گروه فرهنگی مشرق، نشست علمي - تخصصی «روش تربیت قرآنی»، صبح روز يکشنبه 24 فروردین 1393، با حضور اعضای هیأت علمی، پژوهشگران و کارشناسان مرکز مطالعات راهبردی تربیت اسلامی در محل این مرکز برگزار گردید.
استاد مدعو این نشست، حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین الهی زاده بودند که در مهمترین سوابق علمی- اجرایی ایشان، معاونت پژوهشی مؤسسه اسراء، عضویت در هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیة و مشاور عالی رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه به چشم می‌خورد.
مهمترین محورهای سخنان ایشان، به شرح زیر بود:
تربیت و تزکیه، دو مفهوم متفاوت از یکدیگر است. در کاربرد قرآنی، تزکیه به تربیت روح اطلاق می گردد و منظور از تربیت، تربیت بدنی است.
نگاه ما به قرآن به عنوان نخستین منبع دین است نه همه دین. قرآن، راهبردها و چشم اندازهای کلی را ترسیم می کند که در مرحله بعد، سنت معصومین(ع)، جزئیات را بیان می کند.
تعلیم و تربیت قرآنی
اخلاق اسلامی، مهمترین محور تعلیم و تربیت قرآنی است. که شامل اصلاح رذائل و تحصیل ملکات فاضله می باشد. بایستی توجه داشت که منظور از اخلاق، عرفان نیست. در اخلاق، رابطه فرد با خودش و با دیگران مورد بحث است و در عرفان، رابطه فرد با خداوند.
اخلاق مورد نظر قرآن، دو ابزار شاخص دارد: نخست، تلقین علمی و یقیت آور که با ظن و گمان متفاوت است، دوم، تکرار عملی رفتار مناسب.
اخلاق در دو بعد فردی و اجتماعی جریان دارد. در بعد فردی اخلاق، قوای شهوت(میل انسان)، غضب و متفکره انسان تنظیم و کنترل می گردد و در بعد اجتماعی آن، میل انسان به شهرت و سلطه مدیریت می شود.
اخلاق، شامل اصول و محکماتی می باشد که مجددا در دو نوع اصول فردی و اجتماعی قابل تقسیم است:
اصول فردی، شامل عفت، شجاعت و حکمت است. عفت که مربوط به قوه شهوت است، به معنای نه گفتن به شرورت ها و خمودگی هاست. شجاعت نیز که مربوط به قوه غضب است، نه تهور است و نه ترس. حکمت نیز نه جربزه است و نه کودنی که مربوط به قوه متفکره انسان است.
اصول اجتماعی، که شامل عدالت است و به معنای رد ظلم و انظلام می باشد. البته باید توجه داشت که عدالت مذکور، تنها به روابط گسترده اجتماعی محدود نمی شود، بلکه روابط محدوتری مانند روابط خانوادگی را نیز در بر می گیرد.
تشویق به اخلاق از دو طریق صورت می پذیرد:
1.توجه به انسان و فضیلت انسانی که از یک سو به معنای توجه به فواید دنیوی فضائل، تحصیل افکار عمومی و محبوبیت اجتماعی و کسب کمالات مورد مدح جامعه در دنیا است و از سوی دیگر، به معنای توجه دادن به فوائد اخروی فضائل اخلاقی و کسب سعادت حقیقی و دائمی است.
2.توجه دادن به محو زمینه‌های رذائل اخلاقی و ایجاد زمینه‌های فضائل اخلاقی که به معنای اجتناب از شرک به عنوان ام‌المفاسد و دعوت به توحید به عنوان ام‌المعارف و الکمالات می باشد و هدف نهایی از آن، ابتغاء مرضات الله است.
ایشان در انتها نشست به ذکر نکات دیگری درباره خودسازی و دگرسازی پرداختند و فرمودند: منطق خودسازی و دگرسازی در امر تربیت با یکدیگر متفاوت است. در خودسازی، بیشتر، ملامت نفس مورد نظر است و دگرسازی، به معنای تأکید بر نقاط مثبت افراد است.
ما باید نظام و تمدنی بسازیم که خط تولید انسانیت ایجاد کند. بعد از نزول قرآن این نظام باید ساخته شود. به عنوان مثال، در زمان حضرت نوح، کفار خط تولید کافرسازی ساخته بودند: لایلدوا الا فاجرا کفارا.
