به گزارش مشرق، «روح خدا به خدا پیوست»، «امام خمینی به ملکوت اعلی پیوست»، «روح بلند امام به ملکوت اعلا پیوست» و «جهان اسلام در سوگ امام خمینی» از جمله تیترهایی بودند که ۱۴ خرداد ماه ۱۳۶۸ بر روی صفحه اول روزنامه‌های ایران قرار گرفت.
بیشتر ببینید؛
تیتر، عکس، گزارش، یادداشت یا خاطره... کدامیک می توانست در روزنامه های سیاه و سفید آن روزها که تعدادشان انگشت شمار هم بود بیان گر اوج اندوه ایرانیان برای از دست دادن امام و مرادشان باشد.
حالا با گذشت ۳۴ سال از آن روز غم بار و به مناسبت سالروز رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، یکبار دیگر نیم نگاهی داریم بر رسانه های داخلی و خارجی آن زمان و نحوه پوششان از این اتفاق بزرگ.
رادیو اولین اعلام کننده خبر ارتحال
«بسم‌الله الرحمن الرحیم. انالله و اناالیه راجعون. روح بلند رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی(ره) به ملکوت اعلا پیوست»
این جملات ساعت ۷ صبح ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ توسط محمدرضا حیاتی گوینده اخبار، مردم ایران را به شک عجیبی برد. وی که در آن زمان ۳۴ سال بیشتر نداشت با چنان حالتی این جملات را بر زبان آورد که برای همیشه بر ذهن و روح ایرانیان نقش بست.
محمد رضا حیاتی سالها بعد به بیان خاطره آن روز پرداخت گفت: «ساعت ۵ صبح سرویس سازمان به دنبالم آمد تا به استودیو بروم. من از رحلت امام خبر نداشتم. هر چند خبرهای پراکنده از بدحالی امام(ره) می‌گفتند و از مردم خواسته شده بود برایشان دعا کنند. راننده مشکی پوشیده بود و از حال و هوای او متوجه شدم که این اتفاق افتاده اما هنوز نمی‌دانستم که قرار است گوینده این خبر من باشم. مثل حالا نبود که اینترنت و فکسی در کار باشد. خبر ارتحال را تلفنی از بیت امام(ره) به ما اطلاع دادند.
۵ دقیقه قبل از خواندن خبر متوجه شدم که باید من این خبر را اعلام کنم؛ در حالی که من اصلا آمادگی کافی نداشتم. بر اساس وظیفه یک گوینده باید به حرفه‌ام عمل می‌کردم. تجربه آنچنانی نداشتم که بخواهم به نوع خواندن خبر و سنجیدن جوانب کار فکر کنم. اما کار تصنعی نکردم. می‌خواستم مسئولیتی را که بر دوشم نهاده بودند، به شکل مطلوبی انجام دهم. سبکی که خبر را خواندم، چیزی بود که در آن شرایط از من برمی‌آمد و مورد توجه مردم هم قرار گرفت. سالها هم همین سبک را ادامه دادم. نه نقش بازی کردم، نه تظاهر کردم. من آدم احساساتی‌ای هستم و خودم در آن شرایط، بسیار تحت تأثیر قرار گرفته بودم.»
ارتحال امام خمینی و واکنش روزنامه های داخلی
روزنامه‌های مطرح کشور، آن زمان عصرها انتشار می یافت و برای همین فرصت داشتند تا خبر این غم بزرگ را پوشش دهند.
کیهان
«جهان اسلام در سوگ امام خمینی»؛ تیتر اول روزنامه «کیهان» در روز چهاردهم خرداد ماه ۱۳۶۸ بود تا انتقال دهنده مهمترین خبر برای مردم ایران باشد.
«دیشب در جماران چه گذشت؟»، «گزارش خبرنگاران کیهان از عزاداری مردم پس از انتشار خبر رحلت امام»، «وصیت‌نامه امام در جلسه امروز مجلس خبرگان قرأت می‌شود»، «نخستین واکنش‌های جهان نسبت به رحلت حضرت امام»، «حجت‌الاسلام سید احمد خمینی: خمینی روح خدا در کالبد زمان بود و روح خدا جاودانه شد» و «مراسم نماز بر پیکر امام خمینی فردا در مصلی تهران برگزار می‌شود» از دیگر تیترهای آن روز این روزنامه بود که تمام صفحه اول خود را به این موضوع اختصاص داده بود.
اطلاعات
روزنامه «اطلاعات» نیز در روز ۱۴ خرداد ماه، لوگو خودش را به وسط صفحه انتقال داد و عکسی از امام خمینی را به همراه تیتری با فونت درشت «امام خمینی به ملکوت اعلی پیوست» را بالای صفحه نخست منتشر کرد؛ این روزنامه با تیترهای دیگری همچون «پیام تسلیت حجت‌الاسلام و المسلمین احمد خمینی به امت امام»، «راه امام در پیش روی ما و چراغ راه آینده ماست»، «تو می‌روی، که بماند؟»، «مراسم تشییع و تدفین حضرت امام خمینی امروز انجام نمی‌شود» و... تاثیرش را از این واقعه در صفحه اول منعکس کرد.
