به گزارش مشرق، دکتر محمد جواد آسايش زارچي که سابقه سفارت در يوگسلاوي سابق، کرواسي، عمان و شيلي را دارد و از سال 1386 مشاور وزير خارجه وقت يعني منوچهر متکي و دستيار قائم مقام وزير خارجه يعني محمد منصور برقعي بوده است و همچنين فارغ التحصيل جامعه‌شناسي از دانشگاه بخارست است. وي در گفت و گوي خود با تهران امروز که پيش از برکناري منوچهر متکي انجام شد، به خاطراتش در دهه 1360 و 1370 و به هنگام حضور در يوگسلاوي سابق و کرواسي و نيز جنگ خونين بالکان در مقام سفير ايران اشاره مي‌کند. از وي همچنين آثار متعددي در حوزه مسائل بالکان منتشر شده است.
«در سال 1365 يعني هنگامي که علي‌عزت‌بگويچ در زندان بود سفير جمهوري اسلامي در بلگراد شدم.» دکتر آسايش گفت و گوي خود را اينگونه خود آغاز مي‌کند و سپس به مقدمه کتاب تاليفي اش؛ «تاريخ مسلمانان در يوگسلاوي و جنگ بوسني و هرزگوين» اشاره مي‌کند و جملات عزت بگويچ در اين مقدمه را براي ما مي‌خواند: «آقاي آسايش دوست قديمي بوسني است، در زماني‌که مسلمانان نمي‌دانستند بوسني کجاست...» آقاي آسايش در ادامه به کتاب«اسلام نه شرقي است و نه غربي» عزت بگويچ اشاره کرده و تعبير آمريکايي درباره اين کتاب را بيان مي‌کند که آن را با کتاب حکومت اسلامي امام خميني مقايسه کرده اند. وي همچنين به برخي از روابط تاريخي ايراني‌ها با منطقه بالکان اشاره کرده و مي‌گويد برخي حتي سارايوو را نامي ايراني مي‌دانند وهمچنين با ذکر نام مسجد غازي خسرو بيک سازنده آن را يک ايراني مي‌داند.
سخنراني تاريخي آيت الله خامنه‌اي در‌مسجد غازي خسروبيک
وي با اشاره به چهار سال حضور خود در بلگراد تا سال 1369 به سفر آيت الله خامنه‌اي در مقام رياست‌جمهوري ايران به يوگسلاوي اشاره کرده و مي‌گويد که آيت الله خامنه‌اي از بوسني نيز ديدار کردند و به «من دستور دادند تا نهج البلاغه به بوسنيايي ترجمه شود.»
آسايش در ادامه با اشاره به بازديد آيت الله خامنه‌اي از مسجد غازي خسرو بيگ از استقبال شديد مردم از ايشان سخن مي‌گويد. بخشي از سخنان آيت الله خامنه‌اي در اين مسجد از قول سفير اسبق ايران در يوگسلاوي از اين قرار است:«سعي کنيد از لحاظ علمي در يوگسلاوي پيشرفت کرده و ممتاز باشيد. قطعا در آينده که جنگ، جنگ علمي است مسلمانان نقش برجسته‌اي پيدا مي‌کنند.» در پايان ماموريت آقاي آسايش در بوسني و تنها چند روز قبل از بازگشت وي به تهران عزت بگويچ از زندان آزاد مي‌شود و در کشور فدرال يوگسلاوي ودر منطقه بوسني کانديداي رياست‌جمهوري مي‌شود. علي عزت به سفارش سفيرايران وصيتنامه امام خميني(ره) را نيز از انگليسي به بوسنيايي ترجمه مي‌کند.
تفاوت فروپاشي يوگسلاوي با شوروي
«وقتي داشتم برمي‌گشتم مخالفت‌هاي جمهوري‌هاي يوگسلاوي با يکديگر شروع شده بود.» آسايش با اشاره به آغاز روند فروپاشي يوگسلاوي سابق به تفاوت‌هاي اين فروپاشي با فروپاشي شوروي اشاره کرده و بيان مي‌دارد که در شوروي تجزيه کشور با توافق همه جمهوري‌ها و جمهوري مادر يعني روسيه بود اما در يوگسلاوي جمهوري‌هاي کوچک‌تر قصد جدايي داشتند اما صربستان به عنوان جمهوري بزرگ‌تر مخالف اين روند بود. در نتيجه خشونت پيش آمد و صربستان مقاومت کرد. در شوروي، روسيه به اين نتيجه رسيده بود که نظام حاکم فروبپاشد ولي در يوگسلاوي اين وضعيت وجود نداشت. همچنين آلمان موافق فروپاشي يوگسلاوي بود اما آمريکا مخالف اين روند بود. وقتي اسلووني اعلام استقلال کرد آلمان اين کشور را به رسميت شناخت.
