به گزارش مشرق،امروز ۲۳ آبان روز جهانی دیابت است.با توجه به افزایش روزافزون مبتلایان به این بیماری، در سال ۱۹۹۱، فدراسیون جهانی دیابت (IDF) و سازمان بهداشت جهانی(WHO) تاریخ ۱۴ نوامبر را به عنوان روز جهانی دیابت معرفی کردند؛ این روز مصادف است با تاریخ تولد «فردریک بانتینگ»؛کسی که همراه با «چارلز بست» انسولین را کشف کرد. این روز با هدف آشنایی و اطلاع‌رسانی عموم مردم درباره دیابت، عوارض و درمان آن نام‌گذاری شده است.
دیابت بیماری‌ای که تقریباً در تمام دنیا شیوع بالایی دارد و به خصوص در کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه بیشتر گزارش می‌شود. خوب است بدانید که این بیماری به دلایل گوناگونی بروز می‌کند و صرفاً به دلیل مصرف غذاها و خوراکی‌های قندی به وجود نمی‌آید. برخی به دلیل رژیم غذایی ناسالم شامل غذاهای خیلی شیرین و چرب دچار این بیماری می‌شوند و شماری نیز اصلاً در این دو حالت نیستند.
دیابت چیست؟
به بیان ساده اگر بخواهیم بگوییم،دیابت اختلال یا بیماری مزمن محسوب می‌شود. افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، بدنشان دچار اختلال عدم مصرف گلوکز است.گلوکز ماده‌ای است که از مصرف غذاها دریافت می‌کنیم و سلول‌های بدن با استفاده از آن انرژی کافی برای زنده ماندن و فعالیت را پیدا می‌کنند.
این بیماری در افرادی بروز می‌کند که بدنشان توانایی جذب و ذخیره گلوکز را ندارد. گلوکز دریافتی از طریق تغذیه یک نوع از قندها به شمار می‌رود که داخل خون تجمع می‌کند و از این روی سبب افزایش قند خون می‌شود. حال برخی ممکن است از این بیماری تنها به عنوان مرض قند یاد کنند، اما ماجرا به همین نام ختم نمی‌شود.
بیماری دیابت چگونه بروز می‌کند؟
دیابت زمانی بروز می‌کند که به دلایلی سلول‌های عضلانی، سلول‌های کبدی و سلول‌های چربی نسبت به انسولین موجود در گردش خون بی‌تفاوت شده و حساسیت خود را از دست می‌دهند؛ در نتیجه،مقدار انسولین موجود در خون جوابگوی انتقال گلوکز کافی به داخل سلول‌ها نیست و بدن به مقادیر بیشتری از انسولین برای اثرگذاری بر سلول‌ها نیاز دارد.
در ابتدا پانکراس یا لوزوالمعده سعی می‌کند با تولید انسولین بیشتر نقص به وجود آمده را پوشش دهد که تا حدودی در این کار موفق عمل می‌کند اما در ادامه، روند بی‌تفاوتی سلول‌های بدن نسبت به انسولین قوی‌تر می‌شود؛ به طوری‌که پانکراس نیز قادر نخواهد بود که با فعالیت بیشتر این اختلال را برطرف کند.
بی‌تفاوتی سلول‌های بدن به انسولین زمانی رخ می‌دهد که شاخص توده بدنی یا BMI بالا باشد و فرد دچار اضافه وزن و چاقی شود.
چاقی عامل مهم دیابت
در واقع چاقی یکی از دلایل عمده بروز عدم پاسخگویی سلول‌ها به هورمون انسولین است. به این پدید مقاومت به انسولین گفته می‌شود و هرچه چاقی بیشتر باشد این مقاومت نیز قوی‌تر خواهد بود.هنگامی که انسولین کارکرد خود را به دلیل مقاومت انسولینی از دست دهد به تدریج سطح قند خون افزایش می‌یابد و به مراحل دیابتی می‌رسد.
علائم بیماری دیابت
در صورتی که فکر می‌کنید هر یک از علائم زیر در شما وجود دارد، بهتر است آزمایش چکاپ قند خون را در دستور کار خود قرار دهید. علائم عمومی دیابت شامل موارد زیر است:
ادرار زیاد، به خصوص در شب
تشنگی زیاد
کاهش وزن بی‌دلیل
گرسنگی زیاد
تاری دید
بی‌حسی یا گزگز دست و پا
احساس خستگی مزمن
پوست بسیار خشک
زخم‌هایی که به کندی بهبود می‌یابند
ابتلای بیش از حد معمول به عفونت
انواع دیابت
دیابت نوع یک
دیابت نوع ۲
دیابت بارداری
هریک از این انواع بیماری ممکن است در مواردی اشتراکاتی داشته باشند، اما شدت و ضعفشان متفاوت است. در ادامه گزارش به صورت مجزا هریک را معرفی می‌کنیم.