جمهوری اسلامی
روزنامه جمهوری اسلامی هم با گردش لوگوی خود به سمت راست روزنامه، جمله «روح بلند امام به ملکوت اعلا پیوست» را به عنوان تیتر اول خود انتخاب کرده بود.
جمهوری اسلامی هم همچون دو روزنامه دیگر به اعلام قرائت وصیت نامه امام در مجلس خبرگان پرداخت و همچنین پیام های تسلیت مشترک روسای سه قوه و نخست وزیر ایران و اطلاعیه آیات عظام گلپایگانی، مرعشی و نجفی را منتشر کرد.
این روزنامه برعکس دو روزنامه کیهان و اطلاعات، خبری از گزارش تولیدی خبرنگارانش در صفحه نخست نداشت و تنها خبر متفاوت آن با سایر روزنامه ها، اعلام خبر سه روز عزای عمومی در لبنان از سوی دولت این کشور بود.
رسالت
«امام خمینی به ملکوت اعلا پیوست» جمله ای بود که روزنامه رسالت برای تیتر نخست خود انتخاب کرده بود.
«آخرین ساعات چگونه گذشت»، «اطلاعیه روسای سه قوه و نخست وزیر»، «با پرواز روح بزرگ خدا جهان اسلام عزادار شد» و «پدر تو رفتی ولی راه تو باقی است» دیگر تیترهای صفحه نخست این روزنامه را تشکیل داده بود.
ابرار
هرچند در آن ایام از سوی سران قوا تا پایان هفته تعطیلی رسمی اعلام شده بود اما روزنامه ها همچنان به رسالت اطلاع رسانی خود ادامه می داند. روز ۱۶ خرداد، روزنامه ابرار تیتر یک خود را به «وصیت‌نامه امام خمینی قانون جاودانه انقلاب اسلامی» اختصاص داده بود. این روزنامه در همین روز گفت‌وگویی را هم با دختر امام انجام داد که تیتر آن بود: «آخرین کلام‌های امام در لحظات آخر زندگی».
برگزاری جلسه خبرگان رهبری و برگزیده شدن آیت‌الله خامنه‌ای بارأی قاطع نمایندگان این مجلس از دیگر تیترهای این روز ابرار بود. این روزنامه از دو عکس برای صفحه نخست خود استفاده کرده بود، عکس اول سید احمد خمینی را بر بالای سر پدر نشان می‌داد و عکس دوم نشان‌دهنده وداع مردم با پیکر امام در تهران بود.
روزنامه‌ها تا ۱۹ خرداد ماه سال ۶۸ همچنان تب و تاب داغ‌شان را داشتند و اغلب به صورت فوق‌العاده و رایگان عرضه می‌شدند؛ تصاویر صفحه نخست برخی از آنها را در ادامه مشاهده کنید:
ارتحال امام خمینی (ره) در رسانه‌های جهان
اروپایی‌ها و دیگر کشورهای جهان نیز نسبت به حضور مردم در وداع با امام عظیم الشان واکنش نشان دادند، خبرگزاری فرانسه با بیان این‌که «تهران از زمان اولین روزهای انقلاب تاکنون چنین جمعیت عظیمی را به خود ندیده است» نسبت به پوشش خبری حضور پرشور مردمی در مراسم وداع با امام امت اقدام کرد، کانال دوم «آی. تی. ان» مراسم وداع با امام را بزرگترین تشییع‌جنازه‌ای نامید که تاکنون دیده‌شده است.
در ادامه نیز به واکنش برخی از رسانه‌های معتبر جهان و برخی کشورها به این واقعه می‌پردازیم که در روز ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ یا روزهای پس از آن، رحلت رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران را از دیدگاه خود پوشش دادند.
روزنامه آسوشیتدپرس در مطلبی با اشاره به سابقه مبارزاتی و نقش برجسته امام خمینی (ره) در پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ نوشت: آیت‌الله خمینی امام ایرانیان و دشمن آمریکا درگذشت.
«دیلی‌تلگراف» دیگر روزنامه انگلیسی در گزارشی به حضور میلیونی مردم ایران در مراسم تدفین حضرت امام (ره) می‌پردازد که در بخشی از آن آمده است: آیت‌الله خمینی با اتکا به ارزش‌های اسلامی و پس‌زدن هرگونه نفوذ سیاسی غرب در صحنه سیاست ایران و تأکید بر استقلال کشور ایران به همچنین مقامی دست یافته‌است.
شبکه سراسری تلویزیون بلژیک ضمن نشان دادن فیلمی از انبوه جمعیت عزادار اعلام کرد: این گردهمایی با تمامی اجتماعات گذشت در ایران فرق داشت واین تعداد جمعیت تا به حال در ایران سابقه نداشت.
همچین مراسم تشییع پیکر پاک امام خمینی، در روزنامه ها و کانال های مختلف تلویزیون فرانسه بازتاب بسیار گسترده و وسیعی داشت. «خبرگزاری فرانسه» در همین زمینه گزارش می دهد: «با آنکه یک روز از تشییع پیکر امام خمینی می گذرد، هنوز هم هزاران نفر بر گرد آرامگاه او در بهشت زهرا اجتماع کرده، دعا می خوانند و با دو دست بر سر و سینه می زنند و همه متقاعد شده اند که این محل به یکی از اماکن والامقام جهان اسلام تبدیل خواهد شد».
