به گزارش مشرق، به مناسبت هفته پیشگیری از مسمومیت مصاحبه‌ای با ابراهیم صالحی‌فر معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران، متخصص داروسازی بالینی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران ترتیب دادیم که در ادامه با هم می‌خوانیم.

تعریف مسمومیت ناشی از دارو چیست؟

مسمومیت دارویی شایع‌ترین عامل مراجعه مسمویت به بیمارستان‌ها است؛ اگر هر دارویی به روش نادرست، توسط فرد نامناسب یا به مقدار نامناسب استفاده شود، می‌تواند منجر به مسمومیت شود، مسمومیت ناشی از دارو به دو صورت مسمومیت‌های تصادفی در ۴۸ درصد موارد و مسمومیت عمدی یا اوردوز دارویی در ۵۲ درصد موارد اتفاق میفتد.

بر اساس آمارهای دریافت شده از بیمارستان‌های مرجع مسمومیت در کشور، حدود ۳۹.۳ درصد از مراجعان مسمومیت به بیمارستان‌های سراسر کشور با دارو مسموم شده‌اند.

چه عواملی می‌توانند خطر مسمومیت ناشی از داروها را افزایش دهند؟

باید گفت زندگی صنعتی جوامع کنونی و دسترسی آسان به انواع دارو و سموم نداشتن اطلاعات کافی از موارد مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهای مربوط به داروها اهمال در نگهداری صحیح داروها در منزل
جوان بودن جمعیت کشور و برخی مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با آن و سوء مصرف مواد مخدر و محرک که می‌تواند تعداد مسمومیت‌های عمدی را افزایش دهد.

علائم مسمومیت ناشی از داروها چیست؟

علائم مسمومیت به نوع دارو و مقدار مصرفی آن بستگی دارد. علائم کلی مسمومیت می‌تواند شامل مواردی از جمله احساس بیمار بودن، اسهال، درد شدید معده، خواب آلودگی، سرگیجه یا ضعف، تب، لرز، از دست دادن اشتها، سردرد، تحریک پذیری، مشکل در بلع (دیسفاژی)، مشکلات تنفسی، تولید بزاق بیش از حد معمول، بثورات پوستی، سیانوز، سوختگی اطراف بینی یا دهان، دوبینی یا تاری دید، تشنج، از دست دادن هوشیاری، از دست دادن تعادل و هماهنگی بدن و در موارد شدید کما باشد.

اگر فردی بیش از حد از یک دارو استفاده کند، ممکن است علائم خاص داروی مصرف شده و همچنین علائم عمومی‌تر ذکر شده در بالا را تجربه کند.

درصورتی‌که مسمومیت ناشی از داروها باشد، افراد چه کاری باید انجام دهند؟

حتی اگر در ابتدا خوب به نظر برسید، در اغلب مسمومیت‌های اتفاقی و یا تعمدی با داروها، برای اطلاع از نحوه انجام اقدامات اولیه، هرچه سریع‌تر با شماره تلفن مرکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم ۱۹۰ داخلی ۳۱۲ و یا اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.

در صورت هوشیاری با حفظ خونسردی نام دارو یا داروهای مصرفی و تعداد و دوز مصرفی دارو و ظروف قرص را برای بردن به بیمارستان نگه دارید تا به کادر درمان اطلاع دهید.

درصورت بروز مسمومیت چیزی نخورید و نیاشامید یا خود را وادار به استفراغ نکنید.

چگونه می‌توان از مسمومیت ناشی از داروها جلوگیری کرد؟

با توجه به این موضوع که بیش از ۹۰درصد مواقع مسمومیت‌ها در خانه اتفاق میفتد با توجه به برخی نکات می‌توان از بروز مسمومیت ناشی از داروها جلوگیری کرد، به‌عنوان مثال تمام داروها را در کابینت‌های قفل شده و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.

داروها را در ظروف اصلی خود و با لیبل مناسب نگهدارید و آنها را به ظرف دیگری منتقل نکنید.

