مشرق در گفت‌وگو با کارشناسان برجسته مسائل منطقه‌ای، به بررسی ابعاد مختلف تحولات اخیر سوریه، دلایل تعلل غرب در حمله و پیامدهای این حمله احتمالی پرداخته است.
هادی محمدی: رژیم صهیونیستی، اولین قربانی ماجراجویی در منطقه خواهد بود
موضوع استفاده از سلاح های شیمیایی، بهانه ای برای طرح حمله نظامی به سوریه شده است. به نظر شما اهداف حداقلی و حداکثری آمریکا و غرب از حمله احتمالی به سوریه چیست؟
اگرچه بهانه حمله به سوریه طی ده روز اخیر بیشتر مطرح شده است، اما بر اساس گزارش های موجود، آمریکایی ها و هم پیمانان منطقه ای شان، این حمله را از قبل طراحی کرده بودند و مدت زمان زیادی از این مسئله می گذرد. هدف اصلی آمریکا از حمله به سوریه این بود که در یک سطح حداقلی و یک سطح حداکثری، امتیازاتی را برای خود محقق کنند. در سطح حداقلی، این هدف مدنظر بود که موازنه نظامی و موازنه قدرت در داخل سوریه را به نحوی تغییر بدهند که امکان امتیازگیری در مذاکرات ژنو دو برای آنها وجود داشته باشد. در سطح حداکثری نیز موضوع براندازی کامل نظام سیاسی سوریه مورد نظر غرب بود. بازیگران منطقه ای از جمله عربستان سعودی و ترکیه و همچنین رژیم صهیونیستی به دنبال این هستند که این سطح حداکثری از اهداف در سوریه تحقق پیدا کند.
طی دو روز گذشته ما شاهد چرخش موضع آمریکایی‌ها درباره حمله به سوریه بودیم. به نظر شما این تغییر موضع ناشی از چیست؟
هر طرح عملیاتی به آخرین سؤالی که باید پاسخ دهد، این است که این طرح چقدر امکان پذیر است و بر اساس محاسبات هزینه – فایده تا چه میزان توجیه دارد. از آنجا که نسبت به حمله به سوریه، واکنش های جدی در منطقه وجود خواهد داشت و بر اساس مواضع اعلام شده، اولین قربانی هر گونه ماجراجویی جدی، رژیم صهیونیستی خواهد بود، آمریکا ترجیح می دهد که روش های عملیات نظامی خود را تغییر بدهد. لذا با وجود اینکه روز پنج شنبه به عنوان آغاز حمله نظامی اعلام شده بود، ما شاهد بودیم که این تصمیم به تعویق افتاد و بحث اتمام فعالیت تیم تحقیق شیمیایی سازمان ملل در سوریه نیز به عنوان بهانه ای برای این تعویق مطرح شد. علیرغم این بهانه ها، آن چیزی که باعث به تعویق افتادن حمله نظامی به سوریه شده است، محاسبات هزینه – فایده غرب در این موضوع است. مواضع صریح مقام معظم رهبری در این باره بسیار مؤثر بود و آمریکایی ها نیز با توجه به این مواضع، در تصمیم خود تجدیدنظر کردند.
شما به تغییر طرح عملیات نظامی در سوریه اشاره کردید. به نظر شما چه طرحی از سوی آمریکایی ها به کار گرفته خواهد شد؟
به نظر من نوع عملیات نظامی در سوریه به این شکل خواهد بود که یگان های ویژه ای که در ترکیه طی روزهای گذشته تجمع کرده اند وارد مناطق شمالی سوریه و منطقه حلب بشوند و در جنوب نیز یگان های زرهی عربستان وارد خاک سوریه شوند و دست به عملیات نظامی بزنند. این گونه عملیات برای غربی ها قابل توجیه تر است و به احتمال زیاد، این شکل از عملیات از سوی آمریکا و غرب انتخاب خواهد شد.