دیابت نوع یک
افرادی مبتلا به دیابت نوع یک تولید هرگونه انسولین در بدنشان کاملاً متوقف شده است.انسولین یک هورمون در بدن است که به صورت طبیعی در یک سطح متعادل ترشح می‌شود. بدن با استفاده از انسولین می‌تواند گلوکز را تبدیل به انرژی کند و به فعالیت طبیعی خود ادامه دهد. متأسفانه افرادی که دچار دیابت نوع یک هستند باید حتماً در طول روز تزریق انسولین داشته باشند.
خوب است بدانید که برخلاف تصورات عامه این نوع دیابت در نوجوانان و کودکان شایع‌تر است، اما به صورت کلی تمام رده‌های سنی ممکن است دچار این بیمار شوند. دز تزریق انسولین و تعداد دفعات تزریق توسط پزشک متخصص و بررسی آزمایشات تجویز می‌شود. افرادی که درگیری به نوع یک دارند در صورت عدم دریافت انسولین ممکن است فوت کنند.
افرادی که به نوع ۱ این بیماری مبتلا هستند غالباً حالت تهوع، استفراغ یا معده درد مداوم دارند. علائم دیابت نوع ۱ در طی چند هفته یا چند ماه ظاهر می‌شود. نوع یک این بیماری معمولاً از دوران کودکی، نوجوانی یا جوانی شروع می‌شود اما ممکن است در هر سنی رخ دهد.
دیابت نوع دو
این نوع دیابت کمی از نوع یک خفیف‌تر است و بیمار تحت درمان دارویی قرار می‌گیرد. البته باید به خاطر سپرد که اگر مبتلا به این بیماری باشید و رعایت دارویی و غذایی نداشته باشید حتماً مبتلا به نوع یک نیز خواهیم شد. افرادی که مبتلا به دیابت نوع دو هستند، بدنشان به حد کافی ترشح هورمون انسولین ندارد.
بیشتر مبتلایان به دیابت نوع ۲ بالای ۴۰ سال هستند
در حالت دیگر بدن این افراد توانایی این را ندارد که به اندازه کافی انسولین تولید کند. بیشتر کسانی که دچار این بیماری می‌شوند در رده سنی ۴۰ سال به بالا قرار می‌گیرند. سابقه خانوادگی در بروز این نوع دیابت بسیار مؤثر است و البته چاقی، اضافه‌وزن و عدم تغذیه سالم نیز دیگر دلایل بروز آن هستند.
این بیماری امروز دیگر مختص میانسالان و افراد بالای ۴۰ سال نیست و حتی گروه‌های سنی جوان و نوجوان نیز در تعداد بالا با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. درمان دارویی و پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سالم می‌تواند قند خون مبتلایان به این نوع از دیابت را تحت کنترل بگیرد؛ بنابراین نباید صرف اینکه این بیماری خطر مرگ ندارد آن را به حال خود رها کرد.
بروز علائم دیابت نوع ۲ اغلب چندین سال طول می‌کشد. بسیاری از افراد در ابتدای بیماری هیچ‌گونه علائمی ندارند اما با پیشروی آن به تدریج علائم نیز بروز می‌کنند. این بیماری معمولاً در بزرگسالان دیده می‌شود؛ اگرچه احتمال ابتلای کودکان و نوجوانان نیز دور از انتظار نیست.
از آن جایی که تشخیص علائم دیابت نوع ۲ دشوار است آگاهی به عوامل زمینه‌ساز این بیماری اهمیت دارد. در صورت دارا بودن هر یک از عوامل خطرساز مثل اضافه وزن، کم‌تحرکی و رژیم غذایی نامناسب حتماً به پزشک مراجعه کنید.
دیابت بارداری
نوع دیگری از دیابت نوع یک، دیابت بارداری است که ۷ درصد کل دیابت‌ها را شامل می‌شود. جالب است که بیشتر بانوان باردار مبتلا به آن پیش از بارداری سابقه این بیماری را نداشتند. بدترین بخش ماجرا این است که در صورت عدم کنترل به موقع این اختلال حتماً بر روی سلامت و رشد جنین نیز تأثیرگذار خواهد بود. این نوع از دیابت حتی علائم پیش‌زمینه‌ای ندارد و ناگهان در سه ماهه دوم و یا سوم بارداری خود را نشان می‌دهد.
اگر قبل از سه ماهه دوم بارداری مادر دچار این بیماری شد ممکن است دیابت بارداری نباشد. تغییرات هورمونی که مادران باردار به وجود می‌آید کاملاً طبیعی است اما این خود عامل ایجاد اختلال در ساخت هورمون انسولین است؛بنابراین هرچه مادر تغذیه می‌کند، همچنان احساس سیری ندارد، ضعف دارد و انرژی کافی برای فعالیت‌های هرچند سبک را هم ندارد.
دیابت بارداری حتی علائم پیش‌زمینه‌ای ندارد و ناگهان در سه ماهه دوم و یا سوم بارداری خود را نشان می‌دهد
دیابت بارداری معمولاً هیچ علامتی نداردبسیاری از بانوان از غربالگری‌های دوره بارداری و آزمایش دیابت بارداری امتناع می‌کنند و با وجود ابتلا به این اختلال بارداری پرخطری را پشت سر می‌گذارند. گاها این اختلال، در صورت عدم کنترل
می‌تواند منجر به مرگ مادر و جنین نیز بشود. زایمان پیش از موعد طبیعی، اختلالات تنفسی، معلولیت جنین و زایمان سخت از جمله عوارض آن است و مادرانی که دیابت بارداری در آنها درمان نمی‌شود، پس از زایمان دچار دیابت نوع دو خواهند شد.
