گروه سیاسی مشرق - رسانه‌های مکتوب همواره نقش عمده‌ای در هدایت افکار عمومی و جریان‌سازی رسانه‌ای به عهده دارند که در این بین جایگاه روزنامه‌ها، جایگاه ویژه‌ای است. به همین منظور گروه سیاسی مشرق به تحلیل و بررسی محتوای روزنامه‌های متعلق به جریان اصلاح‌طلب می‌پردازد.
****
روزنامه‌های اصلاح‌طلب آخرین روز هفته را با تمرکز خبری بر مذاکرات هسته‌ای آغاز نمودند به‌طوری‌که «سایه توافق بر مذاکرات» در این روزنامه‌ها به‌طور عیان قابل‌مشاهده است؛ از سوی دیگر عبدالله ناصری از فعالان حزب منحله مجاهدین، گزینه جدید ساختمان شهرک غرب را «اصلاح‌طلبی» باسابقه دانست که تمام تلاش دولت باید برای رأی آوری وی تمرکز پیدا کند؛ وی در یادداشتی در روزنامه آرمان نوشت «دکتر فرهادی دارای شخصیتی شناخته‌شده، اصلاح‌طلب، هماهنگ با مبانی جمهوری اسلامی و دیدگاه‌های بنیان‌گذار جمهوری اسلامی است که در این شرایط حساس یکی از گزینه‌های مطلوب و شایسته برای مدیریت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خواهد بود و با توجه به شرایط ویژه‌ای که در مجلس حاکم است تردیدی ندارم که نیروهای فعال برون مجلسی در مورد او مثل گذشته فعال نخواهند بود چراکه او یک اصلاح‌طلب باسابقه است که همه نیروهای سیاسی کشور به او ایمان‌دارند اما کاری که دولت باید انجام دهد در فاصله کوتاه تا روز رأی‌گیری برخلاف تلاش‌های به سرانجام نرسیده در مورد وزرای پیشنهادی قبلی علوم باید در مورد دکتر فرهادی کوشش‌های گسترده‌ای را در مجلس شکل دهد و این تلاش علاوه بر حوزه معاونت پارلمانی ریاست جمهوری در تمامی وزارتخانه‌ها و معاونین پارلمانی آن‌ها باید تجلی پیدا نماید. یک اصلاح‌طلب باسابقه با زمینه رأی آوری مثبت به مجلس معرفی‌شده است و دولت باید کاری کند که در تعامل با مجلس شورای اسلامی به‌ویژه هیئت‌رئیسه آن دکتر فرهادی را بارأی بالا و قابل‌توجه از مجلس بیرون آورد.»
ارگان رسمی حزب مردم‌سالاری پنج‌شنبه را با تیترهای «طرف مذاکرات زیاده‌خواهی نکند، توافق در دسترس است» و «تمرین اعتدال، گفت‌وگو هست» روانه پیشخوان مطبوعات کشور شده است.
· دلواپسی از ابزار قانونی شورای نگهبان
«رد صلاحیت» های گسترده از سوی شورای نگهبان این روزها کلیدواژه اصلاح‌طلبان شده است، برای اولین بار حسین مرعشی از اعضای برجسته حزب کارگزاران سازندگی به انتقاد از این ابزار قانونی شورای نگهبان در انتخابات مجلس دهم پرداخت و این ترجیع‌بند از سوی دیگر اعضای این جریان سیاسی تکرار شد. در همین مسعود پزشکیان، وزیر بهداشت دولت اصلاحات با دلواپسی به انتقاد از رد صلاحیت‌ها پرداخت و اظهار داشت «اگر در انتخابات آینده رد صلاحیت گسترده‌ای صورت بگیرد نتیجه آن می‌شود که جامعه بدون نقد خواهیم داشت. نتیجه جامعه بدون نقد این است که مسئولان برای اصلاح رفتار، عملکرد و برنامه‌ها تلاش کنند.»
روزنامه ابتکار پنج‌شنبه را به تیترهای «5 درصد مانده به توافق» و «رونمایی از تعریف عملیاتی اعتدال» اختصاص داد.
