او در ادامه اظهار کرد: در ابتدای آغاز به کار دولت جلسه‌ای با حضور وزیر ارشاد و وزیر اطلاعات برگزار شد و بعد از آن جلسات دیگری برگزار شد تا تعاملی با نهادهای امنیتی برقرار شود. حوزه امنیت در هیچ کشوری نادیده گرفته نمی‌شود اما امنیت در کنار فرهنگ معنی دارد نه به عنوان چتری بر فرهنگ. این موضوع در فضای دولت با هماهنگی خوبی اداره می‌شود و در یک تعامل خوب و رو به جلو قرار دارد، اما طبیعی است پاره‌ای نگاه‌ها و فشارها بر معاونت فرهنگی وجود دارد که طبعا در گفت‌وگویی گسترده به نتیجه می‌رسد. در نمایشگاه کتاب امسال هم با این تعامل ما به سوی آرامش حرکت کردیم. فضا از فضای گلخانه‌یی به سوی زیست فرهنگی حرکت می‌کند و این فضا به اعتماد بیش‌تری نیاز دارد.
پاسخ درباره مجوز آثار براهنی و خویی
صالحی همچنین در پاسخ به سؤالی که به علت مجوز گرفتن آثار نویسنده‌هایی چون رضا براهنی و کتابی درباره اسماعیل خویی می‌پرداخت، گفت: کتاب منتشرشده درباره آقای خویی بوده و موضوع این است که ما یقین داریم براساس ضوابط نشر کار را باید براساس محتوا بررسی کرد و کاری به نام نویسنده نداریم.
او افزود: ما می‌خواهیم به مُر قانون عمل کنیم و فهم ما از ضوابط مصوب شورای انقلاب فرهنگی این است که تنها به محتوا توجه کنیم، اما اکنون بحث‌هایی در رسانه‌ها مطرح شده و برخی گفته‌اند که باید به مؤلف هم توجه کرد. ما بخشی از این بحث‌ها را که جدی هستند به هیأت نظارت منتقل می‌کنیم و معتقدیم نباید بحث‌ها به سمت لجاجت برود و فصل‌الخطاب نظر هیأت نظارت است، ما هم تابع نظر این هیأت‌ایم که مرجعی است که قانون آن را تعیین کرده است.
همچنین علی شجاعی صائین، مدیر اداره کتاب، در ادامه این نشست که روز شنبه هشتم شهریور در شورای فرهنگ عمومی برگزار شد درباره کتابی از میرکاظمی درباره قرارداد کرسنت گفت: این کتاب به ارشاد داده شده اما ما هنوز ابلاغی درباره این کار نداده‌ایم و باید نتیجه کار کارشناسی را دید.
تسلیم فشارها نمی‌شوم
سیدعباس صالحی درباره اینکه آیا معاونت فرهنگی در زمینه مجوز برخی کتاب‌ها تسلیم فشارها خواهد شد همان‌طور که در نمایشگاه کتاب با وجود مقاومت این معاونت، برخی کتاب‌ها حذف شدند، گفت: من به فشارهای رسانه‌یی باور ندارم. دوستان نظر می‌دهند و دلایل خود را بیان می‌کنند. اما این موضوع را هم باید در نظر داشت که اگر ما نظر خود را عوض کنیم، نشان‌دهنده وجود فشارها نیست. کتاب‌ها در شرایط جاری مجوز می‌گیرند و ما هر کتابی را به هیأت نظارت ارجاع نمی‌دهیم. اما باید بگوییم که رأی ما رأی نهایی نیست و هیأت نظارت بر کتاب تصمیم‌گیرنده است و ما دیدگاه‌های قابل دفاع را به هیأت نظارت ارائه می‌کنیم و به دلیل جایگاه قانونی این هیأت، تسلیم هیأت نظارت هستیم.
او همچنین توضیح داد: ما براساس چهار معیار دین، اخلاق، قانون و نظام اسلامی حرکت می‌کنیم اما فهم و اجرا از این معیارها می‌تواند متفاوت باشد. روزی بیش از 170 کتاب به معاونت فرهنگی می‌آید و تلاش ما این است که برای بررسی این کتاب‌ها به قانون عمل شود. ما تلاش می‌کنیم که به وحدت رویه نزدیک شویم اما ساختارها در حال شکل‌گیری است و رسیدن به یک وحدت رویه زمان‌بر است و نکاتی که درباره آن شبهاتی وجود دارد باید مورد بررسی قرار گیرد.