اگر در مورد دستورالعمل مصرف داروها مطمئن نیستید یا سؤالات بیشتری دارید، از دکتر داروساز یا پزشک خود راهنمایی بخواهید.

همچنین برای مصرف داروهای تجویز شده، همیشه برچسب دستورالعمل را بخوانید.

سعی کنید از مصرف دارو در حضور کودکان پرهیز کنید و هرگز برای تشویق کودکان به مصرف دارو از کلماتی مثل «آب نبات یا شکلات» استفاده نکنید؛ زیرا ممکن است آنها را به مصرف داروهای دیگران ترغیب کند.

همچنین هنگام خواندن برچسب داروها از نور کافی استفاده کنید تا از مصرف داروهای اشتباه جلوگیری کنید.

چه داروهایی بیشترین خطر مسمومیت را دارند؟

در گروه مسمومیت دارویی، آرام‌بخش‌ها در سال ۱۴۰۱ و نیمه نخست سال ۱۴۰۲ بیشترین درصد مسمومیت با ۳۷درصد را شامل می‌شوند.

داروهای مسکن غیرمخدر و سپس داروهای ضدافسردگی، آنتی‌سایکوتیک‌ها، دیگوکسین و داروهای قلبی، آنتی‌بیوتیک و آمفتامین و محرک‌های CNS در رتبه بعدی قرار می‌گیرند.

همچنین مسمومیت با داروهای کورتون و کنتراسپتیو شیوع کمتری دارند.

چگونه می‌توان تشخیص داد که آیا فردی مسمومیت ناشی از داروها دارد یا خیر؟

ﺍﻏﻠﺐ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ‌هﺎﯼ ﺩﺍﺭﻭﯾﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻉ ﺩﺍﺭﻭﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﻭ ﻋﺎﺭﺿﻪ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﯽ ﺑﺮﻭﺯ ﮐﻨﺪ؛ بﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﺩﺍﺭﻭﯼ ﺁﺗﺮﻭﭘﯿﻦ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺸﺎﺩﯼ ﻣﺮﺩﻣﮏ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻓﺮﺩ ﺩﺍﺭﻭﯾﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻌﺎﯾﻨﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯿ‌ﺘﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﻮﻉ ﺁﻥ ﭘﯽ ﺑﺮﺩ.

ﺍﻣﺎ ﺑﻪ‌ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﮔﻮﺍﺭﺷﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻬﻮﻉ ، ﺩﻝ ﺩﺭﺩ ﻭ ﺿﻌﻒ ﻭ ﺍﺳﺘﻔﺮﺍﻍ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺩﺍﺭﻭﻫﺎ ﺭﺥ ﺩﻫﺪ ﺩﺭ ﺗﻨﻔﺲ‌ﻫﺎﯼ ﺗﻨﺪ ، ﺳﺮﺩﺭﺩ ﻭ ﺳﺮﮔﯿﺠﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺭﺥ ﺩﻫﺪ.

ﺍﺧﺘﻼﻝ ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ، ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔﺲ ، ﺗﺸﻨﺞ ﻧﯿﺰ ﺍﺯ نشانه‌هاﯼ ﺟﺪﯼ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺩﺍﺭﻭﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯿ‌ﺮﻭﻧﺪ.

چه اقداماتی برای درمان مسمومیت ناشی از داروها انجام می‌شود؟

ﺍﮔﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺩﯼ ﺳﻬﻮﯼ ﻭ ﯾﺎ ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﻋﻤﺪ ﻣﻘﺪﺍﺭﯼ ﺩﺍﺭﻭ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﺮﺩه ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺘﺶ ﺷﻮﺩ، ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺘﻤﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺰﺩ ﭘﺰﺷﮏ ﯾﺎ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﺩﺭﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮﺩ.