· سایه توافق بر مذاکرات
«95 درصد پیشرفت» آخرین خبر از مذاکرات هسته‌ای در وین است؛ گروه سیاسی روزنامه ابتکار در صفحه اول خود به آخرین گمانه‌زنی‌ها پیرامون مذاکرات هسته‌ای پرداخته است و در راستای پیشرفت مذاکرات به نقل از منابع خارجی نوشت «در میان گمانه‌زنی‌های رسانه‌های خارجی روزنامه گاردین در گزارشی نوشته که ایران، آمریکا و قدرت‌های جهانی که در وین در حال مذاکره هستند به یک توافق تاریخی و جامع که می‌تواند به یک موضوع 12 ساله پایان دهد نزدیک هستند. گاردین به نقل از دیپلمات‌ها نوشت که 95 درصد کار تمام‌شده است و اکنون منتظر تصمیمات پایتخت‌های ملی درباره ظرفیت غنی‌سازی ایران طی چند سال آینده و ترتیباتی که تحریم‌های ایران برداشته شود هستند. چندین نفر از کارشناسان برجسته کنترل تسلیحات استدلال کرده‌اند که موانع باقی‌مانده بیش از آنکه اصولی باشند، سیاسی هستند. طبق این گزارش، اختلافاتی بین گروه 1+5 که در مذاکره با ایران هستند نیز وجود دارد و فرانسه در مقایسه با دیگر اعضای این 6 کشور، به‌طور مداوم مخالف واگذاری امتیازات به ایران می‌باشد. گاردین ادامه داد که «جان کری» وزیر خارجه آمریکا روز 4 نوامبر به پاریس سفر کرد تا گفتگوهایی را با «لوران فابیوس» وزیر خارجه فرانسه صورت دهد و به دنبال اطمینان حاصل کردن از این مطلب بود که فابیوس در روزهای پایانی مذاکرات مداخله آشکار نکند. در مراحل پایانی مذاکرات در خصوص توافق موقت ژنو در سال 2013، فابیوس علیه هرگونه واگذاری امتیاز به ایران هشدار داد و گفت که پاریس در یک «بازی احمقانه» وارد نمی‌شود. یک منبع فرانسوی آشنا به مذاکرات می‌گوید، «برای فابیوس، رابطه با کشورهای خلیج (فارس)، عربستان سعودی و قطر، ازنظر اقتصادی و اشتغال فرانسه در سال‌های آینده مهم‌تر از ایران است.» گاردین ادامه داد، پیامدهای شکست مذاکرات احتمالاً جدی و سریع خواهد بود.»
روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد نیم تای بالای صفحه اول خود را به تیترهای «پایان بهانه‌ها با گزینه پنجم» و «سید حسن خمینی: بخشیدن، قاعده جامعه معتدل است» اختصاص داده است.
· پایان بهانه‌ها با گزینه پنجم
روزنامه اعتماد در صفحه سیاسی خود به ارزیابی شرایط بهارستان برای رأی اعتماد به پنجمین گزینه وزارت ساختمان شهرک غرب پرداخته است و از آن تعبیر به پایان «بهانه» های کرده است؛ این روزنامه این‌چنین ازنظر مخالفان گزینه‌های دیگر وزارت علوم نسبت به فرهادی یاد می‌کند «او گفته «وزیر پیشنهادی علوم باید به این موضوع اشاره کند که موضعش نسبت به آن روزها چیست؛ مجلس نگرانی‌هایی نسبت به ورود تندروهای اصلاح‌طلب به وزارت علوم دارد، همان حلقه‌های پشت پرده‌ای که این وزارتخانه را مدیریت می‌کردند و حتی حاضر شدند آقای فرجی‌دانا را قربانی کنند تا این حلقه‌ها حفظ شوند، ایشان نسبت به این حلقه‌های تندرو اصلاح‌طلب باید تکلیف خود را روشن کند.» تنها ساعتی بعد از سخنان الیاس نادران، خبرگزاری دانشجو متن نامه مدنظر این نماینده منتقد دولت را روی خروجی خود منتشر کرد و فرهادی را به اتفاقات سال ۸۸ ربط داد. ارتباطی که اصرار برخی نمایندگان بر آن تا حالا باعث شده که چهار گزینه دولت از مجلس برای وزارت