به گزارش مشرق، تیم اردوغان برای دومین بار همه تخم مرغ‌ها را در سبد سناریوی بُرد دونالد ترامپ گذاشته است. ظاهراً رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، یکی از سیاستمدارانی بود که به شدت از حمله مسلحانه به دونالد ترامپ، نگران شد. به همین خاطر، در اولین فرصت با او تماس تلفنی گرفته و حُسن نیت خود را یک بار دیگر به نمایش گذاشت.
بخش اطلاع رسانی نهاد ریاست جمهوری ترکیه با انتشار طالاعیه‌ای درباره این تماس تلفنی گفته است: «رئیس جمهور کشورمان آقای رجب طیب اردوغان با چهل و پنجمین رئیس جمهور آمریکا و دونالد ترامپ نامزد ریاست جمهوری، به صورت تلفنی گفتگو کرد. در این تماس تلفنی، درباره سوء قصد علیه ترامپ و اتفاقات پس از آن بحث و تبادل نظر شد. رئیس جمهور اردوغان در این دیدار یک بار دیگر سوء قصد علیه دونالد ترامپ را محکوم کرد و از این حمله ابراز تاسف و برای او آرزوی بهبودی سریع کرد. اردوغان این ترور را حمله به دموکراسی توصیف کرده و خطاب به ترامپ گفت: مواضع شجاعانه شما پس از این حمله شنیع، جسورانه و قابل تحسین است. باشد که انتخابات آمریکا موجب برکت باشد و نتایج آن، برای مردم آمریکا و روابط آنکارا – واشنگتن، مفید باشد».
اردوغان در شرایطی با ترامپ تماس گرفته که در دوران ۴ ساله زمامداری جو بایدن، روابط آنکارا واشنگتن، عملاً در یخچال فریزر گذاشته شد. ناگفته پیداست که اردوغان و تیم او شامل هاکان فیدان وزیر امور خارجه، ابراهیم کالن رئیس سرویس اطلاعاتی میت و عاکف چاغتای کلیچ مشاور ارشد رئیس جمهور در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی، به این جمع بندی رسیده‌اند که اگر دونالد ترامپ یک بار دیگر رئیس جمهور آمریکا شود، چنین چیزی به نفع روابط آنکارا – واشنگتن خواهد بود.
چرا بایدن، سایه اردوغان را با تیر می‌زند؟
در مورد بی‌میلی جو بایدن و تیم او به توسعه رابطه با ترکیه، دو فرضیه رایج در محافل سیاسی، اندیشکده‌ها و رسانه‌های ترکیه وجود دراد. فرضیه اول این است که جو بایدن از دیرباز از ترکیه خوشش نمی‌آید و زمانی که در اوج جوانی، به عنوان سناتور و مسئول کمیته روابط خارجی سنا فعالیت کرده، به خاطر حمله ترکیه به قبرس، تحریم تسلیحاتی را به تصویب رسانده و همواره از این ایده دفاع کرده است: «قدرت گرفتن ترکیه برای بقا و امنیت یونان خطرناک است و همواره باید آتن را بر آنکارا ترجیح دهیم».
فرضیه دوم این است که او از یک موضع نهادی و از جانب حلقه متفکرین حزب دموکرات و دستگاه دیپلماسی با ترکیه مخالف است و به همین خاطر در انتخابات سال ۲۰۲۰ میلادی و در یک مصاحبه با روزنامه نیویورک تایمز، آشکارا اعلام کرد: «وقتی به پیروزی برسم، تلاش خواهیم کرد با حمایت از مخالفین اردوغان، از راه دموکراسی و انتخابات، دولت دیگری در ترکیه بر سر کار بیاید».
البته اردوغان نیز آشکارا از بیطرفی پرهیز کرد و برای پیروزی رقیب بایدن، دعا کرد. گفته می‌شود که تیم بایدن، از مواضع و رفتارهای اردوغان و تیم او و شیفتگی آنها نسبت به دونالد ترامپ برآشفته شده و این رفتار را از یاد نبرده است.
تحولات سیاسی ترکیه در مسیری بود که رویای بایدن برای پیروزی مخالفان اردوغان محقق نشد و او باز هم پیروز انتخابات بود. اما این واقعیت را نمی‌توان فراموش کرد که جو بایدن، برخلاف روسایی همچون اوباما و جورج بوش پسر، حاضر نشد به ترکیه سفر کند و در این چهار سال، هیچگاه حاضر نشد اردوغان را در کاخ سفید به حضور بپذیرد و دیدارهای این دو سیاستمدار در حواشی نشست‌های بین‌المللی، در ایتالیا و کشورهای دیگر بوده است.
رفیق بازی یا دیپلماسی نهادی؟ مساله این است
یکی از انتقادات مخالفین اردوغان، این است که او در تصمیمات حساس سیاست خارجی، از عواطف و غرایز شخصی خود تبعیت می‌کند و حاضر نیست به توصیه‌ها و مشورت‌های دیپلمات‌ها و سفرای برجسته اعتنا کند. تجربه نشان داده که اردوغان علاقه وافری به دیپلماسی مبتنی بر رفاقت با رهبران دارد و تصور می‌کند که پناه بردن به شیوه‌های رسمی و نهادی، زمان بر و بی‌فایده است.
در دوران دونالد ترامپ و در شرایطی که بین ترکیه و آمریکا، مشکلات جدی به وجود آمد، اردوغان به این جمع بندی رسید که نظام سیاسی آمریکا و شخص رئیس جمهور، مشکلی با ترکیه ندارد و هر چه که هست، زیر سر جان بولتون مشاور وقت امنیت ملی کاخ سفید است.
