گروه بین‌الملل مشرق – سوزان مالونی تحلیلگر برجسته مسائل ایران و خاورمیانه در اندیشکده استراتژیک و تصمیم‌ساز بروکینگز آمریکا، در مقاله‌ای به اهمیت مذاکرات ایران و 1+5 در ژنو و تحولات صورت گرفته در روابط ایران و آمریکا پرداخته است.
به گزارش مشرق، سوزان مالونی در مقاله خود مذاکرات ایران و 1+5 در ژنو را پس از بحران تعطیلی دولت فدرال آمریکا، مهمترین اتفاق خبری جهان در هفته‌ای که گذشت می‌داند. مذاکراتی که پس از انتخاب دکتر حسن روحانی، اولین دور با تیم جدید برگزار شد تا طرف‌های غربی شعارهای جسورانه انتخاباتی روحانی برای بازگرداندن اعتبار ایران و نجات اقتصاد این کشور را در عمل مشاهده و آزمایش کنند که آیا روحانی می‌تواند وارد مذاکرات سازنده‌تر برای محدود کردن "بلندپروازی‌های" هسته‌ای ایران شود.
سوزان مالونی عضو ارشد اندیشکده بروکینگز - کارشناس و تحلیلگر مسائل ایران
تحلیلگر مسائل ایران و عضو ارشد اندیشکده بروکینگز معتقد است ایران مانع اول در این "آزمایش" را پشت سر گذاشته است. مالونی می‌نویسد: «ایران با تعیین چارچوبی برای حل نگرانی‌های اصلی بین‌المللی درباره فعالیت‌های هسته‌ای خود، اولین مرحله و مانع را پشت سر گذاشته است، اما مذاکرات ژنو تنها اولین گام – و البته بسیار دیرهنگام و پس از یک دهه فعالیت هسته‌ای ایران و تحمیل تحریم‌های سنگین که میلیاردها دلار خسارت برای این کشور به همراه داشت- و آغاز راه بوده است. حرکت رو به جلو در برخی مسائل فوری و حساس، نیازمند گذراندن مسیری است که به زمان و انتظار بیشتری نیاز دارد و نباید با دیدن لبخندها و ابراز رضایت‌ها از مذاکرات ژنو به اشتباه افتاد که گشایش چشمگیری اتفاق افتاده است. تهران و واشنگتن در نهایت راه برون رفت از بن‌بست در مذاکرات هسته‌ای را پیدا کردند، اما مواضع متفاوت و تداوم سیاست‌های داخلی هریک از طرفین حکایت از راهی ناهموار برای رسیدن به توافقی جامع دارد.»
انتظارات افکار عمومی از مذاکرات بالا رفته است / کنترل سطح انتظارات از مذاکرات بسیار اهمیت دارد
«این گمانه‌زنی با توجه به تاریخچه مسئله هسته‌ای و عدم ارتباط دوجانبه ایران و آمریکا، چندان عجیب نیست. هیچ انسان عاقلی نباید از مذاکرات هفته گذشته در ژنو انتظار گشایش و توافق داشته باشد. همانطور که یکی از دیپلمات‌های آمریکایی در جلسه توجیهی پس از نشست با خبرنگاران گفت: «نمی‌دانم واژه مناسب برای توصیف روند کنونی چیست. این تنها شروع راه است و نمی‌توان انتظار پیشرفت آنی داشت چرا که در این مرحله تنها گزینه‌هایی بر روی میز قرار می‌گیرد.»
اما به گفته خانم مالونی، اراده آشکار دکتر روحانی برای حل مسئله هسته‌ای کشورمان یا به ادعای ایشان و غربی‌ها "بحران هسته‌ای"، و مجموع "تحولات دراماتیکی" که در نیویورک رخ داد، انتظارات عمومی را به طرز غیرقابل اجتناب و برگشت‌ناپذیری بالا برده است.
به اعتقاد این تحلیلگر آمریکایی، کنترل سطح انتظارات از مذاکرات طی ماه‌های آینده، به اندازه تنظیم طرح مورد توافق تهران و واشنگتن مهم و چالش‌برانگیز خواهد بود.
