سرویس فرهنگ و هنر مشرق - ترکیه پس از آمریکا و بریتانیا طی ۱۵ سال گذشته همواره به‌عنوان برترین صادرکننده سریالهای تلویزیونی مطرح بوده است. سریالهای ترکی با مضامین تاریخی، دسیسه‌های خانوادگی و داستان عشق‌های نافرجام و روابط غیرمتعارف ابتدا در خاورمیانه، شمال آفریقا و بالکان مورد توجه قرار گرفتند و هم اکنون در تمامی قاره‌ها، در ایالات متحده و آمریکای جنونی توجه مخاطبان اسپانیایی زبان را نیز به خود جلب کرده‌اند.
«اردی ایشیک»، مدیر توسعه در شرکت «آی‌یاپیم» که از تولیدکنندگان و صادرکنندگان بزرگ محصولات رسانه‌ای در ترکیه محسوب می‌شود و یکی از تولیدات آن به نام «رازهای خانوادگی» جایزه بین‌المللی امی در بخش بهترین سریال دنباله‌دار را از آن خود کرد، می‌گوید: «وقتی نمونه‌هایی از سریال‌ها را در یک پنل به نمایش می‌گذارم، حتی اگر آن‌ها یک کلمه ترکی هم متوجه نشوند، موضوع سریال را به خوبی درک می‌کنند، زیرا فرهنگ خانواده تقریبا بسیار شبیه هم است، مثلا مردم آمریکای لاتین سریالهای ترکی را بسیار نزدیک به فرهنگ خود می‌دانند. »
خاویر رامبرت، رئیس بخش تحقیقات و بازاریابیِ شرکت «گلنس» در لندن که در زمینه سنجش مخاطب فعالیت می‌کندمی‌گوید: «این سریال‌ها اکنون در ساعات پربیننده در اسپانیا، عربستان سعودی و مصر پخش می‌شوند.
وی می‌افزاید: «توانایی این سریال‌ها در ارائه محتوای انبوه با هزینه‌های کاملاً کنترل‌شده، این امکان را فراهم می‌کند که برنامه‌ها را با قیمت‌های معقول پر کنند.»
بیشتر بخوانید:
واردات بی‌رویه سریالهای کره‌ای و ترکیه/ تهاجم فرهنگی گسترده با انتشار غیرقابل کنترل سریالهای کره جنوبی و ترکیه در پلت‌فرم‌ها
ابرپروژه تغییر سبک زندگی با سریالهای ترکیه
صنعت سریال سازی ترکیه یک ابرپروژه فرهنگی است که قصد اشغال تمامی شبکه‌های تلویزیونی و پلت‌فرم‌های خاورمیانه را دارد. ایران که از سال‌ها قبل بخشی از این پروژه سرویس‌های رسانه‌ای- امنیتی ترکیه بوده، امروز با حجم عظیمی از ارائه سریالهای ترکی مواجه است که در درگاه‌های رسمی داخلی (پلت‌فرم‌ها) و غیررسمی (شبکه‌ها ماهواره) زمینه تماشای آن طی سال‌های اخیر بشدت تقویت شده است.
ایران که از سال‌ها قبل بخشی از این پروژه سرویس‌های رسانه‌ای- امنیتی ترکیه بوده، امروز با حجم عظیمی از ارائه سریالهای ترکی مواجه است که در درگاه‌های رسمی داخلی (پلت‌فرم‌ها) و غیررسمی (شبکه‌ها ماهواره) زمینه تماشای آن طی سال‌های اخیر بشدت تقویت شده است. تهاجم فرهنگی که بخشی از دکترین حضرت آیت الله خامنه‌ای است به دگردیسی اجتماعی و فرهنگی در کشورمان تحت تاثیر محتواهایی نمایشی سایر کشورهای جهان اشاره دارد و هم اکنون سریالهای ترکی بال قدرتمندی در این حوزه هستند.
بیشتر بخوانید:
واکنش جبلی به تبلیغات سریال های ترکیه ای در شبکه نمایش خانگی
با آغاز به کار پلت‌فرم‌های داخلی نیمه دهه نود و پس از قتل سعید کریمیان در سال ۱۳۹۷ این انتظار می‌رفت که کارزار توزیع محصولات نمایشی کشور ترکیه صرفا محدود به مجاری رسانه‌های رسمی خواهد بود و صدا و سیما در کنار پلت‌فرم‌های داخلی این بازار پرحاشیه که زمینه اعوجاجات عظیمی را در فرهنگ عامه کشور به وجود آورده به حاشیه رانده خواهد شد.
اما روندهای اخیر نشان می‌دهد که این هژمونی در حوزه سرگرمی شکل نگرفت و پلت‌فرم‌های داخلی در کنار تشدید فعالیت‌های شبکه‌های ماهواره‌ای برای تماشای اجباری سریالهای ترکیه استراتژی تازه‌ای را در پیش گرفتند، از طرفی صدا و سیما از پازل رقابت رسانه‌ای خارج شده و در حوزه تامین (گزینش و پخش سریالهای خارجی) زمین بازی را به پلت‌فرم‌ها واگذار کرده است.
با درنظر گرفتن نسبت فروش گیشه فیلم های ایرانی با توجه به حجم وسیعی از تبلیغات که در مجموعه شبکه‌های GEM و پرشیانا پخش می‌شود، تاثیر تماشای این شبکه‌های وضوح کاملی دارد و نظرسنجی‌ها بر این موضوع صحه می‌گذارد.
حالا شبکه ماهواره‌ای که عمده بیینده آنان سریالهای محصول ترکیه را دنبال می‌کنند به یک هم‌آوایی با پلت‌فرم های داخلی رسیده‌اند و فیلیمو و فیلم‌نت تبدیل به پرچمداران پخش همزمان سریالهای محصول ترکیه با شبکه‌های فارسی زبان شده است.
یکی از ترفندهای نخست این ماجرا عرضه سریالهای ترکی در پلت‌فرم‌های کاربر محور «کلیپشو»، «نماشا»، «تماشا» و «آپارات» است.
در این سه پلت‌فرم از سال ۲۰۱۶ به محض پخش یکی از سریالهای ترکی، تمامی قسمت‌های آن در بسترهای یادشده بارگذاری می‌شوند و طبیعی است که هیچکدام از این پلت‌فرم در طول شش سال گذشته حاضر به پاکسازی چنین محتوایی و یا حداقل ثبت هشدار نبوده‌اند.
نکته جالب اینجاست این سریال‌ها به دلیل قوانین کپی رایت امکان بارگذاری در یوتیوب ندارند اما در بسترهای یادشده به سادگی بارگذار می شوند.
اما در مجموعه «صبا ایده» متشکل از بستر آپارات و پلت‌فرم فیلیمو نوعی پشتیبانی همزمان در بارگذاری گسترده سریالهای ترکی وجود دارد. سریال «دست سرنوشت» یکی از سریالهای مورد توجه ترکی بود که به عنوان یکی از محصولات دوبله شده از شبکه MBC پرشیا و به صورت همزمان از مجموعه‌های شبکه GEM پخش شد و در بستر آپارات با تاخیری یک ساعته در دسترس بود.
همزمانی و دسترسی آسان برای تماشای سریالهای ترکی در پلت‌فرم‌های داخلی، بازار کساد شده این محصولات پس از سال ۲۰۱۷ (از هم پاشیدگی مقطی GEM پس از مرگ کریمیان) را دوباره احیا کرد که نمود آن در شبکه‌های اجتماعی قابل بررسی است.
این رویه نخستین فصل از پشیبانی آپارات زیر مجموعه صبا ایده از شیوع سریالهای ترکیه در ایران است. انتشار مکرر سریالهای ترکیه در آپارات زمینه نوعی عادی سازی انتشار بدون سانسور چنین محتواهایی را فراهم آورد و نماشا و تماشا و بعدها «کلیپشو» به این هم‌آوایی در پشتیبانی از سریال های مورد اشاره اضافه شدند.
فصل دوم پشتیبانی از سریالهای ترکیه در فیلیمو
یکی از سریال‌هایی ضد اجتماعی که برای نخستین در پروژه‌ای مشترک توسط MBC پرشیا و GEM به صورت همزمان منتشر شد سریال «تصادف» (Çarpışma) است.
پخش همزمان سریال‌ها در بستر فیلیمو در هم‌آوایی مشترک با شبکه‌های GEM و MBC زمینه تماشای هر چه بیشتر این محصول را تشدید کرد و به دلیل انتشار این سریال در دوره کرونا توجهات به سمت پلت‌فرم تازه‌کار جلب شد.