صالحی ادامه داد: مجری قانون فکر کرده که نیازی به توجه به اسم نویسنده نیست، اما برخی از قانون‌گذاران در بحث‌هایی با رسانه‌ها گفته‌اند که آنها جور دیگری فکر کرده‌اند. طبیعی است برای رسیدن به یک چیز مشخص ما به فضای روشن نیاز داریم و به جای تسلیم شدن به پاندول‌های فشار و فضاسازی‌های رسانه‌یی و بولتن‌ها باید به فهم روشن برسیم.
او تأکید کرد: قانون را رعایت می‌کنیم اما تا زمانی که من هستم تسلیم فشارها نمی‌شویم و در نمایشگاه کتاب هم حذف کتاب‌ها حداقلی بود.
در ادامه نشست علی شجاعی صائین - مدیر اداره کتاب - درباره موضوع واسپاری مجوز به ناشران و اینکه آیا باید این تصمیم با شورای انقلاب فرهنگی مورد مشورت قرار بگیرد، گفت: موضوع با هیأت نظارت مطرح شده و نظر بر این نیست که هر موضوعی با شورای انقلاب فرهنگی در میان گذاشته شود؛ هیأت نظارت مرجع نهایی خواهد بود. این واگذاری هم به شکل کامل نیست که ناشر کار را منتشر کند و برای توزیع از ما اجازه بگیرد. چیزی که قرار است ایجاد شود گروه‌های کارشناسی است مانند گروه‌های کارشناسی در خود وزارتخانه.
امیرمسعود شهرام‌نیا - مدیر مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی - هم درباره مکان برگزاری نمایشگاه کتاب گفت: کارگروهی برای بررسی مکان‌های مختلف نمایشگاه مسئول شده است که اولویت اول ما شهر آفتاب بود که آمادگی لازم را ندارد. مکان نمایشگاه بین‌المللی هم چالش‌هایی مانند ترافیک و تقارن با نمایشگاه بین‌المللی نفت را دارد و مصلا هم به عنوان مکانی که چند سال محل برگزاری نمایشگاه بوده همچنان مطرح است؛ اما هنوز بین گزینه دوم و سوم به نتیجه نرسیده‌ایم.
همچنین مهدی قزلی - مدیر بنیاد شعر و ادبیات داستانی - درباره مبلغ جایزه جلال آل احمد گفت: در برخی دوره‌های برگزاری این جایزه مبلغ مورد نظر اعطا نشده اما باید قانون را اجرا کرد و اگر اجرا نشده باید ببینیم دلیل آن چیست. اگر مشکل تعداد سکه‌هاست که باید آن را به حدی برسانیم که اجرایی شود.
نجفعلی میرزایی - مدیر خانه کتاب - هم درباره این جایزه گفت: براساس بررسی‌ها به نظر می‌رسد که مشکل کمبود بودجه نیست بلکه ما با کمبود تولید کتاب‌های باکیفیت مواجهیم و کیفیت پایین کتاب‌های منتشرشده دلیل اعطا نشدن این جایزه است.
همچنین در ادامه پرسشی درباره اصطکاک بین مدیران خانه کتاب و اداره کتاب مطرح شد که صالحی در این زمینه گفت: بحث‌هایی وجود دارد که گاهی سوءتعبیر‌هایی را به دنبال دارد، اما نظر من این است که آنقدر در نشر کشور مسئله داریم که پیگیری حواشی از نظر من در متن اختلال ایجاد می‌کند، اما رسانه‌ها حق دارند به هر موضوعی که می‌خواهند بپردازند.
شجاعی صائین هم درباره پرونده انتشارات عصر داستان گفت: باتوجه به مشکلاتی که پیش آمد پرونده نشر عصر داستان در هیأت بدوی بررسی می‌شود و ما منتظر برگزاری جلسه هیأت بدوی در این زمینه هستیم.
در ادامه صالحی درباره نامشخص بودن تعریف معاونت فرهنگی گفت: در چارچوب کار معاونت فرهنگی، چاپ، کتاب، ادبیات و مقداری هم بحث اقوام دیده شده اما متأسفانه فضا به گونه‌ای بوده که آوار بر سر ارشاد است اما منابع پخش جای دیگری می‌شود؛ ولی امیدوارم در معاونت فرهنگی اقداماتی برای تعریف وظایف بشود.
