گروه اقتصادی مشرق- سهمیه‌بندی بنزین از تیرماه سال 1386 اجرا شد و به گواه آمار، جلوی رشد بی‌رویه مصرف سوخت در کشور را گرفت و میلیاردها دلار صرفه‌جویی ایجاد کرد.
با این حال، حامیان دولت با هدف توجیه اقدام اخیر در حذف سهمیه‌بندی، توپخانه‌ای علیه این طرح به راه انداخته و آن را با واژه‌هایی چون «از اساس غلط» توصیف کرده‌اند.
در پاسخ به توجیهات حامیان دولت، استدلال‌های کارشناسی و آماری متقنی وجود دارد که در همین یکی دو روزه نیز از سوی رسانه‌ها و کارشناسان مطرح شده است.
با این حال، احتمالا طرفداران دولتی این طرح در این روزها که ماموریت خود را هجمه به طرح سهمیه‌بندی سوخت می‌دانند، به یاد ندارند که برخی از مدیران دولت فعلی جزو طراحان و مجریان سهمیه‌بندی بنزین بودند.
یکی از این افراد، محمدرضا نعمت‌زاده رئیس ستاد انتخابات روحانی و وزیر صنعت دولت است که در دولت نهم معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بود و طرح سهمیه‌بندی بنزین در دوره مدیریت وی طراحی و اجرا شد.
نعمت‌زاده پس از اجرای سهمیه‌بندی بنزین از تیرماه سال 1386، بارها به فواید این طرح در کنترل مصرف و کاهش واردات اشاره کرد.
مثلا او در جایی گفته بود: قبل از سهمیه بندی و در سه ماهه اول سال 1386 روزانه حدود 35 میلیون تن بنزین وارد کشور شد در حالی که پس از سهمیه بندی واردات بنزین به حدود 15 میلیون لیتر کاهش پیدا کرد.
نعمت‌زاده همچنین سامانه کارت سوخت را بزرگترین طرح فناوری اطلاعات کشور خوانده و گفته بود: سیستم کارت هوشمند سوخت برای متخصصان کشور یک افتخار بزرگ محسوب می‌شود.
نعمت‌زاده در سال 1387 هم در یک گفتگوی مشروح درباره فواید سهمیه‌بندی بنزین سخن گفت.
وی در آن گفتگو اظهار داشت:
*اجراي طرح سهميه بندي بنزين 4 ميليارد دلار صرفه جويي ارزي براي كشور به ارمغان آورد.
*سهميه بندي بنزين محاسن زيادي براي كشور به دنبال داشت و قاچاقچيان بنزين ايران به خارج از اجراي اين طرح شديدا ناراحت بودند.
*به نظر من صدور كارت سوخت با تمام تجهيزات سخت افزار و نرم افزاري يك كار بزرگ ( آي تي ) بود كه بسيار ارزان براي كشور تمام شد.
*اغلب اين كار در طراحي و اجرا به دست نيروهاي داخلي انجام شد و فقط در طراحي مفهومي از خارجي ها كمك گرفتيم، نرم افزار هم خارجي بود كه حدود 2 ميليون دلار براي آن پول داديم.
*كارت را به صورت خام از خارج وارد كرديم و براي اولين بار دانش شخصي سازي در ايران با استفاده از صنايع نظامي و الكترونيك صورت گرفت ،صدوراين كار پروسه بزرگي را طي كرد. سهميه بندي و كارت سوخت جدا از نتايج اقتصادي باعث ارتقاي دانش آي تي در كشور شد و جسارت متخصصان ايراني را بالا برد.
*براي جامعه اي كه مصرف زياد و فوق العاده اي دارد سهميه بندي بنزين محاسن زيادي به دنبال داشت.، از طرفي سعي شد با سهميه بندي و توسعه حمل و نقل عمومي مردم به صرفه جويي در مصرف بنزين وادار شوند، چون قيمت بنزين واقعي نبود كسي در صرفه جويي مصمم نبود.
*صرفه جويي صورت گرفته ناشي از سهميه بندي در سال 4 ميليارد دلار است. رقم پيش بيني ما براي واردات بنزين در ابتداي سال با توجه به افزايش قيمت‌هاي نفت در سطح جهاني 8 ميليارد دلار بود كه اكنون با افت قيمت كمتر شده.
* سهمیه‌بندی در جلوگيري از قاچاق سوخت بسيار موثر بود، ما گزارش‌هايي از پاكستان داشتيم كه نشان مي داد چقدر بنزين ما به اين كشور قاچاق مي شود.
*جايگاه داران پاكستان از دست قاچاق بنزين ايران به اين كشور شديدا ناراحت بودند، بعد از سهميه بندي اولين كساني كه خوش حال شدند جايگاه داران پاكستاني بودند چون ديگر با قاچاق سوخت از ايران كار انها از سكه نمي افتاد، ما كه سهميه بندي كرديم جايگاه داران پاكستاني كارشان رونق گرفت.
دیگر مدیر دولتی که از مجریان اصلی طرح سهمیه‌بندی سوخت بود، سید ناصر سجادی مدیرعامل کنونی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران است.
او در دولت نهم و در زمان اجرای طرح سهمیه بندی بنزین، مدیر برنامه‌ریزی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی و مجری پروژه کارت هوشمند سوخت بود.
او در سال 1392 طی مصاحبه‌ای محاسن فراوان طرح سهمیه‌بندی بنزین را اینطور بیان کرده بود:
– ایجاد فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی برای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها
– سامان‌دهی حمل و نقل عمومی
– ایجاد یک بانک بهروز از اطلاعات خودرو و موتور سیکلت
– توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی
– جلوگیری از قاچاق بنزین
– ایجاد ابزار لازم برای مدیریت توزیع و مصرف سوخت
– آماده کردن افکار عمومی برای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها به‌صورت مرحله‌ای
– ارتقاء سطح فناوری در حوزه اطلاعات و ارتباطات در کشور (کارت هوشمند الکترونیکی)
- و از همه مهم‌تر صرفه‌جویی که در مصرف و واردات سوخت حاصل شد.
- اگر سهمیه‌بندی بنزین اجرا نمی‌شد، سالانه ١٠ درصد رشد مصرف بنزین داشتیم، بر این اساس طبق آمار در سال ١٣٩١ باید روزانه ١٣٢ میلیون لیتر بنزین توزیع می‌شد، در حالی که با اجرای این طرح این رقم به کمتر از ٦٤ میلیون لیتر در روز کاهش یافته است.
- از سوی دیگر اگر کارت سوخت نبود، هدفمندی یارانه‌ها قابل اجرا نبود، بسیاری از صاحب نظران معتقدند که پروژه کارت هوشمند سوخت بزرگترین پروژه فناوری اطلاعات (IT) در منطقه غرب آسیا است، از این رو، این طرح اعتماد به نفس کاملی را در دست اندرکاران صنعت IT ایران به وجود آورد که به واسطه آن می‌توان طرح‌های بزرگی از این دست را هم اجرا کرد.
- اگر بخواهیم دقیق بگویم از آغاز سهمیه‌بندی بنزین تا پایان سال ١٣٩١ حدود ٦٠ میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی حاصل شد که بیش از ٤٣ میلیارد دلار آن از محل جلوگیری از واردات بنزین و حدود ١٦ میلیارد دلار آن هم از محل مصرف سی.ان.جی به دست آمده است. همچنین از آغاز مطالعات طرح کارت هوشمند سوخت و ایجاد زیرساخت‌ها تا زمان راه‌اندازی این پروژه حدود ١٥٠ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری انجام شد.
با این حال، حامیان دولت با هدف توجیه اقدام اخیر در حذف سهمیه‌بندی، توپخانه‌ای علیه این طرح به راه انداخته و آن را با واژه‌هایی چون «از اساس غلط» توصیف کرده‌اند.
در پاسخ به توجیهات حامیان دولت، استدلال‌های کارشناسی و آماری متقنی وجود دارد که در همین یکی دو روزه نیز از سوی رسانه‌ها و کارشناسان مطرح شده است.