سید افقهی: جنگ روانی شدیدی در سرزمین‌های اشغالی آغاز شده است
این روزها بحث حمله به سوریه به شدت داغ شده است، به نظر شما آمریکایی‌ها چه سناریویی را برای حمله به سوریه در نظر گرفته‌اند؟
طبق اطلاعاتی که به دست آمده است، ظاهراً تا کنون چهار طرح برای حمله به سوریه آماده شده است که دو طرح کوتاه مدت است و دو طرح دیگر بلند مدت. در طرح های کوتاه مدت چند هدف اصلی تبیین شده است، اولین هدف موضوع مذاکرات ژنو 2 است. مدت زمان زیادی است که مذاکراتی بین آقای جان کری و آقای لاوروف در جریان است تا دو طرف متخاصم در سوریه در این مذاکرات حضور داشته باشند. اما تحولات اخیر در میدان نبرد نظامی از جمله آزادسازی منطقه "القصیر" و مناطق حساس و استراتژیک دیگر باعث شد تا دیدگاه آمریکا و غرب و هم پیمانان منطقه ای آنان نسبت به موضوع تغییر کند. آمریکا و کشورهای منطقه از جمله عربستان و ترکیه بعد از آزاد سازی القصیر پی به تغییر موازنه نظامی در میدان نبرد بردند. با وجود آزاد سازی مناطق حساس در حمص، ادلب و مناطق اطراف دمشق، عملا آمریکایی ها چیزی در اختیار نداشتند تا در پشت میز مذاکره بتوانند از طریق آن از دولت سوریه امتیاز بگیرند. به همین دلیل، موضوع غیر اخلاقی و غیر انسانی استفاده از سلاح های شیمیایی مطرح شد، در حالی که دیگر همه می دانند که گروه های تروریستی از این سلاح ها استفاده کرده اند، اما دولت سوریه از سوی غرب متهم به استفاده از سلاح های شیمیایی می شود
مرحله دوم سناربوی غرب چه بود؟
بعد از این اتهام زنی، مرحله دوم این سناریوی غربی این بود که دولت آمریکا وارد صحنه شود و اعلام کند که چون دولت سوریه از سلاح شیمیایی استفاده کرده است، آمریکا و اروپا دیگر نمی توانند در این موضوع بی طرف بمانند و باید حمله نظامی به سوریه صورت بگیرد. آمریکا نیز به صورت شتابزده رؤسای ستاد مشترک ارتش 10 کشور اروپایی را در اردن جمع کرد و سناریوهای مد نظر خود را مطرح کرد. انگلستان و فرانسه تعطیلات تابستانی نمایندگان پارلمان را لغو کردند و از آنها درباره طرح حمله به سوریه نظرخواهی کردند.
انجام حملات محدود نظامی به سوریه، چه پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت؟
آمریکایی ها همواره اعلام کرده اند که هدف ما سرنگونی دولت آقای بشار اسد نیست، بلکه ما به دنبال تغییر موازنه نظامی در آستانه مذاکرات ژنو 2 هستیم. خب، اگر آمریکا چند حمله نظامی محدود را به اهداف خاص در خاک سوریه انجام داد، چه حاصلی خواهد داشت؟ اگر ارتش سوریه بتواند به این حملات پاسخ دهد و همچنان به پیشروی های خود ادامه دهد، دو اتفاق می افتد. اول اینکه هیبت آمریکا با این همه پروپاگاندا، در هم شکسته می شود و از طرف دیگر، موضع آقای بشار اسد به عنوان کسی که بیش از دو سال آماج حملات غرب بوده و توانسته مقاومت کند، تقویت می شود. لذا حملات محدود نظامی به سوریه در صورتی که منجر به سرنگونی دولت آقای بشار اسد نشود، قطعاً به نفع دولت سوریه و به ضرر رژیم صهیونیستی خواهد بود. این نکته هم بسیار قابل توجه است که در صورت وقوع حملات محدود و مقطعی غرب علیه سوریه، رژیم صهیونیستی در معرض تهدید جدی قرار خواهد گرفت.
ما شاهد هستیم که صهیونیست ها در سرزمین های اشغالی به دمبال ماسک ضد شیمیایی هستند. هنوز جنگ آغاز نشده، در اراضی اشغالی جنگ روانی شدیدی به راه افتاده است. لذا ضربه کوتاه مدت نه تنها به ضرر آقای بشار اسد نیست، بلکه به نفع وی و به ضرر رژیم صهیونیستی و هیبت آمریکا در منطقه و جهان است.