اشاره صالحی به خطر حرف‌های درگوشی
معاون فرهنگی وزارت ارشاد همچنین به ارائه گزارش از عملکردش پرداخت. او با تبریک هفته دولت از شهیدان رجایی و باهنر به عنوان فرهنگ‌مردان یاد کرد و گفت: از زمان مسئولیتم رسانه‌ها را تکمیل‌کننده فعالیت فرهنگی دانسته‌ام و این تملق و تعارف نیست و اگر بخواهیم مدیریت دولت را از حوزه‌های نامریی و بولتنی به حوزه‌های واقعی بیاوریم، رسانه‌ها موثر هستند و آنچه خطرناک است شایعات و حرف‌های درگوشی است.
او همچنین به تعامل خود با رسانه‌ها اشاره کرد و گفت: در سال گذشته با رسانه‌های مختلف دیدار و گفت‌وگوهای تفصیلی داشته‌ام. تلاش ما این بود که اهل رسانه بدانند معاونت فرهنگی رسانه را مزاحم نمی‌داند بلکه آن را مکمل کار خود می‌داند.
در ادامه صالحی برنامه‌ها و رویکردهای معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را معرفی کرد و گفت: یکی از این برنامه‌ها عدالت فرهنگی است. استان‌ها باید جایگاه خود را پیدا کنند، برای همین ما حدود 15 میلیارد تومان پول به استان‌ها اختصاص داده‌ایم. موضوع دیگر پرداختن به دیپلماسی فرهنگی بر مبنای چاپ و نشر است. چاپ و نشر از حوزه‌های اصلی در دیپلماسی فرهنگی است و در همین جهت توجه به کشورهای فارسی‌زبان جدی است و برای همین ما به کشورهای فارسی‌زبان در برنامه‌های خود توجه ویژه‌ای کرده‌ایم و تفاهم‌نامه‌ای هم با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و با دفتر یونسکو امضا می‌شود. نکته دیگر شفافیت عملکرد است. ما دوست داریم معاونت فرهنگی در خانه شیشه‌یی باشد، از همین رو کمیته خرید علنی و مصوبات آن اعلام شد. همچنین ایجاد سامانه الکترونیک مجوز کتاب از اهداف ماست که به دلیل نبود زیرساخت‌های فناوری در وزارتخانه هنوز عملی نشده اما ما در تلاشیم با ایجاد این سامانه هر کسی که کتابی به اداره کتاب می‌دهد مرحله به مرحله بداند کتابش کجاست. همچنین سامانه توزیع کتاب جزو برنامه‌های ماست که مشخص باشد کتاب‌های خریداری‌شده از سوی وزارتخانه به کجا می‌رود و اگر این سامانه‌ها شکل بگیرد در روند تأخیرزدایی و کم کردن بوروکراسی و فساد موثر است.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سلیقه‌زدایی و ایجاد ساختارهای قانونی را از دیگر برنامه‌های این وزارتخانه خواند و گفت: در جهت این اهداف هیأت نظارت بر کتاب شکل گرفت و در مجوزها هم سعی شد نگاه سلیقه‌یی کمتر به آنها راه پیدا کند. واگذاری مسئولیت‌ها و توجه به بخش خصوصی هم از اهداف ما بوده و این نگاه استراتژیک ماست. معتقدیم فرهنگ را بخش خصوصی بهتر می‌تواند اداره کند و در این جهت بخش خصوصی در کمیته‌ها و کارگروه‌ها حضور دارد و در نمایشگاه کتاب تهران هم نقش عمده‌ای داشت و در نمایشگاه‌های دیگر چون نمایشگاه فرانکفورت بخش خصوصی حضوری گسترده داشته است. اعتمادسازی در اهل فرهنگ هم دیگر هدف ما بوده است. اهل فرهنگ واگرایی‌هایی داشته‌اند و ما تلاش کرده‌ایم اعتماد از دست‌رفته و تقلیل‌یافته برگردد. سرمایه اجتماعی اهل فرهنگ پشتوانه‌ای برای نظام است و در این زمینه تلاش برای رفع ممنوعیت‌ها و عملکردهای سلیقه‌یی و غیرقانونی است. حضور عناصر مورد اعتماد اهل فرهنگ در هیأت امناها و کمیته‌های فرهنگی هم در این جهت بوده است.