علوم دست‌خالی برگردند. مهم‌تر از سخنان نادران درباره معرفی فرهادی به مجلس، اظهارات دیشب غلامعلی حداد عادل است. جایی که او گفته «پاسخ دادن درباره نگرش کنونی نمایندگان مجلس به محمد فرهادی وزیر پیشنهادی زود است، اما شاهد بودیم که امروز در زمان اعلام وصول نامه معرفی، نمایندگان دیگر واژه «دودو» نگفتند.» مقایسه این سخنان با موضع‌گیری‌های قاطع حداد عادل در مخالفت با گزینه‌های قبلی رییس‌جمهوری برای وزارت علوم می‌تواند نشانگر این باشد که هنوز طیف‌های منتقد دولت امیدهایی برای پیمودن مسیر سه ماه اخیر را دارند. علی‌الخصوص اینکه حداد عادل درباره احتمال رأی آوری فرهادی گفته که «قطعاً من قدرت غیب‌گویی بعضی از نمایندگان را ندارم، ازاین‌رو باید در این رابطه صبر کنیم.» در همین حال و در شرایطی که دیروز موافقت اکثریت نمایندگان با گزینه دولت مشهود بود و خیلی‌ها او را پیشاپیش وزیر علوم بعدی می‌دانستند، رییس فراکسیون اصولگرایان مجلس برای رسیدن به یک جمع‌بندی مثبت با او تنها به یک ابراز «امیدواری» بسنده کرده است. این در حالی است که حتی امیرحسین قاضی‌زاده، سخنگوی جبهه پایداری هم اذعان کرده «به نظر من در روند بررسی صلاحیت وزیر پیشنهادی در هفته آینده مشکلی وجود ندارد.» حتی پیش‌بینی روح‌الله حسینیان هم این است که «به‌احتمال‌زیاد وزیر پیشنهادی رأی می‌آورد.»
· اعتراف اصولگرایان
مرجان زهرایی در گفت‌وگو با شش نفر از فعالان سیاسی اصولگرا از برائت آنان نسبت به رییس‌جمهور سابق روایت می‌کند، این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب انتقاد فعالان سیاسی اصولگرا را تعبیر به «اعتراف اصولگرایان» می‌کند، وی در همین راستا نوشت «قریب به ۹ سال پیش بود که با حمایت قاطع راست‌گرایان سیاسی، شهردار اصولگرای تهران از «ساختمان بهشت» راهی «پاستور» شد. پیروزی انتخاباتی که بیش از آنکه مدیون وحدت و یک‌صدایی واقعی میان اصولگرایان و پذیرش ریش‌سفیدی شیوخ اصولگرا باشد مرهون ایجاد دوقطبی میان احمدی‌نژاد- هاشمی و به تعبیری سیاست «نه به هاشمی» بود. پیروزی اصولگرایان در انتخابات دوره نهم ریاست‌جمهوری که قرار بود کارش را با مجلسی با اکثریت اصولگرا شروع کند، تکمیل شد؛ اما این همسویی برای همکاری هم کفایت نکرد و البته چندان هم پایدار نبود. احمدی‌نژاد که تحت حمایت روحانیون اصولگرا و چهره‌های شاخص این جریان فکری روی کار آمده بود سر ناسازگاری با مجلس داشت و کم‌کم نسبت خود با اصولگرایی را هم منکر شد؛ اما آشفتگی تعامل میان دولت با مجلس همسو تنها چالش پیش رو نبود. دولت اصولگرایی که با شعار «پول نفت بر سر سفره» توجه مردم را جلب کرده بود شرایط اقتصادی نابسامان و بی‌سابقه‌ای را به جامعه تحمیل کرد که حتی صدای مجلس را هم بلند کرد. حالا یک سال بعد از روی کار آمدن دولت جدید و با انتشار اسنادی از سوی نهادهای دولتی، رسانه‌ها و حتی مجلس کسانی که نامشان در لیست پرونده‌های متعدد تخلف مالی و فسادهای اقتصادی افشاشده است همگی از نزدیکان دولت موردحمایت اصولگرایان بودند.»
روزنامه اصلاح‌طلب آرمان صفحه اول خود را به تیترهای «با مشاجره راه به‌جایی نمی‌بریم» و «وزیر بهداشت اصلاحات وزیر علوم اعتدال!» اختصاص داد.
