به گزارش مشرق، روان و ذهن انسان برای حفظ سلامتی نیازهای مختلفی دارد، احساس امنیت، شادی، امید به آینده و استقلال شخصی تنها چند معیار برای سلامت روان انسان هستند. یکی از مسائلی که می‌تواند به سلامت روان کمک کند، مطالعه کتاب است. تا جایی که برخی روان‌درمانگرها از کتاب برای درمان اختلال‌های روانی استفاده می‌کنند. در بسیاری از موارد کتاب‌درمانی می‌تواند برای کسب سلامت انسان‌ها موثر باشد.
مسئولان و دولت‌مردان کشورهای مختلف همواره مردم را به کتابخوانی دعوت می‌کنند و بالا بودن سرانه کتابخوانی به عنوان عاملی که می‌تواند موجب افتخار کشور باشد، اعلام می‌شود. چند سال است که کشور هندوستان با وجود اینکه مردمش با مشکلات معیشتی دست و پنجه نرم می‌کنند، بالاترین سرانه کتابخوانی را دارد. مردمی که گفته می‌شود بخش بزرگی از آن‌ها هیچ وقت نمی‌توانند در خانه زندگی کنند، یعنی در خیابان به دنیا می‌آیند، در خیابان رشد می‌کنند و در خیابان می‌میرند.
ایران از کشورهایی است که همیشه سرانه کتابخوانی پایینی داشته است، البته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آماری تقریبا دوبرابر آنچه قبلا بیان می‌شد، اعلام کرد. محمدمهدی اسماعیلی در تیر ۱۴۰۲ و در مراسم اهدای جوایز و تجلیل از شایستگان تقدیر چهلمین دوره جایزه کتاب سال، با بیان اینکه در زمینه سرانه کتابخوانی با آمارهای متفاوت روبه‌رو هستیم، گفت: پیمایش‌های ملی معتبری داریم که این اطلاعات را در اختیار ما گذاشته است که نشان می‌دهد سرانه مطالعه کشورمان ۳۳ دقیقه است، این موضوع بدون احتساب فضای مجاری، کتاب درسی، کتاب کمک‌درسی و ادعیه است.
دسترسی به کتاب هرچقدر بیشتر، بهتر
ضرورت تامین نیازهای روانی، در روزگاری که نیازهای ابتدایی انسان یعنی آب، غذا و مسکن به سختی تامین می‌شود، شاید چندان مورد توجه نباشد. اما انسان‌ها برای یک زندگی سالم نیاز به چیزی فراتر از آب، غذا و مسکن هستند. آیا تا به حال محاسبه شده برای حفظ سلامت روان، انسان به چقدر کتاب نیاز دارد؟
شاخص و معیار سرانه کتابخوانی مشخص نیست و اصول خاصی برای تعیین آن وجود ندارد
محسن حاجی‌زین‌العابدینی با اعلام اینکه شاخص و معیار سرانه کتابخوانی مشخص نیست و اصول خاصی برای تعیین آن وجود ندارد گفت: هیچ اصول و پایه‌ای برای اعلام اینکه افراد چقدر باید به کتاب دسترسی داشته باشند، وجود ندارد. زیرا دسترسی به کتاب هرچقدر بیشتر و مناسب‌تر باشد، برای افراد بهتر است.
عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی درباره میزان مناسب کتابی که فرد در ماه می‌تواند مطالعه کند، بیان کرد: به نظرم افراد می‌توانند حداقل ماهی یک کتاب بخوانند، اما باید در نظر داشت که این ملاک هم معیار مناسبی نیست، زیرا یک کتاب می‌تواند ۵۰ یا ۵۰۰ صفحه داشته‌باشد، بنابراین تعداد کتاب هم ملاک مناسبی نیست.
او با اعلام اینکه بر اساس تجربه مطالعه حداقل سه صفحه در روز را مناسب می‌داند، افزود: این حجم از مطالعه به معنی خواندن ۹۰ تا ۱۰۰ صفحه کتاب در ماه است. این هم معیار دقیقی نیست زیرا قطع کتاب‌ها، فونت و سایزِ متن کتاب‌ها متفاوت است. تعیین سرانه کتابخوانی بر اساس دقیقه مطالعه هم دقیق نیست زیرا یک نفر تند و یک نفر کند کتاب را می‌خواند.
به گفته عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، هاروکی موراکامی، به عنوان نویسنده روزی ۱۰ صفحه شطرنجی می‌نویسد (اگر بتواند هم بیشتر نمی‌نویسد و اگربرایش سخت باشد هم همین مقدار می‌نویسد برای اینکه اصولش را از دست ندهد) موراکامی ماهانه ۳۰۰ صفحه می‌نویسد. البته این نرنمال شخصی این نویسنده است.
به نظر می‌رسد اگر این نویسنده می‌تواند ۱۰ صفحه در روز بنویسد، می‌توان زمانی را برای کتابخوانی سه صفحه‌ای کنار گذاشت.
هیتلر هنرمند و کتابخوان بود
آیا همه افراد کتابخوان، انسان‌های خوبی هستند؟ یا برای انسان خوب بودن نیاز است تا فرد مطالعه بالایی داشته باشد؟
حاجی‌زین‌العابدینی با تاکید بر اینکه از روی میزان کتابخوانی نمی‌توان درباره افراد تصمیم گرفت، بیان کرد: برای مثال آدولف هیتلر هنرمند و کتابخوان بود، بنابراین کتاب‌خواندن به تنهایی کافی نیست.
وی افزود: با این وجود خواندن کتاب می‌تواند به رشد شخصیت افراد کمک کند و دقایق آرامش بخشی برای آن‌ها بسازد. همچنین با خواندن کتاب تجربه‌های نویسنده به افراد منتقل می‌شود و در نتیجه می‌توانند بهتر تصمیم بگیرند. کتابخوانی دایره واژگان افراد را بالا می‌برد، فرد می‌تواند به دنیای بزرگ‌تری فکر و خواسته‌هایش را بیان کند.
دسترسی کمتر به کتاب در مناطق محروم
دسترسی مردم به کتاب هنوز هم در برخی مناطق ایران، ساده نیست. ایران گستره بزرگی دارد، از مناطق کوهستانی تا دشت و کویر، حاشیه دریای خزر و خلیج فارس، آیا به همه این مناطق به شکل یکسان کتاب می‌رسد؟ مردم در مناطق محروم اگر بخواهند کتاب بخوانند باید چه کار کنند؟
برای مطالعه کتاب، خرید این کالای فرهنگی ضروری نیست. افرادی هستند که کتاب را به یکدیگر قرض می‌دهند، در برخی از نقاط کتابخانه‌ها و انجمن‌های کتابخوانی رونق زیادی دارند
حاجی‌زین‌العابدینی با بیان اینکه قطعا مناطق محروم و مرزی، مناطق صعب‌العبور به کتاب دسترسی کمتری دارند، ادامه داد: دسترسی کمتر به کتاب در این مناطق به چند دلیل است. نیازهای اولیه این مردم به سختی تامین می‌شود، در نتیجه که فکر می‌کنند ابتدا باید شکم خود را سیر کنند. دوم فرهنگ منطقه و سوم اگر کسی بخواهد کتابفروشی تاسیس کند این اقدام را در مناطق محروم انجام نخواهد داد، زیرا میزان خرید کتاب دراین مناطق بسیار پایین است.
به گفته عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، برای مطالعه کتاب، خرید این کالای فرهنگی ضروری نیست. افرادی هستند که کتاب را به یکدیگر قرض می‌دهند، در برخی از نقاط کتابخانه‌ها و انجمن‌های کتابخوانی رونق زیادی دارند.
او با اشاره به اینکه در جشنواره ترویج کتابخوانی برای رساندن کتاب به مناطق کم برخوردار از روش کوله کتاب استفاده می‌شد، ادامه داد: در این روش فردی کتاب‌هایی را که در کوله چیده شده است با عبور از مناطق صعب‌العبور به دست مردم می‌رساند، در مناطق سیستان و بلوچستان، مهاباد و نقده با کوله کتاب را می‌بردند.
حاجی‌زین‌العابدینی افزود: در ایران بخش‌هایی از خراسان رضوی، کردستان و شیراز کتابخوان‌تر از سایر استان‌ها هستند کتاب در زندگی آن‌ها جاری است و رونق دارد. البته هیچ معیار دقیقی برای این مساله نمی‌توان اعلام کرد و اینها بر اساس دانسته‌های من است.
انسان چه مدت بدون استفاده از فرهنگ می‌تواند زیست سالمی داشته باشد؟ کتاب به عنوان یکی از کم خرج‌ترین تفریح‌های فرهنگی شناخته می‌شد، بعد از رشد قیمت کاغذ، زینک، مرکب و بعد کتاب، توان مخاطبان برای تهیه آن کمتر از قبل شده است. یعنی ممکن است فرد بخواهد کتاب بخواند و به کتابفروشی هم دسترسی داشته باشد اما نتواند کتابی تهیه کند.
انسان چند روز بدون کتاب زنده می‌ماند؟ البته که انسان می‌تواند از بخش زیادی از لذت‌ها و تفریحاتش فاکتور بگیرد، اما باید این مساله را در نظر داشت که حقوق انسانی که به حیات خود در نبود کتاب و سایر کالاهای فرهنگی ادامه می‌دهد، نادیده گرفته می‌شود. این فرد تا چه اندازه می‌تواند به وظایف خود برای ساختن آینده عمل کند؟