به گزارش مشرق، داستان پرفراز و نشیب یوزپلنگ های ایرانی هر روز جریان جدیدی را دنبال می کند، پرده اول؛ نهم شهریورماه ۱۳۷۳ در یک روز گرم تابستانی یک یوزپلنگ مادر به همراه سه توله اش برای نوشیدن آب به سوی نخلستان های اطراف بافق رفت اما در محاصره تعدادی از اهالی ناآگاه قرار گرفت و مادر مدتی در مقابل حملات و ضربات این افراد مقاومت کرد اما در نهایت مجبور به فرار شد در حالیکه نتوانست سه توله اش را نحات دهد، در نهایت ۲ توله بر اثر شدت جراحات تلف شدند و یک توله به پارک پردیسان در تهران منتقل شد و ماریتا نام گرفت که بعد از ۹ سال در سال ۱۳۸۲ مرد.
پرده دوم؛ ۱۰ اردیبهشت ماه امسال بود که خبر تولد سه توله یوز از ایران یوزپلنگ در اسارت پارک ملی توران منتشر شد، در ابتدا خوشحالی وصف ناپذیری میان دوستداران محیط زیست شکل گرفت اما خوشحالی دیری نپایید چون مادر فرزندان را نپذیرفت و حاضر به تر و خشک کردن و شیر دادن به آنها نشد، اینجا آغاز ماجرا بود، سه روز بعد یکی از توله ها تلف شد و بعد از آن در ۲۸ اردیبهشت توله بعدی هم دوام نیاورد و در نهایت یک توله باقی ماند و اکنون با نام پیروز در پارک پردیسان روزگار می گذارند تا شاید روزی برای حضور در پارک توران آماده شود.
پرده سوم؛ ۱۱ آذرماه ۱۴۰۱ بود که خبر رسید دو توله یوز توسط یک چوپان در پناهگاه حیات وحش توران زنده گیری شده است، ماجرا از این قرار است که چوپانی روز پنجشنبه ( ۱۰ آذرماه) در حین چرای دام در این پناهگاه صداهایی می‌شنود، به سمت صدا می‌رود و در نهایت دو توله یوزپلنگ را می بیند بعد از آن، آنها را گرفته و به منزل می برد، آن شب با شیر گوسفند توله ها را تغذیه می کند، روز بعد موضوع را به محیط زیست سمنان گزارش می‌کند، محیط بانان بلافاصله توله ها را به محل زنده گیری بر می گردانند تا شاید مادر به سراغشان بیاید این کار دو روز و دو شب تکرار می شود اما مادر پیدا نمی شود و به علت سرد بودن هوا محیط بانان مجبور بودند توله ها را به جای گرمی برسانند، همچنان تلاش برای یافتن مادر ادامه داشت هر چند به نظر می رسد اگر هم پیدا شود دیگر فرزندانی که دست انسان به آنها خورده را نپذیرد.
جدای از اینها، موارد دیگری از جمله تلف شدن مادر و توله با خودروهای عبوری هم هر چند وقت یکبار خبرساز می شود، یکی از نمونه های آن ۱۵ مرداد امسال در جاده میامی - عباس آباد رخ داد که یک توله یوز یک ساله به علت برخورد با یک دستگاه خودرو تلف شد، این جاده یکی از مسیرهای پرحادثه برای یوزپلنگ های منطقه توران است که آمارها نشان می دهد در یک دهه اخیر هشت قلاده یوز به علت تصادف تلف شده اند.
البته در کنار این تلخی ها و حوادث ناگوار برای این گربه سان ارزشمند؛ روی دیگر سکه را هم باید دید و آن این است که توران منطقه ای پویا از نظر جمعیت یوزپلنگ آسیایی است؛ معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در باره پیدا شدن دو توله یوز در توران گفت: در مجموع نفس خبر خوب است چون این چهارمین خانواده ای بود که امسال در توران ثبت شد و نشان می دهد که در این منطقه جمعیت پویایی داریم و این بسیار امیدوار کننده است اما اینکه این دو توله از مادر جدا شدند و با توجه به اینکه هر دو ماده هستند و اگر در طبیعت می ماندند و روال طبیعی رشد و زادآوری را طی می کردند قطعا جمعیت یوزها رنگ و بوی دیگری به خود می گرفت، جای تامل دارد.
