گروه اقتصادی مشرق- بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی Asian Infrastructure Investment Bank یکی از 4 نهادی است که چین قصد دارد برای معماری یک نظام مالی نوین با هدف رقابت با نظام مالی تحت سلطه آمریکا ایجاد کند.

سه نهاد دیگر مدنظر چین عبارتند از: بانک توسعه جدید یا همان بانک اقتصادهای نوظهور موسوم به بریکس (برزیل، هند، چین، روسیه و آفریقای جنوبی)، نهادی برای مدیریت ذخایر ارزی کشورها (رقیبی برای صندوق بین‌المللی پول) و بانک توسعه سازمان همکاری شانگهای.

* شروع با حمایت 22 کشور

 بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی در آبان‌ماه سال 1393 با مشارکت 22 کشور آسیایی در چین پایه‌گذاری شد.



بر اساس سند امضاء شده که در حد تفاهم‌نامه بود، میزان سرمایه اولیه بانک مذکور 100 میلیارد دلار (50 میلیارد دلار برای پرداخت وام) تعیین و چین به عنوان بزرگترین سهامدار بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا (بیش از 50 درصد سرمایه اولیه 100 میلیارد دلاری) معرفی شد.

در این نشست اعضای مؤسس بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا موافقت کردند که تاسیس رسمی این بانک تا پایان سال 2015 عملیاتی شود. البته چین اعلام کرده که سایر اعضا می‌توانند با افزایش آورده خود، سهمشان را افزایش دهند و اینطور نیست که چین علی‌الدوام سهامدار اصلی این بانک باقی بماند.

بر اساس تصمیماتی که در سایر نشست‌های چند ماه اخیر اتخاذ شده، حق رای هیئت رئیسه بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی بر حسب شاخص برابری قدرت خرید تولید ناخالص  داخلی کشورها تعیین خواهد شد. بنابراین بدیهی است که در میان اعضای فعلی، چین و هند به ترتیب بیشترین حق رای را خواهند داشت؛ اما هر کشوری که تولید ناخالصش را در طول زمان افزایش دهد، می‌تواند سهم بیشتری از این بانک نصیب خود کند.

این تصمیم رفع‌کننده یکی از مهمترین ایرادات نهادهای تحت سلطه آمریکا یعنی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول خواهد بود. حق رای اعضا در این دو نهاد بین‌المللی بر اساس درصد سرمایه آورده آنها تعیین شده و سال‌ها است بدون تغییر مانده و با وجود آن که مثلا چین هم‌اکنون دومین قدرت اقتصادی جهان است، اما همچنان نقش پایینی در آنها دارد (حدود 3.8 درصد).

در حالی که حق رای آمریکا 16.75 درصد، انگلستان و فرانسه هر یک 4.29 درصد، آلمان 5.81 درصد و حق رای ژاپن 6.23 درصد است.

بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا برای اجرای پروژه‌های عمرانی کشورهای در حال توسعه در حوزه‌هایی همچون برق، آب و مخابرات اقدام به اعطای وام و مشاوره‌های فنی خواهد کرد.

* نیت تاسیس رقیب برای بانک جهانی

آنچه کشورهای آسیایی را به تاسیس بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا مجاب کرد، عملکرد تبعیض‌آمیز سازمان‌های بین‌المللی همچون بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول طی دهه‌های اخیر بوده است.

مهمترین وظیفه صندوق بین‌المللی پول تنظیم سیاست‌های پولی جهانی و اعطای کمک‌های مالی به کشورهای عضو و وظیفه بانک جهانی هم کمک به رشد و توسعه و اعطای کمک‌های زیرساختی به اعضا است.

با این حال بر اساس یک تقسیم قدرت مرسوم پس از جنگ جهانی دوم، رئیس بانک جهانی از سوی ایالات متحده آمریکا و رئیس صندوق بین‌المللی هم از سوی اعضای اتحادیه اروپا انتخاب می‌شوند. همچنین بر اساس سهم تعیین‌شده برای اعضای این دو نهاد، قدرت اصلی تصمیم‌گیری در اختیار کشورهای اروپایی و آمریکا است و تلاش‌های اقتصادهای نوظهور همچون چین و روسیه برای اصلاح این رویه در سال‌های اخیر با کارشکنی‌های آمریکا به نتیجه نرسیده است.