روزنامه «تایمز مالی» چاپ لندن با تأکید بر ابطال نظر کارشناسان غربی اذعان می دارد: همه کسانی که انتظار داشتند با فوت آیت الله خمینی سیاست های ایران ناگهان تغییر کند، باید با دیدن صحنه های پر هیجان و خروشان جمعیت تشییع کننده پیکر آیت الله خمینی همه امیدهای خود را بر باد رفته ببینند.
کانال های یک و دو تلویزیون سوئد و شبکه تلویزیونی اسکاندیناوی کانال (۳)، که کلیه کشورهای اروپای شمالی را تحت پوشش دارد و همچنین شبکه های تلویزیونی کشورهای دانمارک، نروژ و فنلاند در مشروح اخبار خود تصاویر وداع امت اسلامی با رهبرشان را به نمایش گذاشتند.
مراسم پرشکوه به خاک سپاری پیکر مقدس رهبر فقید انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی در کلیه رسانه های یوگسلاوی اعم از تلویزیون، رادیو و روزنامه ها انعکاس یافت. این رسانه ها عمده اخبار مربوط به این مراسم حزن انگیز و با شکوه را به نقل از خبرنگار «تانیوگ» خبرگزاری دولتی یوگسلاوی در تهران نقل کردند. در این خبر تعداد افراد شرکت کننده در مراسم مذکور تنها در منطقه جنوبی تهران بیش از ده ملیون نفر ذکر شد.
«ژاپن تایمز» روزنامه انگلیسی زبان چاپ توکیو با ستایش از امام قدس سرّه به عنوان رهبر قدرتمند قرن نوشت: «مورّخان دوره های آینده مطمئنا آیت الله خمینی را به عنوان بزرگترین و پرتلاش رهبر عصر حاضر معرفی خواهند کرد، رهبری که در میان شخصیت های متعدد تاریخ کمتر رقیب داشت. آیت الله خمینی ایران را به قدرتی مهم در خاورمیانه تبدیل کرد.
و اما، «هنری پکت» کاردار سیاسی- نظامی سفارت آمریکا در سالهای ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۸ و مسؤول دفتر امور ایران در وزارت خارجه آمریکا در سالهای ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۰ در مصاحبه ای با صدای آمریکا از نقش عظیم امام خمینی سخن گفت و صراحتا اذعان نمود: تردیدی نیست که ایشان یکی از مردان بزرگ تاریخ در این قرن بود و کمتر کسی را امروز می توان یافت که از جاذبه و نفوذی همانند آنچه که ایشان نه تنها در ایران بلکه در جهان داشت برخوردار باشد. همچنین «اریک هوگلن» استاد کلاس انقلاب ایران در مرکز مطالعات بین المللی دانشگاه «جان هاپکینز» در واشنگتن در مورد شخصیت عظیم امام امت در مصاحبه ای با رادیو آمریکا گفت: ...امام خمینی حامی تنگدستان بود و در برابر غرب و آمریکا ایستاد و این نفوذ بویژه در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین بسیار گسترده بود.
روزنامه «الرایه» چاپ ابوظبی در مقاله ای به مناسبت رحلت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) نوشت: امام خمینی رهبر، فرمانده و عالمی بزرگ بود که در برابر شاه و سیاست های غرب گرایانه محکم ایستادگی کرد و انقلاب مردم بی نظیری را رهبری نمود.
و در همین مورد روزنامه «گلف نیوز» چاپ امارات عربی متحده با تجلیل از رهبر کبیر انقلاب اسلامی نوشت: امام خمینی رهبر یک کشور اسلامی بود که بخودی خود بخش مهمی از جهان اسلام به شمار می آید. امام خمینی در تغییر شیوه تفکر این کشور و به تبع آن جهان اسلام تأثیر شگرفی گذاشت.
روزنامه لبنانی «السفیر» با شگفتی از انبوه عزاداران و عشق بی شائبه آنها نسبت به رهبر تاریخ سازشان نوشت: دریای بیکران جمعیت شرکت کننده در مراسم تشییع پیکر مقدس امام امت بیانگر ارتباط عمیق ملت ایران با رهبر قهرمان و تاریخی اش و انعکاسی از اثرات انقلاب اسلامی در وجدان این ملت بود.
روزنامه اردو زبان «قوامی اواز» ارگان حزب کنگره هند ضمن چاپ تصاویری از پیکر مطهر حضرت امام، جمعیت عزادار و حضور راجیوگاندی در محل سفارت کشورمان در هند، گزارش کاملی از مراسم تشییع پیکر پاک حضرت امام را چاپ کرد و در فرازی از گزارش خود چنین نوشت: صد هزارتن از مردم غمزده ایران با گریه و زاری با پیکر پاک آیت الله خمینی که رهبر و سرچشمه انقلاب ایران بود، وداع گفتند.