اما انتشار جزئیات بسیار محدود از مذاکرات ژنو نشان می‌دهد که مقامات دو طرف این عزم را دارند محتویات مذاکرات تنها در اختیار خودشان باشد. مقامات ایران نیز تاکید کردند که اطلاعاتی که بر پایه گفته‌های منابع آگاه و ناشناخته در رسانه‌ها منتشر می شود صحت ندارد. اما مذاکره‌کننده ارشد ایران از احتمال اجرای پروتکل الحاقی خبر داده است که بازرسی‌های سرزده از سایت‌های هسته‌ای ایران را امکان‌پذیر خواهد کرد. در عین حال، رسانه‌های ایران نیز از طرح این کشور برای توقف موقت غنی‌سازی 20 درصدی به مدت 6 ماه و توقف انباشت اورانیوم با غنای "متوسط" و تمایل برای کاهش حجم و سطح غنی‌سازی خبر داده‌اند.
مقامات آمریکا معتقدند تا رسیدن به توافقی جامع و اجرای آن، تحریم‌ها باید پابرجا باشد
به اعتقاد سوزان مالونی، با وجود مذاکرات ژنو و ابراز رضایت‌ها و بیانیه مشترک، این سؤال باقی می‌ماند که ایران چه میزان اراده دارد تا در موارد متعددی که مقامات و کارشناسان غربی در گذشته به عنوان نگرانی مطرح کرده‌اند، گام بردارد: تأسیسات زیرزمینی غنی‌سازی فردو، راکتور آب سنگین اراک که سال آینده قرار است راه‌اندازی شود و ذخایر در حال افزایش ایران از اورانیوم با غنای پایین.
سوزان مالونی: مقامات آمریکا معتقدند تحریم‌ها همچنان باید پابرجا باشد
گرچه در تیم مذاکره‌کننده آمریکا کارشناسان تحریم نیز حضور دارند، اما مقامات این کشور و شرکای غربی‌شان تاکید کرده‌اند که تقریبا تمام محدودیت‌ها و تحریم‌های اعمال شده برای نظام بانکی و بخش انرژی ایران، تا زمان رسیدن به توافقی جامع و اجرای آن باید پابرجا بمانند. و حتی در زمانی که مذاکرات ژنو در جریان بود، بحث وضع تحریم‌های شدیدتر بر ضد ایران در مجلس سنای آمریکا مطرح می‌شد و تعدادی از سناتورها با وجود درخواست اوباما برای توقف موقت تصویب تحریم‌های جدید، خواهان تشدید فشارها بر ایران بودند.
این عضو اندیشکده راهبردی بروکینگز اما تاکید می‌کند که این بار اخبار خوبی از ژنو به گوش رسیده است و برای شروع، تیم ایران نشان داده است که برای معامله آمادگی دارد که خود این واقعیت، پیشرفت خوبی محسوب می شود. مالونی اما بدون اشاره به اقدامات اعتمادساز ایران بویژه در زمان دبیری دکتر روحانی در شورای عالی امنیت ملی، ایران را متهم می‌کند که طی 8 سال گذشته اراده‌ای برای انجام اقدامات مؤثر در راستای برطرف کردن نگرانی‌های "جامعه جهانی" از برنامه هسته‌ایش نداشته است.
پاورپوینت ارائه شده از سوی محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در نشست افتتاحیه، به اعتقاد مالونی تاکیدی بود بر جدیت و عزم ایران برای رسیدن به توافق هسته‌ای و عراقچی معاون ظریف نیز در مصاحبه با یک رسانه ایرانی تصریح کرد که «برای هر نگرانی، یک راه‌حلی وجود دارد. به عنوان مثال، اگر خروج مواد غنی‌شده از کشور جزو خطوط قرمز ماست، ما نگرانی‌ها در مورد این مواد را از راه دیگری حل خواهیم کرد. ما طرح‌ها و پیشنهادهایمان را روی میز گذاشتیم و این طرف مقابل است که باید در مورد آن‌ها فکر کند و پاسخ دهد».
