گروه جنگ نرم مشرق- یکی از انواع دیپلماسی‌های معمول که طی سال‌های اخیر توسط برخی کشورها به‌خوبی به کار می‌رود، دیپلماسی عمومی است. اهمیت دیپلماسی عمومی به‌ویژه به لحاظ ارتقای وجهه یک کشور مد نظر است و در واقع سازوکاری برای افزایش قدرت نرم به شمار می‌رود. در این رابطه، یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین عملیات‌ها در دکترین دیپلماسی عمومی یک کشور، عملیات‌های مردم‌یاری نیروهای نظامی آن کشور است که در همین زمینه می‌توان یکی از ابزارهای مهم در عملیات‌های مردم‌یاری را دیپلماسی پزشکی دانست.

آمریکا به عنوان کشوری که برای دست‌یابی و تسلط بر قلب و ذهن مردم جهان تمام تلاش خود را به کار گرفته است، دیپلماسی پزشکی را به شکلی سازمان‌یافته در دستورکار نیروهای نظامی خود قرار داده است تا بدین وسیله خود را به عنوان یک نیروی یاری‌گر در میادین جنگ معرفی کند.

در همین رابطه، فصلنامه نیروی مشترک Joint Force Quarterly وابسته به ستاد مشترک ارتش آمریکا است و مهمترین نتایج مطالعات امنیتی و نظامی نهادهای نظامی آمریکا را منتشر می‌کند.

این فصلنامه در شماره اخیر خود گزارشی با عنوان «دیپلماسی پزشکی در تحقق اهداف راهبردی جهانی آمریکا» منتشر کرده است.

فصلنامه ستاد مشترک آمریکا، دیپلماسی پزشکی را در چارچوب مفهوم «قدرت نرم» می داند که در دهه 1990 از سوی جوزف نای معرفی شد. جوزف نای، قدرت نرم را «دستیابی به نفوذ مطلوب از طریق جلب توجه و همکاری» تعریف کرده که در تضاد با قدرت سخت است که بر تحمیل و تهدید تکیه دارد.

طبق توضیح فصلنامه نیروی مشترک، در چارچوب قدرت نرم می‌توان از ابزارهای اقتصادی، فرهنگی، علمی و پزشکی در جهت ایجاد یک نگرش مثبت در مردم و رهبران سایر ملل نسبت به آمریکا استفاده کرد و بر پایه این نگرش‌های مثبت، اهداف راهبردی آمریکا در سطوح منطقه‌ای و جهانی را با همکاری سازنده کشورها پیگیری کرد.

نشریه ستاد مشترک ارتش آمریکا در ادامه به مزیت‌های بخش بهداشت و درمان برای پیشبرد اهداف راهبردی آمریکا در عرصه سیاست خارجی اشاره کرده است.

بخش بهداشت و درمان، 18 درصد تولید ناخالص داخلی آمریکا را تشکیل می‌دهد و پیشرفت‌های ایالات متحده در این حوزه، می‌تواند در پیشبرد سیاست‌های راهبردی این کشور در سراسر جهان، به کار آید.

به نوشته این نشریه، بهداشت و درمان آمریکا از دو طریق می‌تواند مورد استفاده اهداف توسعه قدرت نرم قرار گیرد: یکی درمان بیماران کشورهای دیگر با استفاده از توان بالای آمریکا در علوم پزشکی و دیگری با کمک به توسعه بخش بهداشت و درمان کشورهایی که نرخ بیکاری بالا و شاخص‌های اقتصادی-اجتماعی ناگوار، زمینه مناسبی برای رشد افراط گرایی ایجاد کرده است.

نشریه ستاد مشترک ارتش آمریکا با اشاره به شأن بالای اجتماعی پزشکان در جوامع مسلمان، تاکید کرده که دولت آمریکا باید از این پیشینه مثبت ذهنی مسلمانان به جامعه پزشکی، برای نفوذ به کشورهای اسلامی خصوصا کشورهایی که در بطن بهار عربی هستند مثل مصر، لیبی، تونس، یمن و حتی سوریه استفاده کند. در مورد عراق نیز این نشریه پیشنهاد کرده که با توجه به زیرساخت‌های متلاشی‌شده بهداشتی در این کشور، آمریکا باید از طریق همکاری برای بازسازی زیرساخت‌های بهداشتی عراق وارد شود تا بتواند موجی از نگاه مثبت در میان مردم عراق نسبت به خود ایجاد کند.

ابزارهای دیپلماسی پزشکی آمریکا، پزشکان تحصیل‌کرده در آمریکا و سایر متخصصان بهداشت و درمانی هستند که در خدمت این کشور قرار دارند.

پزشکان و متخصصان آمریکایی با نفوذ در کشورهای هدف، هم دل مردمان آن کشورها را به دست می‌آورند و هم می‌توانند بر تصمیم‌گیران حکومت‌های آن کشورها تاثیر بگذارند و نگاه عمومی به آمریکا را بهبود ببخشند.

آمریکا هم‌اکنون چندین سازمان به اصطلاح پزشکی بشردوستانه دارد که دقیقا همین اهداف را در نقاط مختلف جهان پیگیری می‌کنند. ظاهر فعالیت این سازمان‌ها، کمک به درمان بیماری‌ها در کشورهای مختلف است،‌ اما هدف پشت پرده آنها بهبود نگرش مردم نقاط مختلف جهان نسبت به آمریکا و تطهیر تجاوزهای نظامی این کشور است.

طبق گزارش نشریه نیروی مشترک، آمریکا سالانه میلیاردها دلار صرف اجرای طرح‌های دیپلماسی پزشکی می‌کند که با توجه به منافع بالقوه‌ای که این مخارج برای آمریکا دارد، چنین هزینه‌هایی قابل توجیه می‌نماید.

فصلنامه نیروی مشترک، در جدولی راه‌کارهای دیپلماسی پزشکی را به 5 دسته تقسیم کرده است.

جدول: شیوه‌های استفاده از دیپلماسی پزشکی و تاثیرات مورد انتظار

با توجه به این که ایران در سطح منطقه از لحاظ پزشکی با فاصله بسیار نسبت به سایر کشورها رتبه اول را در اختیار دارد، جای خالی استفاده از دیپلماسی پزشکی در جهت اهداف عالیه جمهوری اسلامی، کاملا آشکار است. بر خلاف آمریکا که اهدافی همچون تطهیر وجهه جنگ‌طلبانه و تجاوزکارانه خود را از طریق کمک‌های پزشکی دنبال می‌کند، همکاری‌های پزشکی ایران با کشورهای منطقه خصوصا کشورهایی که دچار حملات گروه‌های افراطی هستند، در جهت ارتقاء روابط میان کشورهای اسلامی، مثمر ثمر خواهد بود.