روزنامه انگلیسی زبان «نشنال هرالد» ، ارگان حزب حاکم کنگره آمریکا نیز نوشت: رهبر روحانی ایران در بهشت زهرای تاریخی به خاک سپرده شد و ملت غمگین ایران به خاطر درگذشت پدر انقلاب ۱۹۷۹ که موجب سقوط پادشاهی دو هزار و پانصد ساله در ایران شد به سوگواری پرداختند.
شایان ذکر است که تمامی روزنامه های «حیدرآباد» مرکز ایالت اندراپرادش هند نیز ضمن چاپ عکس هایی از مراسم تشییع پیکر پاک امام خمینی اخبار این مراسم را در صفحات اول خود به چاپ رساندند.
هفته نامه «العهد» ارگان حزب الله لبنان به اوج کینه دشمنان انقلاب اسلامی اشاره می کند و با ابراز انزجار از این جیره خواران کوردل می نویسد: «عدم شرکت طاغوتیان و جنایتکاران سلطه گر جهانی در مراسم تشییع پیکر حضرت امام و در مقابل شرکت میلیون ها عاشق عزادار در ایران و خارج از ایران مدالی است که تنها امام خمینی بدان دست یافت و شرکت گسترده مردم لبنان، فلسطین، پاکستان، هند، افغانستان و دیگر کشورهای اسلامی در غم ارتحال امام عزیز نشان دهنده این است که ایشان حق رهبر مسلمانان جهان است و خط جهادگرای وی در قلب تمامی مردم زنده خواهد ماند.
روزنامه «ال پائیس» پر تیراژترین روزنامه اسپانیا در تفسیری پیرامون شخصیت تاریخی حضرت امام رضوان الله علیه نوشت: «راز پیروزی امام خمینی در شخصیت و خمیره او بود، همان خمیره ای که تمام شخصیت های بزرگ مذهبی باید داشته باشند... امام خمینی فوت کرد، امّا راه او ادامه خواهد داشت... امروز تأثیرات پیام امام در الجزایر، تونس، مصر، فلسطین، افغانستان و دیگر کشورهای مسلمان حتّی آنها که دارای اکثریت سنّی مذهب هستند به چشم می خورد...امام خمینی پیروز بود و باید راز پیروزی او را کشف کرد.»
روزنامه «داگل بلات» چاپ نروزژ در یکی از شماره های خود نوشت: «از زمانی که امام خمینی به ایران بازگشت، رهبر بلامنازع جمهوری اسلامی ایران بود. سخن او قانون و قانون او کتاب قرآن بود. قرآنی که امام خمینی هر روز در وقت معین آن را تلاوت می کرد.»
روزنامه «تشرین» چاپ دمشق با ستودن نقش امام قدس سرّه اسکانداری کشتی انقلاب اسلامی نوشت: «جهان اسلام شخصیتی را از دست داد که تاریخ نظیر او را کمتر به خود دیده است. امام خمینی با روح بلند و با درک عمیق مسئولیت خود در برابر تاریخ، انقلاب بزرگی را علیه شاه که هم پیمان امپریالیزم و صهیونیزم بود به ثمر رساند. امام با قدرت خلاّقه خود کلّیه توطئه های استکبار جهانی و صهیونیزم بین المللی را خنثی ساخت. او کاروان انقلاب اسلامی را با درایت و تدبیر از میان طوفانها، شن زارها و صحراهای مخوف جهان متلاطم امروز به سوی نور هدایت کرد. امروز امام خمینی در میان امت خود نیست اما خطی را ترسیم کرد که به عنوان منشور ابدی و جاودانه انقلاب باقی خواهد ماند و این منشور مبارزه مستمر با ظلم، نژادپرستی، استعمار و صهیونیزم است. رحلت امام خمینی نه تنها برای ایران بلکه برای جهان اسلام و امّت عرب ضایعه بزرگی محسوب می شود... و براستی کسانی که تصوّر می کنند با رحلت امام خمینی انقلاب اسلامی از مسیر و راه اصلی خود منحرف می شود سخت در اشتباهند ... انقلاب اسلامی ایران به وسیله نسلی هدایت خواهد شد که تعلیم و رهنمودهای روشنگر و جاودانه امام رضوان الله علیه در زوایای قلب و روح آنان ریشه دوانده است.
مراسم عزاداری برای امام خمینی در دیگر کشورهای جهان
پاپ، در مورد حضور میلیونی مردم ایران اسلامی سر تعظیم فرود آورده و اعلام کرد: باید درباره آنچه آیت‌الله خمینی در کشورش و در بخش وسیعی از جهان انجام داده با احترام عظیم و تفکری عمیق اظهارنظر کرد.
روز ۱۵ خرداد ۶۸ در سریلانکا و نیز نزد شیعیان پاکستان به احترام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران عزای عمومی اعلام شد، در تایلند، فیلیپین، برونئی، مالزی، اندونزی، چین، کره جنوبی، ژاپن و بسیاری از کشورهای دیگر آسیایی مراسم عزاداری برای رهبر فقید انقلاب اسلامی برگزار شد.