کشتار مردان بالاي 10 سال سربرنيتسا
آسايش در سال 1372 و پس از يک سال سفارت در شيلي مجددا به بالکان باز مي‌گردد و اين بار سفير جمهوري اسلامي در زاگرب پايتخت کرواسي و سفير آکرديته در بوسني مي‌شود. در اين زمان و با پايان جنگ سرد و فروپاشي شوروي جنگ خونين بالکان تازه شروع شده بود. اين بار ماموريت سفير ايران در بالکان حدود 5 سال طول مي‌کشد و ارتباطات دوستانه با عزت بگويچ همچنان ادامه مي‌يابد. «صرب‌ها چون ارتش داشتند شروع به کشتار مسلمان کردند.» اما غم انگيزترين صحنه‌هاي جنگ بالکان در زمستان 1993 و وقتي جنگ ميان مسلمانان و کروات‌ها در جريان بود رخ داد. مسلمانان در محاصره کامل صرب‌ها و کروات‌ها بودند و در قحطي بودند و حتي مشکل نان داشتند. سربرنيتسا و ژپا مناطق امن سازمان ملل بودند و توسط نيروهاي هلندي و دانمارکي محافظت مي‌شدند. صرب‌ها دو نفر از نيروهاي دانمارکي را به گروگان گرفتند و دانمارکي‌ها براي آزادي اين دو، شهر را تخليه کرده و سلاح‌هاي مسلمان را نيز به صرب‌ها دادند. صرب‌ها هم در جنايتي هولناک همه مردهاي بالاي 10 سال که بين 10 تا 12 هزار نفر مي‌شدند را کشتند و زنان و کودکان را هم کوچ دادند. الان در اين منطقه به علت اين جنايت بسياري از مشکلات رواني بر مردم منطقه حاکم است. سازمان ملل بايد در اين خصوص پاسخگو باشد.
آقاي ولايتي شما وزير خارجه ما هم هستيد
الحق و الانصاف دکتر ولايتي در بحران بالکان به پشتيباني رهبري خيلي فعاليت کردند. دکتر ولايتي هم در همه جاي بوسني و هم در سازمان ملل فعال بودند و اين امر مورد تاييد مقامات بوسني بود. آقاي جنتي هم مکرر در آن دوران به بوسني آمدند و از اردوگاه‌ها بازديد کردند. يک بار در يک اردوگاه يک پيرزن بوسنيايي نزد دکتر ولايتي آمد و گفت: شما وزير خارجه ما هم هستيد.
در خصوص اين فاجعه واکنش آمريکا بسيار بد بود. آمريکايي‌ها اجازه دادند مسلمانان قتل‌عام شوند تا ثابت شود اروپايي‌ها نمي‌توانند اين جنگ را خاتمه دهند و سپس مداخله کردند. جنايت آمريکايي‌ها اين بود که سکوت کردند تا بي‌عرضگي اروپايي‌ها ثابت شود. سرانجام در زمان انعقاد قرارداد ديتون هر سه طرف ديتون را پذيرفتند. ديتون بيشتر مرتبط به بوسنيايي‌ها بود زيرا قبل از انعقاد آن بوسني تقسيم شده بود و صرب‌ها و کروات‌ها مناطق خود را به تصرف درآورده بودند. گفته مي‌شود که جنايتکاران صرب مورد حمايت آمريکا بودند و در ديتون قول داده بودند که آنها دستگير نمي‌شوند.
مسئله کوزوو پيچيده تر است
دکتر آسايش در ادامه گفت و گو به مسئله کوزوو اشاره کرده و بيان مي‌دارد که اين منطقه هم براي مسلمانان و هم براي صرب‌ها منطقه‌اي تاريخي است و در سال 1378 ميلادي توسط سلطان مراد فاتح فتح شد و از اين رو موضوعش پيچيده تر بود. کوزوو مثل بيت المقدس براي طرفين مقدس است و براي صرب‌ها از همه جا مهم‌تر است. در بوسني جمعيت مختلط است اما در کوزوو جمعيت يک دست است و از اين رو جنگ بوسني سخت‌تر و خانگي بود و از اين رو مسلمانان در کوزوو کمتر تلفات دادند.
وضعيت کنوني بالکان
در ادامه گفت‌و‌گو سفير اسبق ايران در بالکان با اشاره به سه مذهب اسلام، ارتدوکس‌ها(صرب‌ها که پشتيباني روس‌ها را دارند) و نيز کاتوليک ها( کروات‌ها که حمايت آلمان و ساير کشورهاي اروپايي‌ها را دارند) بيان مي‌دارد که آمريکا جبرا براي حضور در بالکان خود را به عنوان حامي مسلمانان کوزوو معرفي مي‌کند اما به دليل سواحل عميق و استراتژيک آلباني، مونته نگرو و کرواسي مي‌خواهد در مديترانه حاضر باشد. وي در ادامه با اشاره به مذهب حنفي مسلمانان بوسني به جمعيت اندک دراويش و شيعيان در بوسني اشاره کرده و در پاسخ به سوالي درباره نفوذ وهابيت در بالکان مي‌گويد: «به هر حال وهابيت هم تلاش براي نفوذ دارد اما چون مسلمانان اين منطقه پيشرفته هستند و تشکيلات منسجمي دارند و باسوادند افکار انحرافي اسلامي در بالکان راه نمي‌يابد.»
انتخابات اخير بوسني و شکست کانديداي مورد حمايت ترکيه
وي با اشاره به رابطه خوب عموم مسلمانان بالکان با جمهوري اسلامي ايران به انتخابات اخير اشاره کرده و مي‌گويد: «در انتخابات رياست‌جمهوري اخير به‌رغم اينکه عبدالله گل، رئيس‌جمهور ترکيه به بوسني رفت و از هارس سيلاجيچ حمايت کرد اما در کمال حيرت پسر علي عزت بگويچ يعني بکر عزت بگويچ پيروز شد که اين نشان مي‌دهد در بوسني علي عزت بگويچ از وجاهت خاصي برخوردار است و همچنين مورد حمايت ايران است.»