گروه گزارش ویژه مشرق- نایل کمبل داگلاس فرگوسن، متولد ۱۹۶۴ مورخ صاحب‌نام و متخصص اسکاتلندی تاریخ اقتصاد است. وی متولد گلاسکوی اسکاتلند است. پدرش پزشک و مادرش معلم فیزیک بود. در جوانی به آکادمی گلاسکو رفت و در طول تمام زندگی‌اش آتئیست (منکر خدا) بوده است.

فرگوسن خاطر نشان می‌کند که پدرش یک حس قوی خودانضباطی و ارزش اخلاقی کاری را در درونش نهادینه کرده است؛ در حالی که مادرش او را در جهت داشتن خلاقیت بالا مورد تشویق قرار می‌داده، پدر مادرش که یک روزنامه‌نگار بود نیز او را به نوشتن بسیار تشویق می‌کرده است. او در ابتدا قادر به تصمیم‌گیری راجع‌به خواندن انگلیسی یا تاریخ در دانشگاه نبود اما عنوان کرده است که مطالعه جنگ و صلح، او را به سمت تاریخ سوق داده است.

نایل فرگوسن یک جمهوری‌خواه تندرو و از نئومحافظه‌کاران است و در حال حاضریکی از گزینه‌های اصلی جای‌گزینی هنری کیسینجر در جناح جمهوری‌خواه و برنارد لوییس، استراتژیست فرهنگی غرب است.

نایل فرگوسن از همسر اولش، سوزان داگلاس روزنامه‌نگار سه فرزند دارد و در سال 2011 به طور رسمی از وی جدا شد تا با ایان هیرسی علی ازدواج کند. او کتاب تمدن‌سازی‌اش را به همسر جدیدش تقدیم کرد. ایان هیرسی علی یک فمینیست افراط‌گرای ضد اسلام، متولد سومالی و بزرگ‌شده عربستان سعودی است.

او یک آتئیست (کافر) صهیونیست و طرف‌دار دو آتشه اسرائیل و کاملا ضد اسلام است. او اکنون استاد تاریخ دانشگاه هاروارد است. همچنین محقق ارشد کالج مسیح در دانشگاه آکسفورد، موسسه هوور و دانشگاه استنفورد است. وی استاد ناظر در کالج علوم انسانی است. تخصص‌های او اساسا در تاریخ بین‌الملل، تاریخ اقتصاد به ویژه در تورم شدید و بازارهای مالی، و امپریالیسم انگلیسی و آمریکایی است. فرگوسن بیشتر شهرتش را مدیون نظرات تحریک‌آمیز و اعتراضی‌اش است که همگی در راستای نقد درون‌گفتمانی لیبرالیسم و بازار آزاد خلاصه می‌شود.

برخی از کتاب‌های او مانند: امپراتوری: انگلیس چگونه دنیای مدرن را ساخت؛ ترقی پول؛ تاریخ مالی جهان و تمدن‌سازی؛ غرب و بقیه دنیا؛ در شبکه‌های تلوزیونی به صورت مستند پخش شده‌اند.

وی در سال 2004، به عنوان یکی از 100 نفر اثرگذار در دنیا از سوی مجله تایم معرفی شد. از سال 2011 تا کنون همکار ویرایش در تلویزیون بلومبرگ و ستون‌نویس نیوزویک و مفسر هفته‌نامه ساندی تلگراف است.

او در سال 2008، در ستاد انتخاباتی جان مک‌کین به عنوان مشاور فعال بود و در انتخابات سال 2012، حامی میت رامنی بوده و علیه اوباما سخنرانی‌های انتقادی می‌کرده است.

در جوانی در کالج مجدلن در دانشگاه آکسفورد به یک بورسیه نیم‌بها دست یافت و درحالی که گاهی فیلم‌نامه نویسی می‌کرد به خاطر موزیک پانک و راست‌گرایی سیاسی با اندرو سولیوان نیز دوست بود. او از سال 1982 طرفدار مارگارت تاچر شد و همراه با گروه موسیقی سکس پیستول، در سال 1977 علیه صنف‌گرایی اقتصادی در دهه هفتاد موضع داشت. او در دانشگاه، یک اسکاتلندی کامل و البته بسیار شوخ‌طبع بود. دوستانش درباره او می‌گفتند که اعتراضات او گاهی به حدی بود که گویا از سیاره دیگری آمده است.

او در سال 1985 در سطح کارشناسی تاریخ شاگرد اول دانشگاه شد؛ و درجه دکتری فلسفه‌اش از کالج مجدلن را در سال 1989 اخذ کرد و پایان‌نامه‌اش با عنوان تجارت و سیاست در تورم آلمان سال‌های 1914 تا 1924 دفاع کرد.

