به گزارش گروه فرهنگی مشرق به نقل از تسنیم، آیت‌الله تهرانی تجسم علم و تقوا بود و جنس جلسات اخلاقشان با همه سخنرانی‌های ایشان متفاوت بود و یکی از بارزترین ویژگی‌های آن، شرح احادیث اهل‌بیت(ع) با زبانی ساده و همه‌فهم بود. به گفته نزدیکان آیت‌الله تهرانی، ایشان در لحظه آخر به همه ائمه(ع) سلام دادند و سه بار به امام رضا(ع) سلام دادند و از دنیا رفتند. به بهانه ایام دهه کرامت و در آستانه سالروز ولادت حضرت امام هشتم، شرح حدیثی نورانی از آن حضرت، از زبان مرجع فقد و استاد عظیم‌الشأن اخلاق تهران منتشر می‌شود:
روی عن ابی الحسن الرِّضَا علیه السلام قال: رَأَى عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلامرَجُلًا یَطُوفُ بِالْكَعْبَةِ وَ هُوَ یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الصَّبْرَ قَالَ فَضَرَبَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام عَلَى كَتِفِهِ قَالَ سَأَلْتَ الْبَلَاءَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الْعَافِیَةَ وَ الشُّكْرَ عَلَى الْعَافِیَةِفَإِنَّ الشُّكْرَ عَلَى الْعَافِیَةِ خَیْرٌ مِنَ الصَّبْرِ عَلَى الْبَلَاء.
روایت از امام رضا صلوات الله علیه منقول است که حضرت فرمودند: روزی زین‌العابدین صلوات الله علیه در مسجد الحرام در حال عبادت بودند که دیدند شخصی در حالی که طواف کعبه می‌کند بلند میگوید: اللهم انی اسئلک الصبر. دارد فضرب بکتفه. امام زین العابدین علیه السلام با دست مبارک زدند به شانه همین شخصی که طواف می‌کرد. در ادامه روایت دارد. قال :سئلت البلاء. با این دعا از خدا تقاضای بلا می کنی. ما سه نوع صبر داریم: صبر بر طاعت، صبر بر معصیت و صبر بر مصیبت. درخواست صبر، یعنی بلاهایی که سمت من می آید، تحملش را داشته باشم.
معلوم می شود به سراغ خط بلا و مصیبت رفتهای و در آن خط داری کار می کنی و میخواهی پاد زهرش را بهدست بیاوری که کمتر تحت فشار باشی. حضرت به او فرمودند: سئلت البلاء. تو از خدا بلا می خواهی که می گویی: اللهم انی اسئلک الصبر. بجای این دعا بگو: اللهم انی اسئلک العافیۀ و الشکر علی العافیۀ . خدایا من از تو عافیت میخواهم. دقیقا ضد بلاء است این دعا و حتی توفیق شکر گذاری را هم درخواست میکنی. هم عافیت بده، هم توفیق شکرگزاری که به خاطر این عافیتی که به من دادی شکر هم بکنم. حضرت به آن شخص میفرمایند این را از خدا بخواه. روایت مفصل است.
در ذیلش حضرت این جمله را فرمودند: فإن الشکر علی العافیۀ خیر من الصبر علی البلاء. سپاسگزاری از عافیتی که خدا داده، بهتر است از صبری که نسبت به بلاء داده است. زیرا در مورد بلا چاره نداری. بلاء آمده، چکار می خواهی بکنی؟ صبردر بلا ارزش زیادی ندارد. به همان مقداری که جزع و فزع نکنی ارزش دارد. اما جایی که خدا به تو عافیت داده، شکرش با اختیار خود تو است و فشاری هم بر تو نیست.
ارزش این شکر، از ارزش آن صبر خیلی بیشتر است. لذا حضرت به او فرمودند: فإن الشکر علی العافیۀ خیر من الصبر علی البلاء. انسان باید نحوه دعا کردن را هم از اولیاء خدا بیاموزد. ما نمی فهمیم که چگونه دعا کنیم. اولیاء خدا ما را از نظر ایمان، ارزیابی می کنند، بعد به ما یاد میدهند چگونه دعا کنیم. حضرت به آن شخص فرمودند: تو کجا و صبر بر بلا کجا! برو از خدا عافیت بخواه. بعد هم بر آن عافیتی که به تو داده است شکر کن که این شکر موجب افزونی عافیت هم می شود.