· فرهادی اصلاح‌طلبی باسابقه است
عبدالله ناصری از اعضای شورای مرکزی حزب منحله مجاهدین در یادداشتی در صفحه سیاسی روزنامه آرمان از گزینه جدید وزارت علوم به‌عنوان اصلاح‌طلبی باسابقه یاد می‌کند که نیروهای سیاسی همسو با دولت و اصلاحات باید برای رأی آوری وی همه توان سیاسی خود را به کار ببندند؛ این فعال فتنه 88 درباره گزینه وزارت ساختمان شهرک غرب نوشت «دکتر فرهادی دارای شخصیتی شناخته‌شده، اصلاح‌طلب، هماهنگ با مبانی جمهوری اسلامی و دیدگاه‌های بنیان‌گذار جمهوری اسلامی است که در این شرایط حساس یکی از گزینه‌های مطلوب و شایسته برای مدیریت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خواهد بود و با توجه به شرایط ویژه‌ای که در مجلس حاکم است تردیدی ندارم که نیروهای فعال برون مجلسی در مورد او مثل گذشته فعال نخواهند بود چراکه او یک اصلاح‌طلب باسابقه است که همه نیروهای سیاسی کشور به او ایمان‌دارند اما کاری که دولت باید انجام دهد در فاصله کوتاه تا روز رأی‌گیری برخلاف تلاش‌های به سرانجام نرسیده در مورد وزرای پیشنهادی قبلی علوم باید در مورد دکتر فرهادی کوشش‌های گسترده‌ای را در مجلس شکل دهد و این تلاش علاوه بر حوزه معاونت پارلمانی ریاست جمهوری در تمامی وزارتخانه‌ها و معاونین پارلمانی آن‌ها باید تجلی پیدا نماید. یک اصلاح‌طلب باسابقه با زمینه رأی آوری مثبت به مجلس معرفی‌شده است و دولت باید کاری کند که در تعامل با مجلس شورای اسلامی به‌ویژه هیئت‌رئیسه آن دکتر فرهادی را با رأی بالا و قابل‌توجه از مجلس بیرون آورد. تردید هم وجود ندارد که او در چارچوب شعارهای ریاست جمهوری و قوانین موضوعه حوزه آموزش عالی کشور کار خود را به‌پیش خواهد برد»
· زمزمه حضور هاشمی در انتخابات خبرگان
قدرت الله علیخانی از نزدیکان حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی در گفت‌وگو با روزنامه آرمان به‌صورت تلویحی از حضور هاشمی رفسنجانی در انتخابات ریاست مجلس خبرگان در اسفند 93 خبر داد و تصریح کرد «به نظر می‌رسد وضعیت آقای هاشمی در انتخابات مجلس خبرگان از وضعیت خوبی برخوردار باشد و این‌ها که از بیرون خط‌کشی‌های سیاسی و جناحی ترسیم می‌کنند یا به‌قصد تخریب مطالبی را مطرح می‌کنند یا اقداماتی را انجام می‌دهند با آنچه در داخل مجلس خبرگان در جریان است بسیار فاصله دارد.»
همچنین وی در پاسخ به ارائه لیست از سوی هاشمی رفسنجانی برای انتخابات بهارستان در سال آینده گفت «با این اوصاف لیست هیچ جریانی نیازمند دخالت مستقیم شخص آیت‌الله‌هاشمی نیست. احزابی چون حزب کارگزاران و حزب کار اگرچه ارتباط نزدیکی با آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی دارند اما این نزدیکی به معنای دخالت نیست و نخواهد بود. هر حزبی به بلوغ رسیده و طبیعی است که بنا بر شرایط زمانی و مکانی بخواهد ائتلاف کند یا مستقل لیست بدهد و نباید توقعی جز این داشت. چراکه آقای هاشمی رفسنجانی همیشه دعوت به عموم برای شرکت مردم در انتخابات می‌کنند و هرگز یک گروه یا جریان خاص را خطاب قرار نمی‌دهند. در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، وقتی‌که ایشان رد صلاحیت کردند، آمدند و اعلام کردند که آقای روحانی شایسته است و از ایشان حمایت می‌کنم. نفوذ کلام ایشان و البته کلام تأثیرگذاری حجج‌الاسلام سید محمد خاتمی، سید حسن خمینی و درنهایت گذشت اخلاقی آقای محمدرضا عارف منجر شد تا آقای روحانی پیروز شوند.»
روزنامه دولتی ایران، صفحه اول خود را به تیترهای «صدای پای کتاب در شهر» و «همایشی در ستایش اندیشه اعتدال» اختصاص داد.
