گروه فرهنگی مشرق -  یوسف لاوی ملقب به برنابا یکی از مؤمنان اولیه به حضرت عیسی(ع) بوده است. او در جزیرۀ قبرس زاده شد و به سبب آنکه از سبط لاوی بود برای تحصیل علوم دینی به اورشلیم آمد و کارهای مهمی را در زمان حواریون بر عهده گرفت. مسیحیان مدعی هستند که او حضرت عیسی(ع) را ندیده ولی به نظر می‌رسد که شأن او در تاریخ عیسویان بسیار بالاتر از اینها باشد.
این مقاله سعی کرده صرفاً با استناد به اناجیل اربعه و کتب مورد قبول مسیحیان نشان دهد که برنابا شخص دوم نصارا محسوب می‌شده و یگانه حواری‌ باسواد بوده که می‌توانسته انجیل خداوند که شفاهآ از زبان عیسی(ع) قرائت می‌شده را مکتوب کند. ما در این مقال نشان خواهیم داد که یکی از منابع اصلی اناجیل اربعۀ مسیحی در واقع انجیل برنابا بوده است. به این ترتیب ملاحظه خواهیم کرد که علیه برنابا توطئه‌ای صورت گرفته است.
حتی الامکان سعی کرده‌ایم که مطالب به زبان ساده نگارش شود تا برای مخاطبان غیرمتخصص نیز قابل استفاده باشد. در نقل قول‌های عهدین، از ترجمۀ قدیم کتاب مقدس استفاده شده که چاپ نخست آن به سال 1895 میلادی در لندن بوده است.
   
پولس در نامه خود به غلاطیان از نزاع خود با پطرس خبر داده است، نزاعی که همدلانه به نظر نمی‌رسد. او ضمناً چند نوبت نام برنابا را در میان حواریون ذکر کرده است، از جمله در این مورد آخر:

(11) اما چون پطرس به انطاکیه آمد، او را روبه‌رو مخالفت نمودم زیرا که مستوجب ملامت بود، (12) چونکه قبل از آمدنِ بعضی از جانب یعقوب، با امت‌ها غذا می‌خورد. ولی چون آمدند، از آنانی که اهل ختنه بودند ترسیده، باز ایستاد و خویشتن را جدا ساخت. (13) و سایر یهودیان هم با وی نفاق کردند، به ‌حدّی که برنابا نیز در نفاق ایشان گرفتار شد. (غلاطیان، باب 2)

و همچنین است در باب نهم از نامۀ اول پولس به مسیحیان ساکن در قرنتیه که ظاهراً آنها به او ایراد کرده بودند که اگر تو از ازدواج نهی می‌کنی و می‌گویی مرد را نیکو است که زن را لمس نکند (نگا. باب هفتم همین نامه) پس چگونه خودت هر نوبت با زنی دیده می‌شوی؟ پولس در پاسخ، نام برنابا را در ضمن اسامی رسولان و پطرس آورده است:

(1) آیا رسول نیستم؟ آیا آزاد نیستم؟ آیا عیسی مسیح خداوندِ ما را ندیدم؟ آیا شما عمل من در خداوند نیستید؟ (2) هرگاه دیگران را رسول نباشم، البته شما را هستم زیرا که مُهر رسالت من در خداوند شما هستید. (3) حجت من به جهت آنانی که مرا امتحان می‌کنند این است (4) که آیا اختیار خوردن و آشامیدن نداریم؟ (5) آیا اختیار نداریم که خواهر دینی را به زنی گرفته، همراه خود ببریم، مثل سایر رسولان و برادران خداوند و کیفا [= پطرس] ؟ (6) یا من و برنابا به تنهایی مختار نیستیم که کار نکنیم؟ (7) کیست که هرگز از خرجی خود جنگ کند؟ یا کیست که تاکستانی غرس نموده، از میوه‌اش نخورد؟ یا کیست که گله‌ای بچراند و از شیر گله ننوشد؟ (8) آیا این را به طور انسان می‌گویم یا شریعت نیز این را نمی‌گوید؟ (9) زیرا که در تورات موسی مکتوب است که «گاو را هنگامی‌که خرمن را خرد می‌کند، دهان مبند.» آیا خدا در فکر گاوان می‌باشد؟ (10) یا محض خاطر ما این را نمی‌گوید؟ بلی برای ما مکتوب است که شخم کننده می‌باید به امید، شخم نماید و خردکننده خرمن در امید یافتن قسمت خود باشد. (11) چون ما روحانی‌ها را برای شما کاشتیم، آیا امر بزرگی است که ما جسمانی‌های شما را درو کنیم؟ (12) اگر دیگران در این اختیار بر شما شریکند، آیا نه ما بیشتر؟ لیکن این اختیار را استعمال نکردیم، بلکه هرچیز را متحمّل می‌شویم، مبادا انجیل مسیح را تعویق اندازیم. (1 قرنتیان، باب 9).

برخی از آباء کلیسا نیز به این حقیقت اذعان کرده‌اند که برنابا در شمار حواریون است. برای نمونه، کلمنت اسکندرانی¹ (حدود 215 - 150) از برنابا همواره به عنوان رسول عیسی(ع) یاد می‌کرده و اقوالی از وی را نیز نقل نموده است (برای نمونه به کتاب مؤلفات (نوشته‌های پراکنده) او مراجعه کنید.)² البته این اختصاص به کلمنت ندارد. زیرا اوسبیوس قیصریه³ نیز برنابا را در شمار شاگردان عیسی(ع) آورده است.

قسطنطین اولین امپراطور مسیحی روم که شهر قسطنطنیه (استانبول کنونی) را بنیان نهاد، یک کاتب امین به نام اوسبیوس (حدود 339 ـ 260) داشت که متولد شهر قیصریه در فلسطین و از علمای نصارا بود. به همین دلیل قسطنطین او را وقایع‌نویس شورای نیقیه کرد، شورایی که در سال 325 میلادی برای رفع اختلاف میان نصارا و مسیحیان⁴ در شهر نیقیه (در نزدیکی قسطنطنیه) برگزار شد. اوسبیوس کتاب معروفی دارد به نام «تاریخ کلیسا» که از شهرت خاصی برخوردار است. در فصل اول این کتاب، نام برنابا به عنوان یکی از هفتاد شاگرد حضرت عیسی(ع) آمده است.⁵ آن حضرت این هفتاد نفر را طبق نقل انجیل لوقا در میانۀ رسالت خود، به شاگردی قبول کرده بود (لوقا 10/ 1). با استفاده از سخن اوسبیوس ملاحظه می‌شود که برنابا جزو شاگردان عیسی(ع) بوده است. لهذا از این لحاظ با پولس که حتی یک نوبت حضرت عیسی(ع) را ندیده است آشکارا تفاوت دارد.

لکن دلایل مهم‌تری در خود کتاب عهد جدید وجود دارد که برنابا یکی از دوازده حواری عیسی(ع) بوده است. در فصل اول رسالۀ اعمال رسولان نام دو نفر از حواریون آمده که قرار است یکی از آنها جانشین یهودای اسخریوطی شود؛ اول «یوسف ملقب به برسَبا» و دومی «متیاس» که نام هر دو به نظر ناشناخته می‌آید. حواریون به سرپرستی پطرس نمی‌دانند کدام یک را می‌بایست انتخاب کنند. لذا قرعه می‌اندازند و متیاس انتخاب می‌شود. سخنان پطرس در این مقام این است:

(21) «الحال می‌باید از آن مردمانی که همراهان ما بودند، در تمام آن مدتی که عیسی خداوند با ما آمد و رفت می‌کرد، (22) از زمان تعمید یحیی تا روزی که از نزد ما بالا برده شد، یکی از ایشان با ما شاهدِ برخاستن او بشود.» (23) آنگاه دو نفر، یعنی یوسف مسمّی به بَرسَبا که به یوُستُس ملقّب بود و مَتِیاس را برپا داشتند (24) و دعا کرده، گفتند: «تو ای خداوند که عارف قلوب همه هستی، بنما کدام یک از این دو را برگزیده‌ای (25) تا قسمت این خدمت و رسالت را بیابد که یهودا از آن باز افتاده، به مکان خود پیوست.» (26) پس قرعه به نام ایشان افکندند و قرعه به نام متیاس برآمد و او با یازده رسول محسوب گشت. (اعمال، باب 1)