بدین ترتیب در نهایت چین برای مقابله با عملکرد تبعیض‌آمیز بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، پیش‌قدم شده و دست به تاسیس نهاد موازی زد که با موج استقبال بسیاری از کشورهای جهان حتی کشورهای بزرگ اروپایی همچون انگلستان، ایتالیا، اسپانیا و فرانسه مواجه شده است.

* اعضای موسس بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا

1.    استرالیا
2.    اتریش
3.    بنگلادش
4.    برزیل
5.    برونئی
6.    کامبوج
7.    چین
8.    دانمارک
9.    فنلاند
10.    فرانسه
11.    گرجستان
12.    آلمان
13.    هلند
14.    هندوستان
15.    اندونزی
16.    ایران
17.    ایتالیا
18.    اردن
19.    قزاقستان
20.    کویت
21.    قرقیزستان
22.    لائوس
23.    لوکزامبورگ
24.    مالزی
25.    مالدیو
26.    مالت
27.    مغولستان
28.    میانمار
29.    نپال
30.    هلند
31.    زلاندنو
32.    عمان
33.    پاکستان
34.    فیلیپین
35.    قطر
36.    کره جنوبی
37.    عربستان سعودی
38.    سنگاپور
39.    اسپانیا
40.    سریلانکا
41.    سوئیس
42.    تاجیکستان
43.    تایلند
44.    ترکیه
45.    امارات
46.    انگلستان
47.    ازبکستان
48.    ویتنام

کشورهای زیاد دیگری نیز برای عضویت در این بانک به طور رسمی اعلام آمادگی کرده‌اند که عبارتند از: آذربایجان، مصرف، مجارستان، ایسلند، نروژ، لهستان، پرتغال، روسیه و سوئد.

همچنین با مخالفت چین، عضویت کره شمالی و چین تایپه در بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا منتفی شده است.

* مخالفان بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا

تاکنون در سطح جهان فقط کشور آمریکا به طور رسمی با راه‌اندازی بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا اعلام مخالفت کرده است. آمریکا رسما اعلام کرده که تلاش می‌کند از عضویت متحدانش در بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا جلوگیری کند.

واشنگتن همچنین از عضویت متحدانش همچون انگلستان در بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا ابراز تاسف کرده است. با این حال، موج استقبال متحدان آمریکا برای پیوستن به این نهاد بین‌المللی جدید ادامه دارد و به نوعی آمریکا در مخالفت با بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی تنها مانده است.

علل مخالفت آمریکا با بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی نیز کاملا مشخص است: کاهش قدرت آمریکا در عرصه اقتصادی جهان با قدرت گرفتن این بانک در برابر نهادهای تحت مدیریت آمریکا یعنی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، افزایش قدرت چین در اقتصاد جهان، کاهش سهم دلار از مبادلات جهانی در صورت استفاده از پول ملی چین در وام‌های بانک جدید و ...

ژاپن نیز تاکنون مواضع متناقضی نسبت به بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا اتخاذ کرده و فعلا موضع رسمی دولت این کشور عدم تمایل به عضویت در بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا است.

علت مخالفت ژاپن با بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی، رقابت این سازمان نوظهور با بانک توسعه آسیایی است.

بانک توسعه آسیایی که در سال 1966 تاسیس شد و هم‌اکنون 67 عضو دارد، از ابتدای تاسیس تحت مدیریت آمریکا و ژاپن بوده که بزرگترین سهامداران‌ آن هستند. بنابراین قابل انتظار بود که ژاپن با ایجاد نهاد رقیبی که بانک توسعه آسیایی را به حاشیه ببرد و قدرت این کشور در سیاست‌های مالی آسیا را کاهش داد، مخالف خواهد بود.

بانک جهانی نسبت به تاسیس رقیب جدید خود مواضع سیاستمدارانه‌ای گرفته و از تشکیل نهادی که بتواند به توسعه کشورهای جهان کمک کند، ابراز خشنودی کرده است.

ایران هم از چند هفته پیش رسما به این بانک پیوست.

در مجموع تشکیل بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا نشانگر آغاز دوران معماری جدید اقتصاد بین‌الملل با محوریت اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه است که در صورت استمرار، خواهد توانست از قدرت غرب در اقتصاد جهانی بکاهد.