در مسائل تربیتی، بایستی به چهار نوع عبادت و امتثال امر توجه داشت که هر کدام ارزش خاص خود را دارد: عبادت خوفی (خائفانه)، طمعی (تاجرانه)، شکری (شاکرانه) و حبی (عارفانه).
نهج‌البلاغه شرح معرفتی قرآن است.
استاد مدعو این نشست، حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین الهی زاده بودند که در مهمترین سوابق علمی- اجرایی ایشان، معاونت پژوهشی مؤسسه اسراء، عضویت در هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیة و مشاور عالی رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه به چشم می‌خورد.
تربیت و تزکیه، دو مفهوم متفاوت از یکدیگر است. در کاربرد قرآنی، تزکیه به تربیت روح اطلاق می گردد و منظور از تربیت، تربیت بدنی است.
نگاه ما به قرآن به عنوان نخستین منبع دین است نه همه دین. قرآن، راهبردها و چشم اندازهای کلی را ترسیم می کند که در مرحله بعد، سنت معصومین(ع)، جزئیات را بیان می کند.
تعلیم و تربیت قرآنی
اخلاق اسلامی، مهمترین محور تعلیم و تربیت قرآنی است. که شامل اصلاح رذائل و تحصیل ملکات فاضله می باشد. بایستی توجه داشت که منظور از اخلاق، عرفان نیست. در اخلاق، رابطه فرد با خودش و با دیگران مورد بحث است و در عرفان، رابطه فرد با خداوند.
اخلاق مورد نظر قرآن، دو ابزار شاخص دارد: نخست، تلقین علمی و یقیت آور که با ظن و گمان متفاوت است، دوم، تکرار عملی رفتار مناسب.
اخلاق در دو بعد فردی و اجتماعی جریان دارد. در بعد فردی اخلاق، قوای شهوت(میل انسان)، غضب و متفکره انسان تنظیم و کنترل می گردد و در بعد اجتماعی آن، میل انسان به شهرت و سلطه مدیریت می شود.
اخلاق، شامل اصول و محکماتی می باشد که مجددا در دو نوع اصول فردی و اجتماعی قابل تقسیم است:
اصول فردی، شامل عفت، شجاعت و حکمت است. عفت که مربوط به قوه شهوت است، به معنای نه گفتن به شرورت ها و خمودگی هاست. شجاعت نیز که مربوط به قوه غضب است، نه تهور است و نه ترس. حکمت نیز نه جربزه است و نه کودنی که مربوط به قوه متفکره انسان است.
اصول اجتماعی، که شامل عدالت است و به معنای رد ظلم و انظلام می باشد. البته باید توجه داشت که عدالت مذکور، تنها به روابط گسترده اجتماعی محدود نمی شود، بلکه روابط محدوتری مانند روابط خانوادگی را نیز در بر می گیرد.
تشویق به اخلاق از دو طریق صورت می پذیرد:
1.توجه به انسان و فضیلت انسانی که از یک سو به معنای توجه به فواید دنیوی فضائل، تحصیل افکار عمومی و محبوبیت اجتماعی و کسب کمالات مورد مدح جامعه در دنیا است و از سوی دیگر، به معنای توجه دادن به فوائد اخروی فضائل اخلاقی و کسب سعادت حقیقی و دائمی است.
2.توجه دادن به محو زمینه‌های رذائل اخلاقی و ایجاد زمینه‌های فضائل اخلاقی که به معنای اجتناب از شرک به عنوان ام‌المفاسد و دعوت به توحید به عنوان ام‌المعارف و الکمالات می باشد و هدف نهایی از آن، ابتغاء مرضات الله است.
ایشان در انتها نشست به ذکر نکات دیگری درباره خودسازی و دگرسازی پرداختند و فرمودند: منطق خودسازی و دگرسازی در امر تربیت با یکدیگر متفاوت است. در خودسازی، بیشتر، ملامت نفس مورد نظر است و دگرسازی، به معنای تأکید بر نقاط مثبت افراد است.
ما باید نظام و تمدنی بسازیم که خط تولید انسانیت ایجاد کند. بعد از نزول قرآن این نظام باید ساخته شود. به عنوان مثال، در زمان حضرت نوح، کفار خط تولید کافرسازی ساخته بودند: لایلدوا الا فاجرا کفارا.
در مسائل تربیتی، بایستی به چهار نوع عبادت و امتثال امر توجه داشت که هر کدام ارزش خاص خود را دارد: عبادت خوفی (خائفانه)، طمعی (تاجرانه)، شکری (شاکرانه) و حبی (عارفانه).
نهج‌البلاغه شرح معرفتی قرآن است.