در اروپا نیز کشورهای آلمان غربی سابق، دانمارک، بلژیک، هلند، انگلستان، فرانسه و بسیاری دیگر از کشورهای جهان مراسم عزاداری امام(ره) را برگزار کردند.
پس از برگزاری مراسم وداع باشکوه با امام، همه دنیا به‌خوبی فهمیدند این ملت در ادامه مسیر امام راحل ثابت‌قدم و مصمم است و انتخاب سریع و بدون حاشیه رهبر معظم انقلاب سبب شد تا همه جهانیان به پایه‌گذاری بی‌عیب و نقص انقلاب اسلامی اذعان کردند.
مشاهدات خبرنگاران رسانه های خارجی از مراسم تشییع پیکر رهبر کبیر انقلاب اسلامی
تاریخ: ۲۴ / ۳ / ۱۳۶۸
برنامۀ تلویزیون اینفورسینال
تابوتی شیشه ای پیکر آیت الله خمینی قرار داده شده بود. او شنبه شب گذشته فوت کرده و کفن سادۀ سفید رنگ را به بدن آن رهبر ۸۹ ساله پوشانده اند. او ده سال پیش رژیم پهلوی را از قدرت سرنگون ساخت و جمهوری اسلامی را بنا نهاد، صدها نفر ایرانی آمده اند تا به خاطر او که باعث سربلندی آنها گردید، سوگواری کنند. پیام او به عمق قلب ملتی نشست که به تمامی اعتقادات مذهبی شان اهانت شده بود.
مکان جمعیتی غیر قابل شمارش جمع شده بودند. سربازان گلهایی به نشانۀ عزاداری در دهانۀ تفنگ خود قرار داده بودند و به نگهبانی مشغول بودند. پیکر آیت الله در اقیانوس جمعیت قرار گرفته بود. جوّ از ناله و زاری مردم مملو شده بود. مردم می گریستند و بر سر می زدند. حالت مردم درد و غم عمیقی را منعکس می کردند. بالاخره مراسم خاتمه یافت و پیکر را به ماشین یخچال داری منتقل کردند مردم به دنبال این ماشین می دویدند. خیلی از آنها بیهوش می شدند. در آن زمان، خیابانها مملو از انسانها شد و آنها سعی داشتند به محل دفن امام خمینی بروند. تهران به یکباره پرده ای سیاه پوشید. مردان، زنان و اطفال به راهپیمایی در خیابانها پرداختند، آنها برای وداع با کسی که او را بالاتر از هر چیز می دانستند، می رفتند. مردم در سوم فوریه ۱۹۷۹ در همین خیابانها نجهت استقبال از امام خمینی نیز، همان زمانی که او از تبعید بازگشت و بر فراز زیرانه های کشور، جمهوری اسلامی را بنا ساخت و اکنون تمام جوانب و زمینه های زندگی سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ایران تحت حکومت اسلامی با دو امر و احکامش می باشد و زنان تحت پوشش هایی به نام حجاب قرار گرفتند. امام بر علیه تجاوز عراق به پا خواست و با امریکا و انگلیسی به مقابله پرداخت و صدای انقلاب را به گوش همۀ جهانیان رساند تا جایی که به رهبر روحانی بنیادگرایان اسلامی تبدیل گشت. ولی سه شنبه گذشته او در میان جمعیتی فشرده که مشکل می توان آنها را شمارش کرد و چند میلیون نفر تقریب زده می شوند که یکبار نیز از تدفین وی جلوگیری کردند، رو به شهر مقدس مکه بر طبق سنت اسلامی دفن گردید.
نام گوینده: هنر بیشلر
تاریخ: ۱۵ / ۳ / ۶۸
ملیت: اتریشی
برنامۀ رادیویی
[...] تعدادی در هوای آزاد خوابیده اند. بعضی در طلوع آفتاب به طرف مصلا رفتند تا جای مناسب را به دست آورند. جمعیت چندین صد هزار نفری مصلا حاضر شده اند. چند صد نفر مجروح گردیده اند. از در مصلا پیکر امام (س) آمادۀ حمل به بهشت زهرا است که در آنجا آرام گیرد، بهشت زهرا با مصلا سی کیلومتر فاصله دارد و مراسم تشییع قطعاً بیش از نصف روز به طول خواهد انجامید. تهران برای عزاداری آماده شده است. در گوشه و کنار خیابانها جعبه هایی برای روشن کردن شمع وجود دارد. بعضیها آماده می شوند که برای امام (س) دعا کنند. تمام دیشب تهران با چراغ و شمع روشن بود. در خیابانهای بزرگ بر روی پارچه ها شعارهایی نوشته شده است. تمام کشور با ۳۵ میلیون جمعیت، سوگوار رهبر است. صدها هزار نفر چند ساعت است که در مصلا در شمال تهران اجتماع کرده اند. تا در مراسم باشکوه سوگواران شرکت کنند. ایران مدتهاست که چنین اجتماعی را به خود ندیده است. سوگواران از همه جای کشور به تهران آمده اند. به حدی که مسأله خواب و خوراک آنها مشکل شده است. مسئولان سعی می کنند که برای صد هزار سوگوار که به تهران آمده اند جا و مکان تهیه کرده و غذا رسانی به آنها را منظم کنند. مناطق دیگر تهران خالی از سکنه و در مقابل، شمال شهر مملو از جمعیت شده است همگی به طرف مصلا در حرکتند و خیابانها از اتوبوسها و اتومبیلهای شخصی و جمعیت مملو می باشند. صدها هزار نفر به شمال تهران هجوم آورده اند تا با رهبر دینی و دنیایی خود وداع کنند.