رسالۀ اعمال رسولان دو نسخۀ قانونی دارد که هر دو به زبان یونانی است. این دو نسخه در بیست درصد موارد با هم اختلاف دارند:
1. نسخۀ شرقی یا اسکندریه ⁶ (نسخۀ رایج کنونی)
2. نسخۀ غربی⁷
در دائرة المعارف وزین  فرهنگ آثار در مدخل «اعمال رسولان» اینچنین آمده است:

از این کتاب دو متن یونانی در دست است که هر دو پذیرفتۀ کلیسای کاتولیک است. کلیسا هنوز مشخص نکرده است که آیا چند آیۀ روایت بلندتر (یعنی روایت غربی) را باید تفسیرات متن اولیه دانست یا اضافات یا تغییرات آن.⁸

اما آنچه به بحث ما مربوط می‌شود این است که در باب نخست از نسخۀ غربی اعمال رسولان به جای «برسبا»، نام «برنابا» آمده است.⁹
تفسیر رایج مسیحیان از این واقعه که در باب نخست اعمال رسولان ثبت شده این است که چون بعد از خودکشی یهودای اسخریوطی (نگا. انجیل متی 27/ 5) تعداد حواریون به یازده نفر رسیده بود آنها خواستند با اضافه کردن یک شاگرد دیگر به جمع خود، تعدادشان را مجدداً به دوازده نفر برسانند! ولی در این نظریه چندین ایراد فاحش به چشم می‌خورد:

اولاً در اینجا پطرس می‌گوید که این دو نفر از زمان تعمید یحیی(ع) تا عروج عیسی(ع) با ما بوده‌اند (اعمال 1/ 21 و 22). این سخن پطرس در واقع وصف و تعریف دوازده حواری عیسی(ع) است. زیرا فقط آنها از ابتدا تا پایان رسالت حضرت عیسی(ع) پیوسته با وی در سفر و حضر همراه بوده‌اند. پس معلوم می‌شود که این دو نفر یعنی برنابا و متیاس بایست جزو دوازده رسول عیسی(ع) بوده باشند و نه حتی آن هفتاد شاگرد که از سال دوم یا سوم رسالت آن حضرت با او همراه شده‌اند.

ثانیاً قضیه این نبود که پطرس بخواهد یک نفر به جمع خودشان داخل کند تا دوازده نفر بشوند،¹⁰ بلکه مسئله این است که پس از مرگ یهودا که خزانه‌دار عیسی(ع) و حواریون بود (نگا. انجیل یوحنا 13/ 29) اکنون مسئولیت امور مالی، بدون سرپرست مانده است. لذا پطرس به عنوان جانشین عیسی(ع) می‌خواست که سِمت مهم یهودا را به یک نفر از یازده حواری بسپارد، در نهایت چون دو نفر واجد شرایط بودند حواریون نتوانستند تصمیم بگیرند که کدام‌یک را انتخاب کنند و لذا به قرعه متوسل شدند و طبق آنچه که در رسالۀ اعمال رسولان آمده «متیاس» انتخاب شد. با توجه به آنچه گفته آمد نتیجه می‌گیریم که این متیاس نیز باید همان «متی معروف به باجگیر» باشد، که قبل از آنکه حواری عیسی(ع) بشود برای رومیان کار می‌کرد و خراج‌گیر بود و در انجام امور مالی سابقه داشت. متأسفانه سعی شده که نام «متّی» با اضافه کردن پسوند مذکر یونانی به «متیاس» تغییر یابد و او فرد جدیدی قلمداد شود.

ثالثاً از آنجا که حواریون در واقع شاهدان اعمال عیسی(ع) هستند (نگا. انجیل لوقا 24/ 48 ـ اعمال 4/ 20 ـ 10/ 39 ـ 13/ 31) لذا هیچ توجیهی وجود ندارد که آنها کسی را که فقط شاهد قسمتی از سخنان و معجزات حضرت عیسی(ع) بوده است را به عنوان یک شاهد کل بپذیرند. شهادت دروغ دادن و جعل شاهد، در ادیان الهی یک جرم بزرگ محسوب می‌شود. و این البته یک امر عقلی نیز هست.