*بحارالانوار ج92 ص 285 و ص 292 چهارشنبه 7 دی 1390 – 3 صفر 1433
حدیث دوم:
رُوِیَ عَن عَلِیٍّ ابِی الحَسنَ الرِّضا عَلَیهِ السَّلامُ قالَ:
«اِتِّقٌوا اللهُ اَیُّهَا النّاسُ فی نِعَمِ اللهِ تَعالی عَلَیکُم فَلاتَنفُروُها عَنکُم بِمَعاصیهِ بَل اِستَدیمُوها بِطاعَتِهِ وَشُکرِهِ عَلی نِعَمِهِ وَاَیادِیهِ» (بحار جلد 77باب 7 روایت 23صفحه182) در روایتی از امام هشتم(ع)، منقول است که حضرت فرمودند: «اِتِّقٌوا اللهُ اَیُّهَا النّاسُ»؛ ای مردم حریم الهی را حفظ کنید! «فی نِعَمِهِ عَلَیکُم»؛ در نعمتهایی که خدا به شما عنایت کرده است. چون خداوند منعم است و به شما نعمت عنایت کرده است، انسان باید حریم منعم را حفظ کند. مگر شکستن حریم الهی و منعم حقیقی با چیست؟ حضرت میفرماید: «فَلاتَنفُروُها بِمَعاصیه»؛ پس نعمتهای خدا را با حریم شکنی، از خودتان دور نکنید.
ما حریم خدا را با چه میشکنیم؟ «بِمَعاصیه»؛ با گناه، تا وقتی که حریم الهی را حفظ کنید، این نعمتها هم ادامه دارد؛ چون در جملات بعدی دارد که وقتی حریم منعم را شکستی، آن جاست که نعمت را از خودت راندهای، «فَلاتَنفُروُها عَنکُم بِمَعاصیه»؛ نعمتهای خدا را با حریم شکنی و معصیت کردن خدا از خودتان دور نکنید.
«بَل اِستَدیمُوها»؛ بلکه از این طرف، به این نعمتها دوام ببخشید و دنبال این باشید که ادامه پیدا کند، «بَل اِستَدیمُوها بِطاعَتِهِ وَ شُکرِهِ فی نِعَمِهِ وَاَیادِیهِ»؛ بلکه با اطاعت خدا و شکرگزاری از او به خاطر نعمتها و لطفهای خاصّی که به شما کرده است، نعمتهای خدا را پایدار کنید.
بنابراین، این را بدانید که بسیاری از گرفتاریهای ما بر اثر حریمشکنی ماست؛ یعنی حریم الهی را شکستن، موجب زوال نعمتهای خدا می‌شود، در مقابل، هر چه انسان حریم الهی را به سبب طاعت خدا و شکرگزاری و سپاسگزاری قلبی، لفظی و عملی به جای آورد، موجب می‌شود نعمتها ادامه پیدا کند و الطاف الهیّه، به سوی انسان سرازیر شود.
روی عن ابی الحسن الرِّضَا علیه السلام قال: رَأَى عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلامرَجُلًا یَطُوفُ بِالْكَعْبَةِ وَ هُوَ یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الصَّبْرَ قَالَ فَضَرَبَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام عَلَى كَتِفِهِ قَالَ سَأَلْتَ الْبَلَاءَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الْعَافِیَةَ وَ الشُّكْرَ عَلَى الْعَافِیَةِفَإِنَّ الشُّكْرَ عَلَى الْعَافِیَةِ خَیْرٌ مِنَ الصَّبْرِ عَلَى الْبَلَاء.
روایت از امام رضا صلوات الله علیه منقول است که حضرت فرمودند: روزی زین‌العابدین صلوات الله علیه در مسجد الحرام در حال عبادت بودند که دیدند شخصی در حالی که طواف کعبه می‌کند بلند میگوید: اللهم انی اسئلک الصبر. دارد فضرب بکتفه. امام زین العابدین علیه السلام با دست مبارک زدند به شانه همین شخصی که طواف می‌کرد. در ادامه روایت دارد. قال :سئلت البلاء. با این دعا از خدا تقاضای بلا می کنی. ما سه نوع صبر داریم: صبر بر طاعت، صبر بر معصیت و صبر بر مصیبت. درخواست صبر، یعنی بلاهایی که سمت من می آید، تحملش را داشته باشم.
معلوم می شود به سراغ خط بلا و مصیبت رفتهای و در آن خط داری کار می کنی و میخواهی پاد زهرش را بهدست بیاوری که کمتر تحت فشار باشی. حضرت به او فرمودند: سئلت البلاء. تو از خدا بلا می خواهی که می گویی: اللهم انی اسئلک الصبر. بجای این دعا بگو: اللهم انی اسئلک العافیۀ و الشکر علی العافیۀ . خدایا من از تو عافیت میخواهم. دقیقا ضد بلاء است این دعا و حتی توفیق شکر گذاری را هم درخواست میکنی. هم عافیت بده، هم توفیق شکرگزاری که به خاطر این عافیتی که به من دادی شکر هم بکنم. حضرت به آن شخص میفرمایند این را از خدا بخواه. روایت مفصل است.