من پس از دوازده سال باز با مردمی مواجه شدم که در درجۀ اعلا از خود احساس و عاطفه نشان می دادند و مراسم تشییع جنازه ای انجام شد که برای مادر اروپا بیگانه است. این مردم رسم دارند که احساس خود را نشان دهند و عزاداری و سوگواری را بروز دهند و در ملأ عام گریه کنند و بر سر و سینۀ خود زنند. زندگی در ایران کاملاً عادی است، همه چیز در ایران یافت می شود و کسی در واقع گرسنگی نمی کشد. محدودیتهایی در به دست آوردن اجناس وجود دارد. اما آن حد نیست که مردم را به قیام وادار کند.
نام گوینده: میخائیل ورازه
تاریخ: ۱۶ / ۳ / ۶۸
منبع: مجلۀ پروفیل
[...] صبح روز بعد وقتی که به مصلای تهران رسیدیم، با انبوه چند صدهزار نفری مردم که قبل از طلوع آفتاب برای برگزاری نماز به امامت آیت الله گلپایگانی برای ادای احترام به پیکر امام خمینی (س) جمع شده بودند مواجه شدیم. تنها خواستۀ انبوه جمعیت، گذشتن از موانع و رسیدن به محفظۀ شیشه ای و پیکر امام خمینی (س) بود. قبل از ظهر روز سه شنبه حدود سه تا چهار میلیون عزادار در گرمای طاقت فرسا و سوزان، حدود سی کیلومتر فاصلۀ تهران تا آرامگاه بهشت زهرا را پیاده طی نمودند و ما که با چرخبال ارتشی از بالا شاهد این صحنه بودیم، سیلی عظیم از جمعیت سیاهپوش را که از هوا و زمین گلابپاشی می شدند، نظاره گر بودیم. بر طبق برنامه از پیش تعیین شده قرار بود که قبل از نماز ظهر روز سه شنبه پیکر امام خمینی (س) به خاک سپرده شود ولی این برنامه به علت ازدحام بیش از حد جمعیت به تعویق افتاد.
در گوشۀ غربی بهشت زهرا در مکانی دور افتاده، جایی که بیشتر اوقات طوفانهایی از شن در حرکت در می گیرد، دریایی از جمعیت در انتظار ورود تابوت چوبین امام بود. انبوهی از عزاداران که با دست، گریان و شیون کنان بر سر و سینه خود می زدند و بانگ الله اکبر سر داده بودند، همینکه تابوت امام خمینی (س) از چرخبال پیاده گردید، به سویش هجوم آوردند مسئولان انتظامی با تلاش زیاد توانستند پیکر امام خمینی را از میان انبوه جمعیت مجدداً به سردخانه منتقل کنند و در این میان تا بازگرداندن مجدد پیکر امام خمینی (س)، خود شاهد افراد مجروح و بیهوش که به وسیله برانکارد و یا بر روی دست جمعیت به اورژانسها منتقل می شدند، بودم. یکی از حاضران در حالی که گریه به او امان نمی داد به خبرنگاران خارجی گفت برادران ما آرزوی مرگ خود را در این روز دارند.
بر طبق طرحی که وجود دارد قرار است که اتاق کار امام خمینی (س) در شمال تهران به موزه تبدیل گردد. در این اتاق که تنها وسعت آن ده متر مربع می باشد. یک تلویزیون کوچک پرتابل در کنار کاناپه ای که تنها مبل اتاق امام خمینی (س) است، قرار دارد و در کنار قرآن و سایر کتب مذهبی و یک رادیوی موج کوتاه به چشم می خورد. بنا به گفته یکی از کارمندان وزارت ارشاد، امام خمینی (س) حتی اخبار رادیوهای بیگانه را نیز گوش می کرد. شعار مکرر مردم عزادار در منزل امام این بود که خط امام باید بدون قید و شرط بعد از وفات او نیز ادامه یابد.
نویسنده: راوسپندی
تاریخ: ۱۷ / ۳ / ۶۸
ملیت: پاکستانی
نشریۀ: نوای وقت
پیکر مطهر رهبر فقید مذهبی ایران آیت الله خمینی (س) امروز در حضور ده میلیون عزادار در مزار بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد. در حین مراسم، مناظر غم انگیز و جانگدازی دیده می شد. جمعیت میلیونی با جنازۀ امام (س) همراه بود و در خیابانها و کوچه های تهران عزاداران انبوه گرد آمده از سراسر ایران و جهان دیده می شد. تاریخ چنین تجمع مردمی به خاطر تشییع یک جنازه به خود ندیده است. به علت ازدحام زیاد، مراسم تدفین پیکر آیت الله خمینی (س) هشت ساعت به تأخیر افتاد. پس از ادای نماز میت پیکر را به سوی گورستان بهشت زهرا بردند.