تخصص‌های آکادمیک

1983 تا 1986، کالج مجدلن دانشگاه آکسفورد

1987 تا 88، دانش‌پژوه قرون وسطی در هامبورگ و برلین

1989 تا 90، محقق کالج کریست در دانشگاه کمبریج

1990 تا 92، مدرس و مقام رسمی در پیترهاوس دانشگاه کمبریج

1992 تا 2000، مدرس تاریخ مدرن در کالج مسیح دانشگاه آکسفورد

2000 تا 2002، پروفسور تاریخ اقتصاد و سیاسی دانشگاه آکسفورد

2002 تا 2004، پروفسور تاریخ اقتصاد در مدرسه استرن تجارت در دانشگاه نیویورک

از سال 2004 تا کنون، پروفسور تاریخ دانشگاه هاروارد و پروفسور مدیریت تجارت در مدرسه تجارت هاروارد

2010 تا 2011 ریاست گروه تاریخ و امور بین‌الملل در مدرسه اقتصاد لندن

او اکنون از اعضای دائم مرکز مطالعات اروپایی میندا گوندزبرگ، و عضو ناظر مرکز تاریخ نظامی بارسانتی در دانشگاه تگزاس شمالی است؛ و توسط یک شرکت بزرگ انگلیسی به نام GLG به عنوان مدیر امور سرمایه‌گذاری برای تمرکز بر روی ریسک‌های ژئوپلیتیک اثرگذار روی ساختار سرمایه‌گذاری در دنیا به کار گرفته شده.

مهم‌ترین کتاب‌هایی که نایل فرگوسن نوشته است عبارتند از:

پیوندهای نقدی: وی در این کتاب که در سال 2001 به چاپ رسید درباره اشتباه بودن این تفکر که پول دنیا را جای قشنگی می‌کند سخن گفته و می‌گوید: به جای آن پرونده‌ای برای اقدامات انسانی در تاریخ که چیزی بالاتر از توجهات اقتصادی روی آن‌ها نقش داشته باید صحبت کرد.

عظیم‌الجثه و امپراتور: او در این کتاب به بازتفسیر تاریخ امپراتوری انگلیس پرداخته و در پایان پیشنهاد می‌دهد که انگلیس و آمریکا در کنار یکدیگر مدیریتی قوی‌تر برای حل منازعات در حال رشد جهانی ایفا کنند.

جنگ جهان: این کتاب که در سال 2006 به چاپ رسیده است نگاهی به کل تاریخ قرن بیستم است و در آن نشان می‌دهد که چطور ترکیب اقتصادهای فرّار، دیکتاتوری‌ها و رادیکالیزم را پدید می‌آورد.

ترقی پول: چاپ شده در سال 2008، نگاهی است کامل به تاریخ رشد پول، اعتبارات و بانک در طول تاریخ. در این کتاب وی یک بحران مالی را به عنوان نتیجه اقتصاد جهانی و مخصوصا در آمریکا پیش‌بینی می‌کند.

تمدن‌سازی: غرب و بقیه جهان؛ این کتاب آنچه را که فرگوسن «جالب‌ترین سوال» می‌نامد به ما معرفی می‌کند. او به معرفی شش عامل کشنده می‌پردازد که در طول 500 سال گذشته باعث قدرتمند شدن غرب بوده و اکنون در حال سفر به شرق است.

روچیلدها: او دو کتاب با عناوین «پیامبر پول» و «بانکدار جهان» درباره خانواده مرموز و یهودی روچیلدها نوشته است.

استراتژیست و وزیر خارجه اسبق آمریکا کسینجر، از دوستان صمیمی وی است تا حدی که در سال 2003 اجازه دسترسی او به اسناد و مدارک مرتبط با دوران وزارتش در کاخ سفید را برایش صادر کرد.

یکی دیگر از فعالیت‌های مهم دانشگاهی او راه‌اندازی دپارتمان مطالعات اسلامی در کالج آکسفورد بود که آن را به عنوان یکی دیگر از نشانه‌های حرکت خزشی اسلام‌گرایی و سقوط عالم مسیحیت در نظر گرفته و این مسئله را در یک سخنرانی در سال 2004 در اندیشکده آمریکن اینترپرایز با عنوان «آیا پایان اروپا نزدیک است؟» مطرح کرد.

