند اخذ مجوزهاست. به طور مثال در بخش کشاورزی و بهداشت، طولانی شدن فرآیند اخذ مجوزها در تعداد شرکتها و وضعیت بازار این محصولات اثر زیادی را گذاشته است. همچنین از نظام حکمرانی کشور به ویژه در حوزه انرژی و به طور خاص حوزه راهبردی و حساس نفت، گاز و پتروشیمی انتظار به حقی می رود تا بازارهای داخلی و بین المللی خود را به روی شرکتهای دانش بنیان باز کنند. لازم به ذکر است که هنوز سالانه حدود ۴ تا ۵ میلیارد دلار واردات در این حوزه داریم که نیاز است، نظام تصمیم ساز و تصمیم گیر کشور تصمیمات حمایت بخشی از شرکتهای موفق دانش بنیان این حوزه های تخصصی و راهبردی اتخاذ کند.

۴ پیشنهاد برای کمک به شرکتهای دانش بنیان

پیشنهادهای شما برای کمک به این شرکت‌ها چیست؟

حمزه پور: مساعدت های سخت و نرم گوناگونی از این شرکتهای دانش بنیان می توان انجام داد از جمله:

• فرهنگ سازی در حوزه اقتصاد دانش بنیان و کارآفرینی دانش و فناوری محور با حمایت هدفمند و جامع و اثرگذار از کسب و کارهای کوچک و بزرگ از ایده تا تجاری سازی موفق
• پایان دادن به پول پاشی و تزریق بی ضابطه نقدینگی در قالب تسهیلات بانکی و تخصیص اعتبارات هدفمند به بخش های مولد اقتصاد دانش بنیان و زیست بوم و نواحی نوآوری و شرکتهای دارای اهلیت دانش بنیان.
• تحول جدی و بنیادین در کیفیت آموزش کشور از طریق فرهنگ سازی و گسترش آموزش های آزمایشگاهی و کارگاهی و بازی کاری و سایر فناوری های نوین نرم آموزش.
• ارتقای فناوری نرم مدیریت و رهبری حوزه نوآوری و کارآفرینی کشور از طریق تحول اساسی و با برنامه آموزش های مدیریت در کشور.