عزادارانی که بشدت می گریستند و ناله می کردند چنان احساساتی از خود نشان دادند که وضع به هم خورده و برنامۀ از پیش تعیین شده تدفین به تأخیر افتاد. پیکر مطهر امام (س) از تابوت شیشه ای درآورده شد و توسط چرخبال به مزار انتقال داده شد. پیکر مطهر امام فقید را خویشاوندان و مقامات مملکتی ایران به خاک سپردند. در موقع تدفین گریه و زاری، فریاد و ناله و زمزمۀ آیات قرآن از سراسر تهران بلند شده بود. در این هنگام مأموران انتظامی کنترل جمعیت را از دست داده و عزاداران عاشق پارچه ای را که روی پیکر امام (س) نهاده بودند برای تبرک قطعه قطعه کردند و بردند. در مزار انبوه جمعیت عزادار آنچنان زیاد بود که چرخبال حامل پیکر امام (س) پس از شش باز تلاش جهت فرود آمدن در نزدیکی قبر بلاخره بر زمین نشست و پیکر امام (س) پس از ده ساعت به مزار انتقال یافت. در این زمان افراد زیادی به علت ازدحام زیاد، زیر پای جمعیت ماندند.
نویسنده: خاویر جالنزولا
تاریخ: ۱۸ / ۳ / ۶۸
ملیت: اسپانیایی
منبع: اسپانیش
در این روزها آدمی باید دلی از سنگ داشته باشد تا در تهران تحت تأثیر اندوه عمیق مردم قرار نگیرد؛ سوگواری بخش عظیمی از ملت ایران برای تدفین باور نکردنی امام (س) که سه شنبه انجام گرفت، هنوز خاتمه نیافته در دانشگاه تهران و حوالی آن دیروز مجدداً صحنه های سوگواری دسته جمعی تکرار شد. در این مراسم بزرگ سوگواری مقامات ایرانی به صورت متفق و متحد حاضر شدند. در تهران جمعیت عظیمی از مردان با پیراهن سیاه و زنان با چادر، بر سر و سینه می زدند و سرشار از اندوه و درد بودند. مردم به علت گرمای هوا و زیادی جمعیت بیهوش می شدند. دیروز در مدت پنج دقیقه هشت مرد در خیابان انقلاب بیهوش شدند. مردم فریاد می زدند «ای حجت خدا ما را تنها نگذار» و یا می گفتند «کاش امام تو زنده می ماندی و ما مرده بودیم». یکی از مجروحان جنگ، جوانی بود که بیش از بیست سال نداشت و بر روی صندلی چرخدار نشسته بود و می گفت «قبلاً حاضر بودم به خاطر رهبرمان کشته شوم ولی حالا که او را از دست داده ام هیچ دلیلی برای زنده ماندن نمی بینم»؛ آن جانباز با دو جمله تاریخ تشیع را بازگو کرد.
در برابر آنها پارچه ای قرار داشت که روی آن چند جلد قرآن کریم، گل و خرما بود، گرمای هوا به حدی بود که گویی سرب گداخته بر صحن دانشگاه ریخته اند. مدتی از مراسم گذشته بود که فرزند امام، احمد خمینی ۴۲ ساله آمد. وی عمامۀ سیاهی بر سر و عبایی قهوه ای بر تن و چهرۀ غمگینی داشت. همسر و دختران امام در بخشی که مختص به زنان بود، قرار داشتند. تمامی مقامات ایرانی که در سطح بین المللی معروف می باشند، نخست وزیر، فرماندۀ سپاه پاسداران، ریاست دیوان عالی کشور و تمامی روحانیان مسئول در ایران در آن مکان حضور داشتند. مشابه آن ایام خوش انقلاب اسلامی، جمعیت نیز حضور داشتند، اقیانوسی سیاه که تنها سپیدی عمامه ها و محاسن رهبران کهنسال مذهبی برجسته در آن دیده می شد.
سخنگویان و قاریان یکی پس از دیگری به مقابل میکروفون می رفتند و متونی از قرآن را خوانده یا از محسنات رهبرشان صحبت می کردند. سخنان آنها موجب گریه و زاری غیر قابل جلوگیری مردم می گردید. مردم با شعارهای سنتی «مرگ بر امریکا و اسرائیل» را بر زبان می راندند. در خارج از دانشگاه هم مردم متمرکز شده بودند. چرخبالها برفراز آن حوالی پرواز می کردند. حضور همگی مقامات ایرانی در مراسم سوگواری نشانۀ اتحاد و تضمین ادامۀ حیات رژیم اسلامی می باشد. مقامات ایرانی به خاطر سوء قصدهای احتمالی مقررات امنیتی را چند برابر کرده اند. اما به هر ترتیب تهران شهری نیست که تحت حکومت نظامی و یا شیپور آماده باش قرار گرفته باشد. مردم کشور و خارجیان در نهایت آزادی به رفت و آمد خود ادامه می دهند.