در ذیلش حضرت این جمله را فرمودند: فإن الشکر علی العافیۀ خیر من الصبر علی البلاء. سپاسگزاری از عافیتی که خدا داده، بهتر است از صبری که نسبت به بلاء داده است. زیرا در مورد بلا چاره نداری. بلاء آمده، چکار می خواهی بکنی؟ صبردر بلا ارزش زیادی ندارد. به همان مقداری که جزع و فزع نکنی ارزش دارد. اما جایی که خدا به تو عافیت داده، شکرش با اختیار خود تو است و فشاری هم بر تو نیست.
ارزش این شکر، از ارزش آن صبر خیلی بیشتر است. لذا حضرت به او فرمودند: فإن الشکر علی العافیۀ خیر من الصبر علی البلاء. انسان باید نحوه دعا کردن را هم از اولیاء خدا بیاموزد. ما نمی فهمیم که چگونه دعا کنیم. اولیاء خدا ما را از نظر ایمان، ارزیابی می کنند، بعد به ما یاد میدهند چگونه دعا کنیم. حضرت به آن شخص فرمودند: تو کجا و صبر بر بلا کجا! برو از خدا عافیت بخواه. بعد هم بر آن عافیتی که به تو داده است شکر کن که این شکر موجب افزونی عافیت هم می شود.
*بحارالانوار ج92 ص 285 و ص 292 چهارشنبه 7 دی 1390 – 3 صفر 1433
حدیث دوم:
رُوِیَ عَن عَلِیٍّ ابِی الحَسنَ الرِّضا عَلَیهِ السَّلامُ قالَ:
«اِتِّقٌوا اللهُ اَیُّهَا النّاسُ فی نِعَمِ اللهِ تَعالی عَلَیکُم فَلاتَنفُروُها عَنکُم بِمَعاصیهِ بَل اِستَدیمُوها بِطاعَتِهِ وَشُکرِهِ عَلی نِعَمِهِ وَاَیادِیهِ» (بحار جلد 77باب 7 روایت 23صفحه182) در روایتی از امام هشتم(ع)، منقول است که حضرت فرمودند: «اِتِّقٌوا اللهُ اَیُّهَا النّاسُ»؛ ای مردم حریم الهی را حفظ کنید! «فی نِعَمِهِ عَلَیکُم»؛ در نعمتهایی که خدا به شما عنایت کرده است. چون خداوند منعم است و به شما نعمت عنایت کرده است، انسان باید حریم منعم را حفظ کند. مگر شکستن حریم الهی و منعم حقیقی با چیست؟ حضرت میفرماید: «فَلاتَنفُروُها بِمَعاصیه»؛ پس نعمتهای خدا را با حریم شکنی، از خودتان دور نکنید.
ما حریم خدا را با چه میشکنیم؟ «بِمَعاصیه»؛ با گناه، تا وقتی که حریم الهی را حفظ کنید، این نعمتها هم ادامه دارد؛ چون در جملات بعدی دارد که وقتی حریم منعم را شکستی، آن جاست که نعمت را از خودت راندهای، «فَلاتَنفُروُها عَنکُم بِمَعاصیه»؛ نعمتهای خدا را با حریم شکنی و معصیت کردن خدا از خودتان دور نکنید.
«بَل اِستَدیمُوها»؛ بلکه از این طرف، به این نعمتها دوام ببخشید و دنبال این باشید که ادامه پیدا کند، «بَل اِستَدیمُوها بِطاعَتِهِ وَ شُکرِهِ فی نِعَمِهِ وَاَیادِیهِ»؛ بلکه با اطاعت خدا و شکرگزاری از او به خاطر نعمتها و لطفهای خاصّی که به شما کرده است، نعمتهای خدا را پایدار کنید.
بنابراین، این را بدانید که بسیاری از گرفتاریهای ما بر اثر حریمشکنی ماست؛ یعنی حریم الهی را شکستن، موجب زوال نعمتهای خدا می‌شود، در مقابل، هر چه انسان حریم الهی را به سبب طاعت خدا و شکرگزاری و سپاسگزاری قلبی، لفظی و عملی به جای آورد، موجب می‌شود نعمتها ادامه پیدا کند و الطاف الهیّه، به سوی انسان سرازیر شود.