همچنین این حمله، این بهانه را در اختیار روسیه، چین و کشورهای محور مقاومت از جمله جمهوری اسلامی ایران قرار می دهد که بر روی این موضوع مانور بدهند که آمریکا بدون کسب مجوز شورای امنیت و با نادیده گرفتن همه قوانین و مقررات بین المللی اقدام به این حمله کرده است و همین مسئله جایگاه آمریکا را زیر سؤال می برد.
مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت نسبت به عواقب حمله به سوریه هشدار جدی دادند، به نظر شما این مواضع صریح چه تأثیراتی در جریان تحولات اخیر سوریه به همراه داشت؟
مواضع مقامات جمهوری اسلامی ایران به ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی که در دیدار با اعضای هیئت دولت نسبت به حمله به سوریه هشدار دادند و فرمودند که هر گونه حمله به سوریه فاجعه بار خواهد بود، بسیار مهم و تأثیرگذار بود و به نظر بنده آمریکایی ها پیام این مواضع روشن و صریح را گرفتند. مقامات نظامی جمهوری اسلامی نیز پس از این موضع صریح رهبر معظم انقلاب، اعلام کردند که اگر این حمله اتفاق بیافتد، منافع آمریکا در کل منطقه به خطر می افتد. همین مواضع سبب شد که آقای اوباما روز پنج شنبه ادبیات خود را تغییر داد و اعلام کرد که هنوز تصمیمی درباره حمله به سوریه نگرفته است.
حسین رویوران: واکنش ایران و حزب‌الله برای غرب قابل پیش‌بینی نیست
حمله احتمالی آمریکا به سوریه چه نوع واکنش هایی را به دنبال خواهد داشت؟ آیا همه این واکنش ها برای آمریکا قابل پیش بینی خواهد بود؟
با توجه به هزینه های سنگینی که حمله نظامی به سوریه برای آمریکا در پی خواهد داشت، آمریکا پیش از آغاز این حمله باید از نوع واکنش چهار طرف مطمئن باشد. طرف اول، دولت سوریه است. ارتش سوریه که با سلاح های پیشرفته روسی از جمله موشک های "یاخونت" مجهز شده است، می تواند عملیات غافلگیر کننده ای را بر علیه مهاجمان از خود بروز دهد. دومین طرف درگیر در جنگ، روسیه است. روس ها پیش از این در جریان حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و همچنین حمله غرب به لیبی، فریب غربی ها را خورده و سکوت کرده است. قطعاً در موضوع حمله به سوریه، روس ها مانند گذشته در مقابل آمریکا سکوت نخواهند کرد. ما شاهد بودیم که آقای پوتین در اظهاراتش مداخله نظامی در سوریه را محکوم کرد. سومین طرف، جمهوری اسلامی ایران است. واکنش ایران برای غرب کاملا غیر قابل پیش بینی است و آمریکا و متحدانش به درستی نمی دانند که در صورت حمله به سوریه چه واکنشی از سوی ایران رقم خواهد خورد. چهارمین و آخرین طرف در این موضوع حزب الله لبنان است. نوع واکنش حزب الله هم برای غرب قابل پیش بینی نیست. لذا با توجه به اینکه محاسبات آمریکا از ابعاد و پیامدهای جنگ احتمالی در سوریه شفاف نیست، این حمله به تأخیر افتاده است.
با توجه به بی‌نتیجه بودن جلسه چهارشنبه شب شورای امنیت سازمان ملل متحد، به نظر شما آیا آمریکا خواهد توانست یک اجماع بین المللی برای حمله به سوریه ایجاد کند؟
به نظر بنده، برای حمله به سوریه هیچ اجماع بین المللی در قالب سازمان ملل متحد ایجاد نخواهد شد زیرا همان طور که اشاره کردم، روسیه تجربه فریب خوردن از غرب در گذشته را دارد و این بار قطعاً با سناریوی غربی ها همراهی نخواهد کرد. چین هم مانند روسیه با طرح غرب برای حمله به سوریه مخالفت خواهد کرد.