حریت
نام نویسنده: نامیک کوچاک
تاریخ: ۲۶ / ۳ / ۱۳۶۸
ملیت: ترکیه
ایران با چشمان اشکبار پای صندوق می رود. جهان با کنجکاوی در انتظار فرا رسیدن روز انتخابات ریاست جمهوری در ایران به سر می برد. آرامگاه امام، در تهران تنها مکانی که شب و روز از جوش و خروش آن کاسته نمی شود، واقع شده است. پس از نیمۀ شب به بهشت زهرا رفتم و در اطراف مزار امام با جمعیت عظیمی رو به رو شدم. کارگران مشغول صیقل دادن سنگهای مرمرین قبر بودند. صدها تن آنها را احاطه کرده و التماس می کردند که کارگران بعضی از اشیای آنها را یک بار به سنگ مزار بمالند. کارگران نیز اشیای آنان را جمع کرده و به سنگ قبر می مالیدند و آنان را به صاحبان خود بر می گرداندند. عده ای کمکهای نقدی مردم را در جعبه هایی که در داخل آرامگاه نصب شده بود می انداختند. خانمها نیز طرف دیگر قبر را احاطه کرده بودند. صدای مرثیه و هق هق گریه مردم در تاریکی شب به گوش می رسید. در داخل محوطۀ آرامگاه به دلیل ازدحام مردمی که شب را در آنجا به سر می برند راه رفتن مشکل بود. انسانهایی که برای شرکت در مراسم چهلم از شب قبل و یا چند روز قبل به محل بهشت زهرا آمده بودند، کسانی بودند که از صمیم قلب به امام وابستگی و ایمان داشتند. در این زمان امام محور تمام بحثها قرار گرفته بود و دختران و عروس امام نیز بدون گریز از دوربین خبرنگاران در کنگرۀ بین المللی زنان در تهران حضور داشتند.
آرامگاه امام خمینی در مدت چهل روز به شکل با شکوهی ساخته شده است. مقبره به مسجدالقصیٰٰ شباهت دارد. در مراسم روز چهلم که در محل بهشت زهرا برگزار گردیده میلیونها تن که به انقلاب و امام عقیده دارند، شرکت نمودند. طی مراسم باشکوهی در کنار مقبرۀ امام خمینی، مردم یاد رهبر خود را گرامی داشتند. [مرقد امام خمینی] با تلاش شبانه روزی هفت هزار تن ساخته شده است. دوستداران امام خمینی در طول مراسم اشک ریزان به سرو روی خود می زدند و ضمن چرخش دور مزار شعار مرگ بر امریکا می دادند. ایرانیها پس از خاتمه چهل روز عزاداری و ایام عید قربان روز سه شنبه به سر کار بازگشتند و وضعیت در ایران به حالت عادی بازگشت. آقای احمد خمینی طی سخنرانی در مراسم و همچنین آیت الله خامنه ای رهبر جدید ایران در پیام خود از مردم خواستند که به عزاداری پایان دهند. پس از این پیامها مردم ایران لباسهای سیاه را درآورده و لباس عادی بر تن کردند. [..... .]
منبع: روزنامۀ رستاخیز ملی
نویسنده: ابراهیم غفوراف
تاریخ: ۱۹ / ۴ / ۷۶
ملیت: روسی - ازبکستانی
[.....] من در ایران شاهد صحنه ای بودم که بیش از هر چیز دیگر در عمرم مرا تکان داد. من به افتخار مشاهدۀ فیلم مستند تشییع جنازه و آخرین وداع مسلمانان با امام کبیر نایل آمدم. ژوئن گرم سال ۱۹۸۹ میلادی بود هر جا که نگاه می انداختی، میلیونها مسلمان ماتم زده و عزادار را می دیدی. امام خمینی (س) خردمندانه فرموده بودند «ای دوستان تسخیر کشورها مهم نیست، تسخیر قلوب مهم است» به همین دلیل میلیونها مسلمان از کشورهای مختلف جهان راهروی زنده را تشکیل داده بودند که از آن تابوت حاوی پیکر پاک امام (س) را حمل کنند. میلیونها مسلمان سعی می کردند این تابوت را در آغوش بگیرند. من طی سه روز در تلویزیون تهران این صحنه های تاریخی را تماشا کردم. هنگامی که تابوت را به داخل چرخبال بردند، چرخبال خواست به پرواز درآید؛ ولی نتوانست، مؤمنان آن را رها نمی کردند و مردم مانند خوشۀ انگور به چرخبال آویزان شده بودند. من به مترجم خود گفتم که این غیر ممکن است، در زندگی واقعی اینطور نمی شود. اگر در روسیه این را صحنه تعریف کنم، باور نخواهند کرد. ولی حسین مترجم من با وقار گفت: نخیر، اینجا وضع فرق می کند! مردم نمی خواهند پاسدار کبیر اسلام را رها کنند.
در پایان نیز شما را به دیدن مستندی از قیام ملت در باشکوه ترین بدرقه و تشییع و تدفینی که تاریخ تا به امروز به خود دیده دعوت می کنیم؛