او از حامیان جنگ سال 2003 عراق بوده و گفته است: این خیلی خوب است که ما اکنون در غرب با درآمد بالا و زندگی راحت هستیم و می‌گوییم تجاوز به کشورهای دیگر غیراخلاقی است. اما اگر اثرات این اقدامات ما در اقتصاد و سیاست آن کشورها باعث رشد استانداردهای زندگی‌شان شده و امید را در زندگی‌شان بالا برده پس کار بسیار خوبی بوده است.

فرگوسن یکی از حاضران اجلاس مخوف بیلدربرگ در سال 2012 بود و به عنوان سخنران در حوزه اقتصاد سیاسی سخنرانی کرد. او همواره مخالفت خود با اقتصاد کینزی را ابراز کرده است و دلیل مخالفت‌هایی که با نظرات جان مینارد کینز اقتصاددان داشت را هم‌جنس‌باز بودن کینز عنوان می‌کرد و اینکه فرزند نداشتنش باعث شده تا نگاه درستی به آینده نداشته باشد.

یکی دیگر از کارهایی که نایل فرگوسن به عنوان یک استراتژیست جوان و خلاق برای اشاعه تفکراتش در جهان انجام داده است ساخت چندین مستند مهم و اثرگذار در حوزه تفکر استراتژیک است:

امپراطوری (2003)، عظیم‌الجثه آمریکایی (2004)، جنگ جهان (2006)، ترقی پول (2008)، تمدن‌سازی: آیا غرب سقوط خواهد کرد (2011)، چین: پیروزی و پریشانی (2012)

یکی از مهم‌ترین مباحث فرگوسن درباره «علل سقوط غرب و ظهور شرق» به طور خلاصه ‌چنین است: برای پاسخ به این سوال ابتدا باید به دلایل پیشرفت غرب در قرن‌های گذشته اشاره کرد که به طور خلاصه چنین است:

1. وجود عنصر رقابت. اروپای قدیم از نظر سیاسی متفرق بود و هر یک از اجزاء آن برای توسعه نفوذ خود با دیگری به شدت رقابت می‌کرد.

2. انقلاب علمی. بخش اعظم اختراعات و اکتشافات مهم در تمام عرصه‌های علمی مثل فیزیک، شیمی، ریاضیات، نجوم و زیست‌شناسی در اروپای غربی روی داد.

3. حاکمیت قانون و حکومت‌های منتخب. پیشرفته‌ترین نظام سیاسی – حکومتی در قرون اخیر در کشورهای انگلیسی‌زبان شکل گرفته و تحول یافته است که اساس آن احترام به مالکیت خصوصی و حضور نمایندگان صاحبان سرمایه در نهادهای انتخابی بود.

4. پزشکی جدید. تقریبا تمامی پیشرفت‌های مهم در عرصه پزشکی جدید در اروپای غربی و آمریکا روی داد.

5. جامعه مصرفی. انقلاب صنعتی در کشورهایی روی داد که در آن‌ها هم امکان تولید بیشتر و هم نیاز و تقاضا برای مصرف کالاهای بیشتر، بهتر و ارزان‌تر وجود داشت.

6. موازین حاکم بر کار و تولید. کشورهای غربی اولین مللی بودند که با ترکیب روش‌های تولید و کار منظم و گسترده و صرفه‌جویی در هزینه تولید، زمینه انباشت سرمایه را فراهم کردند.

نایل فرگوسن در ادامه تحلیل خود می‌افزاید که در چهار قرن گذشته این عناصر مهم در توسعه و سازمان‌دهی اقتصادی مدرن در انحصار مطلق اروپای غربی و آمریکای شمالی بود. تحت تاثیر این پیشرفت‌های اقتصادی در اوایل قرن بیستم چند امپراتوری غربی، از جمله آمریکا، بریتانیا و فرانسه، کنترل 60 درصد از جمعیت و مساحت کره زمین را در اختیار خود داشته و صاحب 74 درصد از کل اقتصاد جهانی بودند.

او می‌افزاید: اما از نیمه قرن بیستم به این سو ممالک غیرغربی یکی پس از دیگری شروع کردند به نمونه‌برداری از این عناصر و به کارگیری آن‌ها در الگوی اقتصادی و سیاسی کشورهای خود. اولین نمونه آن ژاپن بود، ولی شاید بزرگ‌ترین تحول در این راستا را باید اصلاحات اقتصادی سال 1978 در چین تلقی کرد.

نایل فرگوسن هم‌چنین می‌گوید: عامل دیگر، عادت ما غربی‌ها به انتقال رمز موفقیت‌های خود به دیگران و فراموش کردن آنهاست. برای مثال، اکنون مردم کره جنوبی حدود 40 درصد بیشتر از ساعت کار متوسط در آمریکا کار می‌کنند. روزهای سال تحصیلی در آن کشور 40 روز بیشتر از سال تحصیلی در آمریکاست. و از نظر مصرف نیز فقط کافی است یادآوری کنیم که 26 مورد از 30 مرکز بزرگ خرید جهان در کشورهای آسیایی هستند.