در اغلب مسمومیت‌های اتفاقی و یا تعمدی با داروها، برای اطلاع از نحوه انجام اقدامات اولیه، بهتر است هرچه سریع‌تر با شماره تلفن مرکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم ۱۹۰ داخلی ۳۱۲ و یا اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.

ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﻓﺮﺩ ﻣﺴﻤﻮﻡ ﻏﯿﺮ‌ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭﺵ ﺑﺴﺘﻪﻫﺎﯼ ﺩﺍﺭﻭﯼ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ، با ﺣﻔﻆ ﺧﻮﻧﺴﺮﺩﯼ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻋﺪﻡ ﺍﻟﻘﺎﺀ ﺍﺳﺘﻔﺮﺍﻍ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺩ، ﺑﺴﺘﻪﻫﺎﯼ ﺩﺍﺭﻭﯾﯽ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍه ﺑﯿﻤﺎﺭ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﺑﺒﺮﯾﺪ.

ﺩﺭ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖﻫﺎﯼ ﺗﻌﻤﺪﯼ ﺑﺎ ﺩﺍﺭﻭ، ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻫﻮﺷﯿﺎﺭﯼ ﻓﺮﺩ ﻣﺴﻤﻮﻡ، ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﻭ ﯾﺎ ﺩﺍﺭﻭﻫﺎﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺍﺯ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﯼ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺎﺩﺭ ﺩﺭﻣﺎﻧﯽ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺁﻥﻫﺎ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻣﻨﺎﺳﺐشامل ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﯽ‌دﻭﺕ ﯾﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﺎﺭﮐﻮﻝ، ﺣﺬﻑ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ، شست‌وﺷﻮﯼ ﻣﻌﺪه ﺍﻟﻘﺎﯼ ﺗﻬﻮﻉ، ﺭﻓﻊ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺍﻟﻮﺩﮔﯽ ، ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﺩﺭﺍﺭ ﻭ سایر را ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﻫﻨﺪ.

آیا مسمومیت ناشی از داروها می‌تواند کشنده باشد؟

بله؛ مسمومیت‌های دارویی می‌توانند کشنده باشند و باعث مرگ و میر شوند.

هرچند بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور، از سال ۱۳۹۶ تاکنون درصد مرگ ناشی از مسمومیت دارویی کاهش یافته و مرگ ناشی از مسمومیت دارویی در سال ۱۴۰۱ ، (۷.۳ درصد) و در ۶ماهه اول سال ۱۴۰۲ ،(۴.۵ درصد) بوده که نشان دهنده این است که در مراجعه به بیمارستان بسیاری از افراد نجات پیدا کرده‌اند.

چه اقداماتی می‌توان برای کاهش خطر مسمومیت ناشی از داروها در کودکان انجام داد؟

قرار دادن داروها در طبقات بالایی به‌صورتی که کودک به آنها دسترسی نداشته باشند، قرار دادن داروها در کشوها یا کمدهای کلیددار به‌منظور جلوگیری از دسترسی کودکان و عدم نگهداری داروها در کیف‌های دستی به ویژه توسط مادران و یا رها کردن کیف حاوی دارو در دسترس کودکان مهم است.

پرهیز از مصرف خود سرانه دارو برای کودکان و یا تغییر میزان تجویز شده توسط پزشک یا دکتر داروساز اندازه‌گیری شربت‌ها و محلول‌ها با پیمانه‌های استاندارد یا سرنگ‌ها به جای استفاده از قاشق یا پیمانه‌های غیراستاندارد مورد تاکید است.

همچنین افراد داروهای خود را در مقابل چشم کودکان نخورند؛ چرا که کودکان از رفتار بزرگسالان تقلید می‌کنند و ممکن است دور از چشم والدین داروها را مصرف کنند.

پرهیز از استفاده از الفاظی مثل آب نبات، شکلات یا الفاظ گول زننده دیگر در مورد داروها ضروری است، زیرا در این صورت ممکن است کودک به سمت مصرف داروها به‌ویژه داروهای خوش طعم برود.