· در ستایش اندیشه «اعتدال»
روزنامه دولتی ایران در صفحه سیاسی خود به بازتاب همایش اعتدال در کتابخانه ملی و مرکز اسناد پرداخته است؛ فرناز حسنعلی زاده در این گزارش خبری به انعکاس سخنرانی مدعوین این همایش در ستایش اندیشه اعتدال پرداخت و در معرفی همایش نوشت «همایش ملی اعتدال با حضور نخبگان، استادان، فعالان سیاسی و مدیران ارشد دولتی در سالن همایش‌های کتابخانه ملی برگزار شد. روز گذشته «سید رضا صالحی امیری» رئیس کتابخانه ملی و مرکز اسناد و مشاور رئیس‌جمهوری میزبان فرهیختگان و اندیشمندان حوزه‌های مختلف بود که برای تعریف و تبیین «گفتمان اعتدال» دورهم جمع شده بودند. علاوه بر حضور پرشمار دانشگاهیان که به دلیل استقبال پرشور از همایش ناچار به دنبال کردن برنامه در سالن‌های مجاور بودند، فعالان صاحب‌نام عرصه سیاست، جامعه‌شناسی و فرهنگ حضور پررنگی داشتند. در میان حاضران چهره اندیشمندان مشهوری دیده می‌شد که مدت‌ها مهجور گذاشته‌شده بودند و همین باعث شد بازار دیده‌بوسی و احوالپرسی گرم باشد. حضور سید حسن خمینی، نوه بنیان‌گذار انقلاب نیز مورد استقبال گرم و گسترده حضار قرار گرفت و مجموع این‌ها به مراسم علمی، حال و هوای دیگری داده بود.»
· انتقاد از توهین به دولت
روزنامه دولتی ایران این بار از جام جم انتقاد نکرد و نوک‌تیز انتقاد خود را به سمت یکی از خبرگزاری‌های اصولگرا نشانه رفت؛ گروه سیاسی این روزنامه در ستون «دیگه چه خبر» نوشت «یک خبرگزاری اصولگرا با انتشار ویژه نامه‌ای جهت‌دار و پر از گوشه و کنایه به تحقیر و توهین به مقامات دولتی از جمله محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست و نیز اکبر ترکان معاون رئیس جمهوری پرداخت. در این ویژه نامه ظریف بر ویلچر نشان داده‌شده که مقابل کاترین اشتون، مذاکره‌کننده ارشد گروه 1+5 قرارگرفته و از آن‌سو هم با استناد به یکی از اظهارات ترکان درباره ناتوانی رقابت کالاهای ایرانی با نمونه‌های خارجی، چندین تصویر اهانت‌آمیز از این مقام دولتی منتشرشده است. همچنین برخی مطالب حاوی کنایه و تمسخر هم درباره اینکه آلودگی هوای تهران بهبود پیدا نکرده است منتشرشده است. این مطالب غیرواقعی در شرایطی منتشرشده که تیم مذاکره‌کننده ایرانی در حال برگزاری آخرین دور مذاکرات هسته‌ای در وین است و عموم مقامات کشورمان بر پایبندی تیم مذاکره‌کننده بر حقوق مسلم ایران تأکید کرده‌اند.»
روزنامه اصلاح‌طلب آفتاب یزد با تیترهای «روحانی کوتاه نیامد» و «نیازمند یک گام بزرگ به‌سوی ادب هستیم» روانه پیشخوان مطبوعات کشور شده است.
· ضرورت تشکیل احزاب اصلاح‌طلب در عصر اعتدال
سلمان بختیاری در یادداشتی تحت عنوان «ضرورت تشکل احزاب جدید در جریان‌های سیاسی اصلاح‌طلب» به ارزیابی فعالیت‌های برخی از جریان‌های اردوگاه اصلاح‌طلبان پرداخت و از این تشکل یابی استقبال کرد؛ این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب نوشت «حال از پس یک سال و اندی از عمر دولت اعتدال که این روزها شاهد تکاپوی آن هستیم، به نقطه‌ای رسیده‌ایم که اصلاحات باید به بازتولید و خلق نیازهای جدید اقدام نماید تا بتواند یک‌بار دیگر در چرخهٔ حیات سیاسی خود به مرحله رشد دست بیابد بر همین اساس شاید تشکیل حزب و راه‌اندازی تشکل‌های جدید اصلاح‌طلبانه یکی از روش‌هایی باشد که امروز جامعه ما نیازمند بروز و ظهور آن است. درواقع اینکه جریانی سیاسی (اصلاحات) بتواند پس از گذراندن دوره‌های حیات سیاسی خود مجدداً اقدام به تجدید حیات و یا تجدید ساختار سازمانی خود اقدام نماید»