او همچنین درباره تعهدات مالی معاونت فرهنگی گفت: ما از آغاز مسئولیت با تعهدات مالی مواجه بودیم و تلاش کردیم این شرایط را تسهیل کنیم. تا پایان سال 92 بدهی به ناشران داخلی و خارجی پرداخت شد. ما البته به موسسه‌ها و نهادهایی هم بدهکاریم که بخشی از آنها پرداخت شده اما هنوز صفر نشده است اما ما هنوز نمی‌توانیم به برنامه‌های آینده و توسعه فکر کنیم.
معاون فرهنگی وزارت ارشاد ایجاد دفتر حقوقی و تسریع در فرایندهای وزارتخانه را از دیگر اهداف خود خواند و گفت: ما تلاش کرده‌ایم که مجوزهای کتاب مکانیزمی کوتاه‌تر داشته باشد و اکنون کتاب‌ها در حالت معمولی در یک تا دو ماه مجوز می‌گیرند و تلاش ما این است که هیچ کتابی بیش از یک ماه منتظر نماند.
او توسعه مطالبات زیرساختی برای عرصه چاپ و نشر را از دیگر اهداف این وزارتخانه خواند و گفت که این هدف در خانه کتاب و دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی دنبال می‌شود.
کتاب‌خوانی از زمان ناصرالدین‌شاه هم کمتر شده است
در ادامه این نشست مدیران معاونت فرهنگی ارشاد به ارائه گزارش عملکرد خود پرداختند.
نجفعلی میرزایی - مدیر خانه کتاب - وضعیت کتاب را در وضعیت هشدار خواند و گفت: شاخص‌ها و نشانه‌های وضعیت کتاب در کشور در وضعیت هشدار است، در نتیجه تحول‌خواهی حتی به صورت ضربتی امری ضروری است. تلاش ما این بوده که چشم را بر مطالبات حاشیه‌ای ببندیم و با نگاه به شاخص‌های خطرناک شمارگان کتاب که بین 200 تا 1000 نسخه است به مسائل اصلی بپردازیم. شاخص‌های کتاب از زمان ناصرالدین‌شاه هم کمتر است.
او همچنین تأکید کرد: مطالعات علمی درست در زمینه کتاب کم است و باید در این زمینه کار جدی انجام شود.
میرزایی گفت: خانه کتاب هیچ گاه منکر تلاش‌ها و موفقیت‌های تیم سابق نبوده اما وضعیت کتاب ایران و نقد کتاب در وضعیت ناموفقی بوده؛ ولی این ممکن است به دلیل ناکارآمدی تیم پیشین نبوده باشد و شرایط دیگری دخیل بوده باشد.
مدیر خانه کتاب افزود: وضعیت نقد کتاب در ایران اسف‌بار است و در واقع کتاب در کشور نقد نمی‌شود و این جزو وظایف خانه کتاب است که در این زمینه برنامه‌ای را پیش بگیرد.
محمودرضا برازش - مدیرکل دفتر چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - هم از برگزاری جشنواره صنعت چاپ خبر داد و گفت: 22 شهریورماه این جشنواره با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در تهران برگزار می‌شود. همچنین نمایشگاهی از توانمندی‌های چاپ کشور برگزار می‌شود.
علی شجاعی صائین - مدیر دفتر توسعه کتاب و کتاب‌خوانی (اداره کتاب) - نیز از اجرای کامل مصوبه شورای انقلاب فرهنگی در فروردین 89 خبر داد و گفت: برای اجرای این قانون باید بخش سلبی و ایجابی را با هم دید. ما این دغدغه را داریم که اجحافی به اثری که حق چاپ دارد نکنیم، همچنین نمی‌خواهیم برخلاف قانون چاپ شود. ما همچنین تلاش می‌کنیم زمان‌بندی مجوزها به بازه یک‌ماهه برسد. همچنین اعطای مجوز با وجود هیأت نظارت در بخش کودک و نوجوان با دوری از سلایق امکان‌پذیر شود.