رابعاً که در همین رسالۀ اعمال رسولان آمده است که «احدی از دیگران جرأت نمی‌کرد که به رسولان ملحق شود» (اعمال 5/ 13). پس چگونه مسیحیان مدعی هستند که متیاس به یازده حواری ملحق گشت تا تعداد آنها دوازده شود؟! جالب توجه اینکه در این قرائت مسیحیان، هیچ توضیحی وجود ندارد که متیاس کیست و چرا قبل و بعد این ماجرا خبری از او نبوده و نیست. یکی از کشیشان کلیسای گریگوری در تهران در پاسخ به این پرسش اینجانب، جواب گفت: «آنها متیاس را انتخاب کردند که تعدادشان دوازده نفر شود ولی خداوند او را قبول نکرد بلکه ارادۀ خدا در آن بود که پولس انتخاب شود، لذا می‌بینید که از این پس از متیاس خبری نیست.» در حالیکه مطابق انجیل متی، حضرت عیسی(ع) اتفاق نظر حواریون را خواست خداوند دانسته است:

باز به شما می‌گویم هر گاه دو نفر از شما در زمین دربارۀ هر چه که بخواهند متّفق شوند، هرآینه از جانب پدر من که در آسمان است برای ایشان کرده خواهد شد (متی 18/ 19).
مضافاً که دعای حواریون آن بود که خداوند خواست خود را به آنها بنماید و لذا آنها انتخاب را به خداوند واگذاردند و به قرعه متوسل شدند. بنابراین دیده می‌شود که قرائت مسیحیان از این واقعه نادرست است. زیرا آنها سعی کرده‌اند که نام برنابا را از شمار حواریون دوازده‌گانۀ حضرت عیسی(ع) حذف کنند، و لذا دچار این تکلّفات و تناقضات شدند.

به این ترتیب صرفاً با مداقّه و تأمل در کتاب عهد جدید مسیحیان به روشنی اثبات می‌شود که برنابا یکی از دوازده رسول عیسی(ع) است که از ابتدای رسالت تا وقت عروج آن حضرت با وی همراه بوده است. اگر اینچنین باشد ما اکنون باید در این پرسش تأمل کنیم که چرا نام برنابا در اناجیل مذکور نیست. پاسخ مختصر ما این است که هرچند نام برنابا واضحاً مذکور نیست ولی توصیفاتی از او در اناجیل وجود دارد.

محقق و نویسنده: امیر اهوارکی


پانوشت‌ها:
1. Clement of Alexandria (ca. 150 – 215)
2. the Apostle Barnabas/ Barnabas the Apostle/ a witness the Apostolic Barnabas/ See: The Stromata, or Miscellanies, Book II, Chap. 6, 7, 20
"Apostle" به معنی «رسول» و «فرستاده» است و نام خاصی است برای نامیدن دوازده «حواری» عیسی(ع).
3. Eusebius of Caesarea (ca. 260 - 339)
4. در خصوص تفاوت نصرانی و مسیحی در ادامه سخن خواهیم گفت.
5. Eusebius, The history of the church, i.12.1, [Penguin books, 1986,  p. 64]
6. Alexandrian text of Acts of Apostles
7. Western text of Acts of Apostles
8. رضا سید حسینی (زیر نظر)، فرهنگ آثار، 6 ج، انتشارات سروش، 1378؛ ج 1، ص 425
9. "(23) And he put forward two, Joseph called Barnabas, who was surnamed Justus, and Matthias", The Codex Bezae, The Western Text of the Acts of the Apostles, Canon J. M. Wilson (tr.), 1923
برای مطالعۀ ترجمۀ انگلیسی این متن، به این دو سایت مراجعه فرمایید:
http://codexbezae.perso.sfr.fr/cb/ac/ac.php?chapter=1&lang=en
http://www.tertullian.org/fathers/acts_long_02_text.htm
10. اگر برخی مسیحیان بخواهند استدلال کنند که به فرمودۀ حضرت عیسی(ع) دوازده حواری او باید در روز قیامت بر دوازده سبط بنی‌اسرائیل داوری کنند (متی 19/ 28) خواهیم گفت که از این لحاظ ایرادی وجود ندارد. زیرا با مرگ یهودا، یازده حواری با حضرت عیسی(ع) در مجموع دوازده نفر خواهند شد.