دیابت بارداری معمولاً هیچ علامتی ندارد. اگر باردار هستید، پزشک در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ آزمایش دیابت بارداری را برای شما تجویز می‌کند. در صورت مبتلا بودن به دیابت بارداری، پزشک راهکارهای مراقبتی جهت کاهش قند خون را به شما گوشزد خواهد کرد.
هر خانمی که قصد بارداری دارد باید آزمایشات پیش از بارداری را تحت نظر پزشک قبل از اقدام برای بارداری انجام دهد.
علی ربانی، استاد غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره بیماری دیابت،گفت: دیابت دو نوع است که یکی مربوط به کودکان است که نوع یک و دیابت بالغین که نوع دو است.
وی ادامه داد: در دیابت نوع دو روی زمینه ژنتیک است و ژن نقش مهمی در این نوع دارد؛ در حالی که در دیابت نوع یک ژنتیک موثر است اما نه به شدت نوع ۲. در نوع یک علاوه بر زمینه ژنتیک عوامل محیطی نیز باعث می‌شود سلول لوزالمعده آسیب دیده و انسولین ترشح نکند.
این استاد غدد ابراز کرد: در نوع دو حساسیت به انسولین کم می‌شود و باید مقادیر بیشتری ترشح شود؛یعنی مقاومت انسولین ایجاد می‌شود.
ربانی افزود: یکی دیگر از علت‌ها در دیابت نوع دو افزایش وزن و بی تحرکی است و اغلب نوع مبتلایان به دیابت نوع ۲ از دیابت خود خبر ندارند؛ در حالی که در نوع یک علائم به سرعت مشخص و نمودار می‌شود و خانواده متوجه می‌شود کودک دچار دیابت است.
وی متذکر شد:در نوع دو ممکن است فرد مدتها مبتلا شده باشد اما از ابتلای خود مطلع نباشد.علائم نیز شامل تشنگی مفرط، دفع ادرار مکرر و لاغری مفرط،گرسنگی مفرط، پُرنوشی، پر ادراری، لاغر شدن، تار شدن چشم و بی حالی است.
این استاد غدد در خصوص اینکه «آیا دیابت نوع یک فقط در کودکان است؟»، خاطرنشان کرد:به تعداد کم ممکن است در کودکان نوع دو دیابت نیز باشد و برعکس؛ اما اغلب کودکان به نوع یک و بالغین به نوع دو مبتلا می‌شوند.در نوع یک درمان به وسیله انسولین و در دیابت نوع دو اغلب با قرص می‌توان قند را کنترل کرد؛ البته گاهی در نوع دو انسولین نیز لازم است.
بهترین عدد قند خون
ربانی درباره «بهترین عدد قند خون»،افزود: قند بین ۸۰ تا ۱۲۰ نرمال است و افراد معمولی بین این اعداد قرار دارند؛ البته منظور قند ناشتاست و این عدد در ساعتهای مختلف و بسته به خوردن یا نخوردن و فعالیت یا عدم فعالیت، نوسان دارد. وقتی از ۱۲۶ قند ناشتا بالاتر برود یا هر موقعی از ۲۰۰ میلی گرم بالاتر برود، ابتلا به دیابت است؛ در حالی که باید عدد قند خون ۸۰ تا ۱۲۶ باشد.
وی درباره اینکه «کدام نوع خطرناکتر است؟»،متذکر شد:اگر اصلاح شود خطرات عمیقی ایجاد نمی‌کند اما به هرحال مشکلات خودشان را دارند؛ اگر چنانچه کنترل نشوند هر دو نوع خطرناک است اما نوع یک به دلیل اینکه مدت طولانی تری در پیش است؛ مثلا کودک عمر بیشتری می‌کند خطر کمتری دارد.اما افراد بزرگسال از طول عمر کمتری برخوردارند؛ اما هر دو مشکلات خودشان را دارند.
این استاد غدد درباره اینکه «آیا دیابت نوع دو ژنتیکی است؟»،افزود:بله؛ افرادی که والدین آنها دیابت دارند اگر در خانواده‌ای پدرشان دیابت داشته باشند میزان احتمال ابتلای بچه‌های دیگر ۵۰ - ۵۰ است اما اگر والدین داشته باشند فرزندان ژن دیابت را دارند.
ربانی درباره اینکه «اگر دایی و عموی فردی دیابت داشته باشند امکان ابتلا دارند؟»،تصریح کرد: وقتی دایی فردی دیابت داشته باشد ممکن است خواهر این فرد که مادر فرد دیگر می‌شود ژن دیابت را داشته باشد؛ البته داشتن ژن الزاما دیابت را ایجاد نمی‌کند و عوامل دیگری نیز نقش دارد.