او ادامه داد: ما در حال مکتوب کردن ضوابطیم که این ضوابط را به شهرستان‌ها و گروه‌های بررسی بدهیم و با ارتقای سطح کارشناسی بررس‌ها و افزایش تعداد آنها، کیفیت بررسی را بیشتر کنیم.
او اضافه کرد: در بخش بزرگسال ما با میانگین 25 روزه به کتاب‌ها پاسخ می‌گوییم و در بخش کودک و نوجوان کتاب‌ها با میانگین 10 روزه مجوز می‌گیرند و هیچ کتابی در حوزه کودک و نوجوان نیست که بیش از 15 روز معطل شود.
شجاعی صائین از افزایش 20 درصدی اعلام وصول عنوان کتاب‌های چاپ‌شده در هفت ماه گذشته خبر داد و گفت: از بهمن تا مرداد که بنده مسئولیت اداره کتاب را داشته‌ام مجوز 29 هزار و 66 عنوان کتاب صادر شده است.
مدیر اداره کتاب همچنین گفت: ما تلاش کرده‌ایم با افزایش دوره اعتبار پروانه نشرها نیاز به مراجعه ناشران را کم کنیم.
او افزود: پیش از این تنها 500 ناشر امکان ثبت الکترونیک آثارشان را داشتند که به زودی این عنوان به 1500 ناشر می‌رسد.
شجاعی صائین همچنین گفت: آیین‌نامه صدور پروانه نشر با اتاق فکری از ناشران و مدیران فرهنگی بازنگری شده است. همچنین آسیب‌شناسی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دست اجراست که نتیجه در نهایت به شورای انقلاب فرهنگی ارسال خواهد شد.
امیرمسعود شهرام‌نیا - مدیر موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی - هم درباره استفاده از ظرفیت تشکل‌ها و بخش خصوصی گفت: ما تلاش کرده‌ایم در برگزاری نمایشگاه‌ها از ظرفیت بخش خصوصی استفاده زیادی بشود. همچنین دبیرخانه دائمی نمایشگاه کتاب در موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی فعال شده که مسئولیت برنامه‌ریزی نمایشگاه بر عهده آن است. همچنین محوریت برگزاری نمایشگاه‌های بزرگ دیگری چون نمایشگاه قرآن کریم، نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال و نمایشگاه مطبوعات بر عهده این موسسه است.
او همچنین گفت: با توجه به ناکارآمدی شبکه توزیع کتاب در کشور برگزاری نمایشگاه‌های استانی بسیار اهمیت دارد و ما تلاش کرده‌ایم در برپایی این نمایشگاه‌ها بازنگری کنیم. همچنین در برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی خارج از کشور این بازنگری انجام خواهد شد.
در ادامه علی‌اصغر سیدآبادی - مدیر دفتر مطالعات فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - درباره این دفتر گفت: این دفتر پیش از این با همین اسم فعالیت دیگری داشته اما اکنون سه گروه دارد که شامل آموزش و پژوهش، طرح و برنامه و نظارت و ارزشیابی می‌شود و در واقع جنس کار آن نظارت و ارزشیابی سیاست‌ها و عملکردهای معاونت فرهنگی است و استخراج و چالش‌های حوزه نشر به این بخش واگذار شده است.
او همچنین از طرح‌هایی چون طرح انتخاب روستاهای دوستدار کتاب و پایتخت کتاب ایران خبر داد و گفت: یکی از فعالیت‌های ما طرح حمایت از کتاب ایران در بازارهای جهانی است.
مهدی قزلی - مدیر بنیاد شعر و ادبیات داستانی - نیز عنوان کرد: دو ماه و نیم است که من این مسئولیت را دارم و این بنیاد به دلیل تغییراتی که در ساختارش ایجاد شده در رکود بوده اما با هیأت امنایی که برای آن ایجاد شده شروع خوبی خواهد داشت.
او افزود: جایزه ادبی جلال، پروین و شعر فجر به این بنیاد سپرده شده و مهمترین اولویت ما برگزاری این جوایز است که تدوین آیین‌نامه جایزه جلال برای شفاف‌شدن و تخصصی شدن آن یکی از برنامه‌های ماست. همچنین برنامه‌هایی چون شب‌های شعر و سفرهای فرهنگی را در دست اجرا داریم.