حسن اکبری درباره نحوه پیدا شدن این دو توله یوز توضیح داد: روز پنجشنبه ( ۱۰ آذر) چوپانی در حین چرای دامهایش در منطقه توران صداهایی را می شوند که وقتی صدا را دنبال می کند دو توله یوزپلنگ را می بیند که در کنار هم قرار دارند و مادرشان حضور ندارد، بنابراین از ترس اینکه از سرما بمیرند یا طعمه سگ های گله و دیگر حیوانات شوند آنها را با خود به منزل می برد آن شب توله ها را با شیر گوسفند تغذیه می کند و صبح فردا (جمعه ۱۱ آذر) ماجرا را به محیط زیست استان سمنان اطلاع می دهد و کارشناسان بلافاصله در محل حاضر می شوند و توله ها را به محل زنده گیری (مکانی که چوپان توله ها را گرفته بود) می برند و از فاصله دور منتظر مادر توله ها می مانند اما هر چه صبر می کنند مادر نمی آید و چون فصل سرما است و شب ها هم دما بسیار پایین می آید دوباره توله ها را به پاسگاه محیط بانی بر می گردانند.
وی اظهارداشت: این مساله گنگی است و می تواند چند زاویه داشته باشد، اولا اینکه خیلی تعجب آور است که چرا یوزپلنگ خارج از فصل زایمان کرده است، چون یوزها معمولا در مرداد جفت گیری می کنند و آخر پاییز توله هایشان به دنیا می آید، بنابراین تولد توله ها در این فصل بسیار نادر است چون در این شب ها توله ها حتی در طبیعت هم ممکن است از سرما تلف شوند، این توله ها هم شاید ۲۰ روزه باشند و هنوز موهای زمستانه آنها در نیامده که بتواند بدنشان را در برابر سرما گرم نگه دارد.
با پیدا شدن این دو توله یوز می توان تا حدودی به جمعیت این گونه امیدوار بود چون این چهارمین خانواده ای است که امسال در توران ثبت شد و نشان می دهد که در این منطقه جمعیت پویایی داریم. وی تاکید کرد: این خود یک پدیده عجیبی است چون وقتی خارج از فصل زایمان اتفاق می افتاد مشکلات زیادی پیش می آید اینکه غذا کم و شب ها خیلی سرد است، همچنین ممکن است جایی که در بهار امن است و یوزها زادآوری می کنند دیگر در این فصل امن نباشد چون این فصل چرای دام است و دامدار در آن مناطق زیاد است و مشکلات اینچنینی پیش می آید.
اکبری ادامه داد: بر اساس صحبت های چوپان چند سناریو به ذهن می رسد، یکی اینکه احتمالا مادر در حال جابجایی توله ها بوده و این یعنی اینکه بیشتر از دو توله داشته و یکی یکی آنها را جابجا می کرده و در این فاصله چوپان سر رسیده و توله ها را بدون مادر دیده است، حالت دیگری هم ممکن است باشد اینکه مشکلی برای مادر پیش آمد و نتوانست در زمان تعیین شده به توله ها برسد، حتی این گمانه وجود دارد که ممکن است توله های دیگری هم باشند که در این شرایط الان مادر را باید با یک یا دو توله دیگر فرض کنیم، یا اینکه مادر تلف شده و نتوانسته خود را به توله ها برساند، البته با جستجویی دقیقی که در آن منطقه صورت گرفته هیچ آثاری از تلف شدن مادر پیدا نشده که جای خوشحالی دارد، حال اگر فرض کنیم که مادر فقط همین دو توله را داشته بنابراین الان دیگر توله ای ندارد پس می تواند برای جفت گیری آماده شود و کم کم به فرایند تولید مثل برگردد.
وی تاکید کرد: در مجموع نفس خبر خوب بود چون این چهارمین خانواده ای بود که امسال در توران ثبت شد و نشان می دهد که در آن منطقه جمعیت پویایی از یوزها را داریم و خیلی امیدوار کننده است اما اینکه این دو توله از مادر جدا شدند تا حدی ناراحت کننده است اما همین که زنده ماندند و به عنوان ظرفیتی در اختیار ما قرار گرفتند جای امیدواری دارد که بتوانند جمعیت یوزها را افزایش دهند.
معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره کار چوپان گفت: کاری که چوپان کرده در دست بررسی است، اظهارات چوپان گرفته شده و به دادستان گزارش می شود اگر راست بگوید و واقعا در شرایطی این توله ها را دیده که هیچ یوز مادری نبوده و تنها بودند نمی شود خیلی ایراد گرفت چون اگر آنها را رها می کرد سگ ها توله ها را تلف می کردند اما از یک طرف اگر آگاهی داشت و به جای این کار با محیط زیست تماس می گرفت و سریع خبر می داد شاید روند تغییر می کرد، مساله این است که بیشتر چوپان های آن منطقه از اتباع بیگانه هستند و در این زمینه اطلاعاتی ندارند.
وی درباره برگرداندن توله ها به طبیعت اظهار داشت: این توله ها شاید ۲۰ روز سن داشته باشند و به تنهایی نمی توانند در طبیعت زنده بمانند از این رو قطعا به صورت دستی بزرگ می شوند البته چون از ابتدا از شیر مادر خوردند از این رو سرحال و تپل هستند و در مقایسه با پیروز در آن سن قوی تر هستند.
اکبری در پاسخ به اینکه توله ها قرار است کجا نگهداری شوند گفت: ترجیح ما تهران است اما قرار شد یک کمیته کارشناسی در این زمینه تصمیم بگیرد که توله ها در سمنان باشند یا تهران اما قطعا در توران نگه نمی داریم چون توران امکانات ندارد.
وی درباره اینکه آیا این توله یوز ماده می توانند تا حدودی ناجی نسل خود باشند توضیح داد: پیش از این اعلام شده بود که یوز ماده شناسامه دار بالغ در توران فقط سه قلاده است اما مساله این است که دیگر توله های آنها بزرگ شده اند و احتمالا به زودی که نتایج دوربین گذاری ها بیرون بیاد گزارش مفصل تری را آماده و ارائه می کنیم اینکه در مجموع وضع جمعیتی یوزها و جنسیت آنها چگونه است اما اینکه ماده هایی که هستند همه وارد سیکل زادآوری می شوند و در این شرایط تعداد توله ها امیدوارکننده می شود.
با توجه به گشت ها و پایش ها هنوز آثاری از تلف شدن مادر توله ها پیدا نشده و این جای امیدواری دارد که یک یوز زادآور در منطقه است.
معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: با وجود جمعیت پویای یوزها در توران، اگر بتوانیم تعارضات توران را مدیریت کنیم می توانیم به بقای یوزها امیدوار باشیم، در واقع وقتی این تعداد توله در توران است قطعا قرار نیست که همه در آنجا بمانند حتما برخی مادرها توله را از منطقه خارج می کنند یا وقتی توله ها بزرگ شدند پراکنش پیدا می کنند و از مادر دور می شوند اینها وقتی از توران خارج می شوند با انواع تعارضات از قبیل جاده، معدن، سگ گله و کمبود طعمه و انواع مشکلات مواجه می شوند که ما باید بتوانیم برای اطراف توران شرایط خوبی را فراهم کنیم.
چندی پیش بهرامعلی ظاهری مدیرکل محیط زیست سمنان درباره حضور دام در منطقه توران گفته بود؛ منطقه ۱۰۰ هکتاری پارک ملی توران از دام خالی شده و دام فقط در پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده توران وجود دارد، وسعت مجموعه پارک ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده حیات وحش توران یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار است.
پارک ملی توران در شهرستان شاهرود استان سمنان یکی از مناسب‌ترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی روی زمین است، ایران از دهه ۷۰ میلادی به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ آسیایی شناخته شده یعنی این گونه فقط در ایران وجود دارد از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی نیز می گویند، پارک توران تنها زادگاه زادآور یوزپلنگ آسیایی در دنیا است و امید می رود با به نتیجه رسیدن تلاش‌ها برای زادآوری موفق، تعداد یوزپلنگ‌های آسیایی افزایش یابد.
براساس تحقیقات انجام شده، دی و بهمن بهترین ماه‌های سال برای جفت‌گیری یوزپلنگ آسیایی است که پس از ۹۰ روز معمولا در اردیبهشت ماه توله به دنیا می‌آید، یوزپلنگ از دو تا سه سالگی بالغ شده و تا هشت سالگی قدرت زادآوری دارد و معمولا چند قلوزایی دارد.