نایل فرگوسن به بررسی عوامل دیگر که در پیشرفت تاریخ غرب موثر بوده‌اند پرداخته و برای مثال می‌نویسد که امروز مردم کشورهای غربی در زمینه پزشکی بیش از هر ملت دیگری هزینه می‌کنند، ولی حقیقت این است که نظام و امکانات خدمات درمانی عمومی در بسیاری از کشورهای غربی و به خصوص آمریکا وضعیت اسف‌باری دارد و در مورد حاکمیت قانون نیز فقط کافی است که به نظرسنجی که توسط «مجمع اقتصاد جهانی» تهیه شده است توجه کنیم که در آن از نظر رده‌بندی مربوط به حق مالکیت و کیفیت حکومت آمریکا به نسبت هنگ‌کنگ در رده پایین‌تری قرار گرفته است.

او آورده است: و در ‌‌نهایت تا جایی که به عنصر رقابت برمی‌گردد، یعنی عاملی که آغازگر و زمینه‌ساز پیشرفت‌های اقتصادی قرون معاصر در اروپا بود، «مجمع اقتصادی جهانی» از سال 1979 هر ساله یک نظرسنجی کامل در مورد کیفیت رقابت اقتصادی انجام داده است. طبق این آمار در سال‌های اخیر ضریب رقابت اقتصادی در آمریکا از 5.82 به 5.43 کاهش یافته و در مقابل این عامل در چین از رقم 4.29 به 4.90 افزایش یافته است.

نایل فرگوسن در پایان مطلب خود هشدار می‌دهد که سلطه اقتصادی غرب با سرعت رو به پایان است و دلیل آن فقط این نیست که دیگران راز موفقیت ما را تقلید کرده‌اند، بلکه به این خاطر که خود غربی‌ها به مرور به این عوامل مهم بی‌توجه بوده و آنها را به فراموشی سپرده‌اند. از این جهت به جرات می‌توان نایل فرگوسن را به عنوان کسی معرفی کرد که ضمن حمایت همه‌جانبه از تفکر غربی، دست از نقد درون‌سیستمی برنداشته و همواره سعی دارد این تمدن رو به اضمحلال را متوجه اشتباهاتش کرده و نجات دهد.

نایل فرگوسن در سال 2012 در مقاله‌ای که در نیوزویک به چاپ رسانده بود، حمله نکردن اسرائیل و غرب به ایران را به پنج دلیل یک اشتباه بزرگ دانسته بود: نخست آنکه ایران نمی‌تواند تنگه هرمز را ببندد چون ناوهای هواپیمابر آمریکا نمی‌گذارند. دوم آنکه باوجود فضای بیداری اسلامی، مردم منطقه به دلیل اختلاف فکری با ایران ناراحت نخواهند شد. سوم آنکه اقتصاد جهان زیر بار افزایش ناگهانی و وحشتناک قیمت نفت از هم نخواهد پاشید چون عربستان برای پشتیبانی نفتی از غرب حضور دارد. چهارم آنکه جمهوری اسلامی مانند زمان بعد از جنگ عراق قوی‌تر نخواهد شد زیرا تحقیر نظامی کشوری بزرگ بزرگ باعث شکستش خواهد شد و در نهایت، ایران هسته‌ای خطرناک نیست زیرا از آن فقط در جهت اخاذی از دیگر کشورها استفاده خواهد کرد نه در جهت کشتار جمعی. این مقاله نایل فرگوسن بازخوردهای زیادی را در رسانه‌های غربی داشت.

نکته دیگری که نایل فرگوسن در کتاب «جنگ جهان» درباره ایران به آن اشاره می‌کند این است که قدرت انقلاب ایران از حجم بالای زاد و ولد در سال‌های اولیه آن است و همین مسئله باعث شده است تا غرب به سرعت وارد عمل شود تا این رشد جمعیت که باعث قدرت روز‌افزون ایران شده بود را کنترل کند. نایل فرگوسن، غرب را از این مسئله مهم می‌ترساند که نباید کار به جایی بکشد که سرریز جمعیت ایران و دیگر کشورهای مسلمان به عنوان نیروهای مسلمان و شیعه وارد کشورهای غربی‌ای شوند که دچار کمبود نیروی کار هستند چرا که این مهم، به مرور ترکیب جمعیتی، اخلاقی و اعتقادی اروپا را تغییر خواهد داد.

منابع: