به گزارش مشرق، «مارک فیتز پاتریک» مقام سابق وزارت خارجه آمریکا در سازمان ملل متحد، مسئول وقت بخش عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای وزارت خارجه آمریکا، کارشناس ارشد امور خاورمیانه، خلع سلاح هسته‌ای و موشک‌های بالستیک با تمرکز ویژه بر ایران، آسیای شمال شرقی و جنوب آسیا بوده و هم اینک مدیر اندیشکده مطالعات راهبردی انگلیس است. فیتز پاتریک در گفت‌وگوی ویژه در باره مسائل روز منطقه چون مسایل هسته‌ای، اوضاع یمن، تقابل ایران و آمریکا و غیره شرکت کرد و گفت: «امیدوارم که کشورهای منطقه و خارج از آن ایران را به عنوان یک عامل معقول منطقه‌ای با منافع مشروع پذیرا باشند».
مشروح این مصاحبه به شرح ذیل تقدیم خوانندگان می‌شود و پیشاپیش تاکید می‌شود انتشار کامل این مصاحبه دلیلی بر تایید کامل محتوای سخنان فرد مصاحبه شونده نبوده و نیست و صرفا جهت امانتداری ارائه شده است.
*: همانطور که در جریان هستید ایران و «1+5» به چارچوب توافق رسیدند. بر اساس آن‌چه که از جزییات این توافق پدید آمده است، در کل شما اجرای طرح «برجام» را چگونه می‌بینید؟
مارک فیتز پاتریک: چارچوب توافق که دوم آوریل حاصل شد مثبت‌تر از آنی بود که انتظار داشتم زیرا بسیاری از مشکلات را حل کرد البته هنوز برخی موارد بسیار مهم برجا مانده است. من درباره حصول نهایی توافق جامع که همه اهداف دو طرف تا تابستان سال جاری را برآورده کند خوشبین هستم.
*: معیار توافق خوب برای ایران و آمریکا به طور جداگانه چیست؟
مارک فیتز پاتریک: توافق جامع که الان بابت آن مذاکره صورت می‌گیرد برای طرفین خوب است. برای آمریکا و دیگر قدرت‌های جهانی این اطمینان حاصل می‌شود که مسیر ایران در ساخت سلاح هسته‌ای 10 تا 15 سال متوقف می‌شود و اقدام‌های راستی آزمایی آن‌را مطمئن‌تر خواهند کرد. برای ایران نیز از این لحاظ خوب است که حق این کشور در برخورداری از انرژی هسته‌ای مسالمت آمیز به رسمیت شناخته شده و بسیاری از تحریم‌های شدید رفع می‌شوند. این موضع برای ایرانیان که موفق بشوند با مذاکره تحریم‌ها را با موفقیت به پایان برسانند مایه غرور و مباهات است.
*: ایران اصرار دارد که تعهداتش در مسیر مذاکرات با از سر گرفتن تحریم‌ها برگشت پذیر هستند. نظر شما درباره برگشت پذیر بودن تعهدات ایران به عنوان مثال از فعالیت مجدد در تاسیسات آب سنگین اراک یا تاسیسات فردو چیست؟
مارک فیتز پاتریک: البته برخی از تعهدات برگشت‌ناپذیر هستند. به عنوان مثال نمی‌توان جلوی پرداخت 100 تا 140 میلیارد دلار دارایی‌های مسدود شده ایران را در خارج به ایران گرفت و این سرمایه را نمی‌توان دوباره مسدود کرد. من تصور می‌کنم برخی از اقدام‌های ایران تحت توافق به طور بالفعل برگشت ناپذیر هستند. برای نمونه بازگشت راکتور اراک به حالت اولیه و تغییر دوباره آن بسیار پر هزینه است. همچنین سانتریفیوژهای باقی مانده در تاسیسات فردو برای مقاصد آتی غنی سازی احتمالی دیگر نامناسب هستند.
*: یکی از نکات مبهم در گزاره‌برگ دو طرف فعالیت‌های تحقیقات و توسعه است. ابعاد فعالیت‌های تحقیق و توسعه در ایران با توجه به این که جمهوری اسلامی می‌گوید می‌خواهد با سانتریفیوژهای نسل هشتم کار کند چگونه خواهند بود؟
مارک فیتز پاتریک: این یکی از موارد کلیدی و مهم در تصمیم گیری‌ها خواهد بود. من قادر به پیش‌داوری در این زمینه نیستم هرچندکه طرفین باید به شرایط کمتر از خواسته‌های خود قانع باشند.
*: آمریکا و دیگر و قدرت‌های جهانی حداقل در رسانه می‌گویند که بعد از حصول توافق هسته‌ای ایران به عنوان عضو آژانس بین‌المللی هسته‌ای با برخورداری از حقوق کامل «ان‌پی‌تی» البته در 10 یا 15 سال آینده خواهد بود . آیا شما فکر می‌کنید که غرب در هر زمانی می‌پذیرد که ایران ظرفیت غنی سازی را با میزان 190 هزار سو اجرا کند؟
مارک فیتز پاتریک: با لحاظ این مهم که محدودیت در تعداد سانتریفیوژها تمدید خواهد شد، ایران امکان بکارگیری از سانتریفیوژهای لازم برای انرژی صلح آمیز را خواهد داشت. البته من دوست دارم ایران تصمیم منطقی اتخاذ کند زیرا خرید اورانیوم از بازارهای بین‌المللی نسبت به تولید داخلی آن مقرون به صرفه‌تر است. با وفاداری به اجرای توافق در 10 تا 15 سال آینده باید اطمینان ایجاد شود که فعالیت‌های هسته‌ای در ایران تنها به قصد مصارف صلح آمیز هستند. اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت پروتکل الحاقی قادر به رسیدن به نتایج گسترده تری که ثابت کند تمامی فعالیت‌های هسته‌ای ایران صلح‌آمیز هستند نباشد فکر می‌کنم کشورهای درگیر این ماجرا گسترش برنامه غنی سازی ایران را نخواهند پذیرفت.
*: مقام‌های رسمی دولت اوباما با اطمینان اعلام کرده‌اند که جامعه اطلاعاتی آمریکا قادر به پایش مناسب از ایران است. نظر شما در این باره چیست؟
مارک فیتز پاتریک: راستی آزمایی از سوی آژانس بین‌المللی هسته‌ای از طریق ساز و کار نظارت فنی میسر خواهد بود. درست همانند آن‌چه که دستگاه‌های اطلاعاتی غرب از فعالیت‌های مخفیانه در نطنز یا فردو کسب کردند من بر این باورم که این نهادهای اطلاعاتی قادرند هرگونه تاسیسات مخفی که شاید در آینده ساخته شود را شناسایی کنند.
*: دیدگاه شما در نبرد نیابتی ایران و عربستان در یمن چیست؟
مارک فیتز پاتریک: این کشمکش بیشتر ناشی از مواضع داخلی یمن بوده و البته به خاطر حمایت ایران از حوثی‌ها و نیز مداخله ائتلاف عربستان شدیدتر شده است. بخش غم انگیز این ماجرا درد و آلام اهالی یمن است.
*: وضعیت خلیج فارس و تنگه هرمز را چگونه می‌بینید؟ آیا وقوع برخورد احتمالی بین ایران و آمریکا در آینده محتمل است؟
مارک فیتز پارتریک: امکان بالقوه زیادی در برخورد نظامی دریایی به صورت تصادفی یا ناخواسته وجود دارد. اقدام ایران در برابر کشتی مرسک نابخشودنی بود. اگر این حادثه در واقع به خاطر موارد حقوقی بود، هیچ توجیهی برای مداخله نیروهای ایران برای تصرف این کشتی وجود نداشته است. این اقدام‌ها برخلاف ثبات منطقه است.
*: با توجه به این که عربستان سعودی ستون سیاست خارجی آمریکا در منطقه است، درباره قصد ریاض برای حرکت به سوی هسته‌ای شدن نیز توضیح دهید.
مارک فیتز پاتریک: دلیلی وجود ندارد که عربستان سعودی به دنبال بهره‌وری از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای نباشد. تا مادامی‌که تنها بحث انرژی هسته‌ای باشد، مشکلی در این زمینه وجود ندارد اما آمریکا و دیگر کشورهای غربی تصمیم هر کشوری که خواهان غنی سازی اورانیوم به هدف ساخت سلاح هسته‌ای را نخواهند پذیرفت. با ذکر یک استثنا بر این باورم که هیچ کشوری به عربستان سعودی فن‌آوری غنی سازی اورانیوم را نخواهد فروخت. این استثنا کره شمالی است. کشورهای غربی باید روش‌های مختلفی را برای جلوگیری از انتقال فن‌آوری غنی سازی از سوی کره شمالی به عربستان را در پیش گیرند.
*: سیاست خارجی آمریکا را در قبال ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟ فواید و ضررهای چنین سیاستی برای منطقه چی می‌باشد؟
مارک فیتز پاتریک: آمریکا به دنبال روابط مسالمت‌آمیز با ایران است و امید دارد که بتواند با ایران و دیگر کشورهای منطقه همکاری کند تا نزاع‌های منطقه‌ای از جمله مسئله تروریست‌ها، قاچاق، مواد مخدر و کمبود منابع آبی برطرف شود. این‌ها مواردی زمان برخواهند بود تا سد بزرگ بی‌اعتمادی بین طرفین رفع شوند. در مجموع فکر می‌کنم در آینده نزدیک روابط ایران و آمریکا دوستانه و گرم نخواهد شد.
*: آیا بر اساس ادعای آمریکا ایران در منطقه مهار می‌شود؟
مارک فیتز پاتریک: من امیدوارم که کشورهای منطقه و خارج از آن ایران را به عنوان یک عامل معقول منطقه با منافع مشروع پذیرا باشند. برای اعتماد سازی و فرآیند مشورت‌های مناسب منطقه‌ای ایران باید نسبت به نقش خود در لبنان، سوریه، عراق، غزه و یمن بازنگری کند.
*: از نظر شما ایران چگونه می‌تواند وضعیت وخیم منطقه را بهبود بخشد؟
مارک فیتز پاتریک: ایران اقدام‌های زیادی را می‌تواند انجام دهد. یک مکان مناسب سوریه است و این که از رییس جمهور این کشور بخواهد نسبت به هموطنانش رفتاری بهتر داشته و برخی سلاح‌های غیر مجاز را استفاده نکند زیرا حمایت ایران از دولت «بشار اسد» تبعات منفی برای این کشور داشته و دارد.
*: ما رویدادهایی را در عراق و سوریه شاهد هستیم. آیا امکان مداخله نیروی زمینی آمریکا در یک تا یک سال و نیم آینده به عنوان مقدمه نبرد با ایران می‌رود؟ در همین رابطه اتحاد بیشتر ایران با چین و روسیه به عنوان بهترین گزینه برای مقابله با مداخله نظامی ائتلاف آمریکا و اسرائیل علیه ایران چیست؟
مارک فیتز پاتریک: بسیار بعید است که آمریکا قصد دخالت نظامی با نیروی زمینی در سوریه و عراق داشته باشد. مردم آمریکا بشدت مخالف چنین اقدامی هستند. تصور چنین اقدامی به عنوان پیش زمینه نبرد علیه ایران دیوانگی است. البته در صورت عدم توافق هسته‌ای حمله نظامی آمریکا علیه ایران محتمل است. در چنین حمله‌ای آمریکا از نیروهای زمینی استفاده نمی‌کند. حقیقت مسئله این است که همواره گزینه نظامی در صورت شکست رویکرد دیپلماسی به میان می‌آیند که نمی شود آن‌را تهدید به حساب آورد.
*: در خاتمه ضمن تشکر از شما درباره دسترسی آژانس به مکان‌های نظامی ایران نیز توضیح دهید.
مارک فیتز پاتریک: اگر ایران می‌خواهد به توافق برسد و تحریم‌ها رفع شوند، باید اجازه دسترسی آژانس را به صورت «مدیریت شده» به مکان‌های نظامی بدهد. کشورهای غربی محدودیت کلی را قبول نخواهند کرد. برای غرب نیز این مسئله خط قرمز است.