مالونی ادامه می‌دهد: «شاید برخی افراد بی‌تجربه این اتفاق را گامی مؤثر تلقی نکنند. اما باید گفت که تیم سابق مذاکره‌کننده ایران اصولا دیدگاهی نسبت به مذاکرات هسته‌ای داشت که آن‌ها را از هرگونه معامله و یا حتی مذاکره درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران باز‌می‌داشت. بنابراین تیم جدید که تلاش می‌کنند با جدیت به سؤالات و نگرانی‌های غرب پاسخ دهند و بدنبال مکانیسم‌های شفاف‌سازی در برنامه هسته‌ای هستند، پس از یک دهه امیدها به پیشرفت را دوباره زنده کرده‌اند.»
ظریف با "از خود گذشتگی" در مذاکرات شرکت کرد / مذاکرات جدی به رسانه‌ها کشیده نمی‌شود
مالونی یکی دیگر از نشانه‌های مثبت در تغییر رویکرد ایران را "از خود گذشتگی" وزیر امور خارجه کشورمان می‌داند که با وجود کسالت و درد شدید کمر، به ژنو آمد و کار به جایی رسید که مجبور شد در ساعات پایانی سفر، بر روی ویلچر بنشیند. «گرچه ظریف تمایل داشت شخصاً در مذاکرات حاضر باشد، اما عدم حضور نماینده آمریکا متناسب با سطح وزیر خارجه ایران، در داخل این کشور با واکنش‌هایی همراه بود؛ برای ایرانیان حفظ شأن و احترام به پروتکل‌ها به اندازه نتیجه جلسه و تعدیل تحریم‌ها اهمیت دارد.»
مالونی: ظریف با از خودگذشتگی در مذاکرات شرکت کرد
دیدار چهارساعته مذاکره‌کننده‌های ایرانی با هیئت آمریکایی و صدور بیانیه مشترک با کاترین اشتون در کنار برگزاری نشست به زبان انگلیسی، از جمله مواردی بود که سوزان مالونی آن‌ها را در ایجاد فضای دوستانه و مثبت در مذاکرات مؤثر می‌داند. مقامات تمام کشورهای شرکت کننده در مذاکرات نیز با احتیاط تنها بر وجود فضای سازنده جدید در مذاکرات و عمق بحث‌های فنی مطرح شده اشاره کردند.
با اتفاقات نیویورک دیوار نفرت میان ایران و آمریکا تنها "تَرک" برداشت
اما اکنون تیم مذاکره‌کننده ایران به تهران بازگشته است و تنها برخی شایعات در رسانه‌های ایران – که در رسانه‌های ایران رواج دارد – منتشر شده است. رهبر ایران نیز تاکید کرده است که "دیپلماسی جدید ایران، یک پیروزی برای تهران خواهد بود و افزود که مذاکره حتی با سرسخت ترین دشمن هم اشتباه نیست و حتی می‌توان با دشمن توافق‌نامه هم امضا کرد."
در سوی دیگر مقامات آمریکا نیز در مورد محتوای نشست‌های ژنو "لب نگشوده‌اند" و این یکی از نشانه‌های در جریان بودن یک مذاکره جدی است که مذاکرات در سطح رسانه‌ها جریان پیدا نمی‌کند.
سوزان مالونی در پایان اعتراف می‌کند که مشکلات میان ایران و آمریکا عمیق‌تر از این است که تنها با این مذاکره یا با آنچه در نیویورک اتفاق افتاد حل و فصل شود. گرچه با اتفاقات بی‌سابقه نیویورک، دیوار بلند نفرت میان ایران و آمریکا "ترک" برداشت، اما همانطور که دیپلمات آمریکایی – که خواست نامش فاش نشود – در جلسه توجیهی با خبرنگاران گفت، "اگر اختلافات دو کشور جدی و عمیق نبود، سال‌ها قبل این اختلاف‌نظرها حل شده بود."