پخش این سریال از شبکه MBC پرشیا آغاز شد و همزمان سریال GEM با کمی فاصله آن را منتشر کرد. با آغاز پخش هفتگی این سریالهای ناگهان فیلیمو در کمتر از دو یک ماه بخش عمده‌ای از سریال را منتشر کرد. به این ترتیب مخاطبی که نمی‌تواند برخی قسمت‌ها پخش شده این سریال طولانی از شبکه‌های ماهواره‌ای ببیند، به بستر آنلاین فیلیمو مراجعه می‌کند.
این رقابت سه جانبه موجب شد که بخشی از مخاطبان کنجکاو برای تماشای پیوسته سریال به این پلت‌فرم مراجعه کنند و چون پوشش سریالهای ترکی تا حدودی در فیلیمو روتوسکوپی می شود، مخاطب می‌تواند ادامه سریال با کمترین سانسور ممکن دنبال کند. به این ترتیب فیلیمو همزمان با پاندمی کرونا، آغاز کننده جریان توزیع همزمان سریال های ترکی با شبکه‌های فارسی زبان شد.
در تحلیلی دقیق‌تر فیلیمو به واسطه پخش همزمان سریالهای ترکی با شبکه‌های ماهواره‌ای شناخته تر شد.
شعارهای تبلیغاتی سریال مبنی بر ازدواج ساختگی، عاشق‌های فراری و گریز از قانون و ... موید محتوای ضد اجتماعی این محصولات است.
موضوع تماشای روزانه و هفتگی سریال های ترکی با دشواری هایی مواجه است. اغلب این سریال‌ها در چند فصل متوالی بیش از ۱۰۰ قسمت هستند و در مواردی که تماشاگر از پخش شبانه عقب می‌افتد می‌تواند به پلت‌فرم های داخلی، به عنوان پشتیبان استریمینگ شبکه‌های ماهواره‌ای مراجعه کند.
فیلیمو با خط‌شکنی و پخش همزمان این سریال‌ها دوباره تماشای سریالهای ترکی را به صدر بازگرداند.
پس از فیلیمو، فیلم‌نت نیز وارد این کارزار شد و با پخش سریال بی‌رحم(ظالم) در همراهی با شبکه‌های ماهواره‌ای مشارکت کرد. کما اینکه تبلیغات سریالهای ماهواره‌های فیلیمو و فیلم‌نت در شبکه‌های ماهواره‌ای بشدت افزایش یافته است. (مشرق گزارش مبسوطی را با ویدئوهای مختلف منتشر خواهد کرد)
خطرات اجتماعی فوق العاده فراوان این سریال‌ها و شعارهای تبلیغاتی ساختار شکن آنان موجب شده که فرهنگ طلاق به عنوان یکی از مخاطرات قابل تامل در حوزه امنیت اجتماعی طی سال‌های اخیر رشد فزاینده‌ای داشته باشد.
تاثیر منفی سریال های ترکیه، وضوح بسیار آشکاری در جامعه دارد و این نمونه تنها یکی از پیامدهای انتشار گسترده این مجموعه‌ها در بسترهای توزیع داخل و خارج از کشور است.
از دیگر مخاطرات مهم چند ساله سریالهای ترکی می‌توان به مجموعه‌های تاریخی توزیع شده در ایران اشاره کرد.
سریالهای که به بازخوانی تاریخ عثمانی می‌پردازد و در فیلم‌نت، فیلیمو و بسترهای کاربر محورهای آنلاین همچون آپارات موجود هستند. این مجموعه گرایشات پان ترکیستی و جدایی طلبانه را در ایران تقویت کرده است.
پس از حریم سلطان، شبکه‌های فارسی زبان دست کم از پخش سریالهای تاریخی با محوریت «امپراطوری عثمانی پرهیز می‌کنند اما محتواهای مشابه در در دو بستر آنلاین فیلیمو و فیلم‌نت موجود است.
با توجه به بدعملی ساترا در قبال محتوای ساختارشکن سریال های ترکی و بارگذاری همزمان فیلیمو و فیلم‌نت با شبکه‌های ماهواره‌ای ضروری است که کارگروه مصادیق مجرمانه رایانه‌ای، به صورت مستقیم به پرونده پاکسازی پلت‌فرم‌ها و بسترهای آنلاین کاربر محور ورود کرده و نوعی محدودی سازی درباره سریالهای ترکی انجام پذیرد و گرنه عن قریب باید منتظر شعار «آتاتورک روحت شاد» در استادیوم برخی استان‌های کشور باشیم!