او به مولود چاووش اوغلو وزیر وقت امور خارجه توصیه کرده بود که این موضوع را به او واگذار کنند تا مساله را شخصاً با ترامپ حل کند. ولی در عمل چنین اتفاقی نیفتاد و اتفاقاً دونالد ترامپ، تنها رئیس جمهور تاریخ آمریکا است که برای یک رئیس جمهور ترکیه نامه تهدیدآمیز فرستاده و آشکارا به او توهین کرد.
مخالفین اردوغان، معتقد بودند که اردوغان باید نامه تهدیدآمیز ترامپ را شخصاً به او بازگرداند تا به شکل نمادین، آن الفاظ توهین‌آمیز و تهدیدآمیز را به او بازگردانده باشد، اما رئیس جمهور ترکیه به این توصیه عمل نکرد و بعدها گفت: «در سفر به آمریکا، نامه را روی میز او گذاشتیم».
دیپلماسی دامادها و لابی گرها
در مشی و رویکرد رسانه‌ای و تبلیغاتی حزب عدالت و توسعه و دولت اردوغان، همواره علاقه فراوانی به برجسته کردن روابط آنکارا – واشنگتن وجود دارد. یکی از اتفاقاتی که چند سال پیش در رسانه های ترکیه به شکلی گسترده مورد بحث قرار گرفت، این بود که برات آلبایراق داماد ارشد اردوغان، به واسطه رفاقت با جارد کوشنر داماد یهودی دونالد ترامپ، به اتاق بیضی کاخ سفید برده شد و در آنجا با ترامپ دیدار کرد.
پذیرایی از آلبایراق در اتاق بیضی در رسانه های ترکیه، به عنوان یک تحول تاریخی بزرگ مورد توجه قرار گرفت. اما مدت کوتاهی پس از این رویداد، آلبایراق به عنوان وزیر امور مالی و دارایی ترکیه، با ندانم کاری بی‌مانند خود، مبلغ کلانی در حد ۱۶۸ میلیارد دلار از دارایی‌های ارزی ترکیه را بر باد داد و بین او و پدر زن، بحث و جدل درگرفت.
آلبایراق، استعفای خود را از طریق اینستاگرام منتشر کرد و به خانه رفت و از آن زمان تاکنون، با اردوغان ارتباط نداشته است.
در جبهه مقابل، ترامپ و داماد او کوشنر نیز عملاً شکست را تجربه کردند و تحولی در روابط آنکارا – واشنگتن به وجود نیامد. با این حال، حتی در دوران جو بایدن، اردوغان باز هم دست به دامان دامادها و لابی گران شد و مهمت علی یالچیداغ، داماد سرمایه‌دار مشهور ترکیه آیدین دوغان را به واشنگتن فرستاد.
علاوه بر یالچینداغ، یک گروه تجاری – سیاسی دیگر نیز با صرف هزینه‌های کلان چند میلیون دلاری، با دو شرکت لابی آمریکایی وارد معامله شدند تا رابطه جوش بخورد. ولی نتیجه‌ای حاصل نشد.
روابط تجاری در چه حال است؟
ترکیه و آمریکا در چند سال گذشته، همواره تلاش کرده‌اند تا هدف بلندپروازانه رساندن حجم مبادلات تجاری به رقم یکصد میلیارد دلاری را محقق کنند. اما در این مسیر، هنوز هم موانع و چالش‌های فراوانی دارند و حتی به نصف این عدد نرسیده‌اند.
عمر پولات وزیر بازرگانی ترکیه، اعلام کرده که روابط تجاری بین ترکیه و آمریکا به طور مثبت توسعه یافته اما هنوز هم راهی دراز تا تحقق هدف یکصد میلیارد دلاری باقی مانده است.
او درباره ارقام دقیق مبادلات دوجانبه گفته است: «روابط تجاری ما در ۱۰ سال گذشته بسیار خوب پیش رفته است. حجم تجارت ۱۶ میلیارد دلاری به میزان ۱۱۰ درصد افزایش یافته و در سال ۲۰۲۳ به ۳۳.۵ میلیارد دلار رسیده است».
در تجارت بین آمریکا و ترکیه تراز در یک حالت نسبتاً متعادل قرار دارد و ترکیه در برابر واردات ۱۷.۵ میلیارد دلاری از آمریکا، ۱۶ میلیارد دلار کالا به این کشور فرستاده که البته عمدتاً شامل مواد خام و فاقد ارزش افزوده قابل توجهی است.
ترکیه تلاش کرده به موازات افزایش میزان صادرات کالا به آمریکا، بانک‌ها و موسسات بزرگ اقتصادی آمریکایی را تشویق کند تا برای سرمایه گذاری به آنکارا، استانبول، ازمیر و آنتالیا بیایند.
مهمت شیمشک وزیر امور اقتصادی و دارایی و همه کاره تصمیمات مالی کابینه اردوغان، دو بار برای تشویق سرمایه گذاران آمریکایی به واشنگتن و نیویورک سفر کرد. با آن که خود شیمشک بیش از ۱۰ سال به عنوان مشاور عالی سرمایه گذاری در نیویورک فعالیت کرده و گرگ‌های وال استریت را می‌شناسد، اما هنوز هم سرمایه گذاران آمریکایی، رغبت و تمایل مشهودی برای آوردن سرمایه به ترکیه نشان نداده‌اند.
در پایان باید گفت: روابط تجاری بین ترکیه و آمریکا، در ۱۰ سال اخیر، از رشدی نسبی برخوردار بوده اما در حوزه همکاری‌های سیاسی – امنیتی، نه تنها پیشرفت و تحول مشهودی صورت نگرفته، بلکه موانع و چالش‌های آشکاری وجود دارد.