با این حال، احتمالا طرفداران دولتی این طرح در این روزها که ماموریت خود را هجمه به طرح سهمیه‌بندی سوخت می‌دانند، به یاد ندارند که برخی از مدیران دولت فعلی جزو طراحان و مجریان سهمیه‌بندی بنزین بودند.
یکی از این افراد، محمدرضا نعمت‌زاده رئیس ستاد انتخابات روحانی و وزیر صنعت دولت است که در دولت نهم معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بود و طرح سهمیه‌بندی بنزین در دوره مدیریت وی طراحی و اجرا شد.
نعمت‌زاده پس از اجرای سهمیه‌بندی بنزین از تیرماه سال 1386، بارها به فواید این طرح در کنترل مصرف و کاهش واردات اشاره کرد.
مثلا او در جایی گفته بود: قبل از سهمیه بندی و در سه ماهه اول سال 1386 روزانه حدود 35 میلیون تن بنزین وارد کشور شد در حالی که پس از سهمیه بندی واردات بنزین به حدود 15 میلیون لیتر کاهش پیدا کرد.
نعمت‌زاده همچنین سامانه کارت سوخت را بزرگترین طرح فناوری اطلاعات کشور خوانده و گفته بود: سیستم کارت هوشمند سوخت برای متخصصان کشور یک افتخار بزرگ محسوب می‌شود.
نعمت‌زاده در سال 1387 هم در یک گفتگوی مشروح درباره فواید سهمیه‌بندی بنزین سخن گفت.
وی در آن گفتگو اظهار داشت:
*اجراي طرح سهميه بندي بنزين 4 ميليارد دلار صرفه جويي ارزي براي كشور به ارمغان آورد.
*سهميه بندي بنزين محاسن زيادي براي كشور به دنبال داشت و قاچاقچيان بنزين ايران به خارج از اجراي اين طرح شديدا ناراحت بودند.
*به نظر من صدور كارت سوخت با تمام تجهيزات سخت افزار و نرم افزاري يك كار بزرگ ( آي تي ) بود كه بسيار ارزان براي كشور تمام شد.
*اغلب اين كار در طراحي و اجرا به دست نيروهاي داخلي انجام شد و فقط در طراحي مفهومي از خارجي ها كمك گرفتيم، نرم افزار هم خارجي بود كه حدود 2 ميليون دلار براي آن پول داديم.
*كارت را به صورت خام از خارج وارد كرديم و براي اولين بار دانش شخصي سازي در ايران با استفاده از صنايع نظامي و الكترونيك صورت گرفت ،صدوراين كار پروسه بزرگي را طي كرد. سهميه بندي و كارت سوخت جدا از نتايج اقتصادي باعث ارتقاي دانش آي تي در كشور شد و جسارت متخصصان ايراني را بالا برد.
*براي جامعه اي كه مصرف زياد و فوق العاده اي دارد سهميه بندي بنزين محاسن زيادي به دنبال داشت.، از طرفي سعي شد با سهميه بندي و توسعه حمل و نقل عمومي مردم به صرفه جويي در مصرف بنزين وادار شوند، چون قيمت بنزين واقعي نبود كسي در صرفه جويي مصمم نبود.
*صرفه جويي صورت گرفته ناشي از سهميه بندي در سال 4 ميليارد دلار است. رقم پيش بيني ما براي واردات بنزين در ابتداي سال با توجه به افزايش قيمت‌هاي نفت در سطح جهاني 8 ميليارد دلار بود كه اكنون با افت قيمت كمتر شده.
* سهمیه‌بندی در جلوگيري از قاچاق سوخت بسيار موثر بود، ما گزارش‌هايي از پاكستان داشتيم كه نشان مي داد چقدر بنزين ما به اين كشور قاچاق مي شود.
*جايگاه داران پاكستان از دست قاچاق بنزين ايران به اين كشور شديدا ناراحت بودند، بعد از سهميه بندي اولين كساني كه خوش حال شدند جايگاه داران پاكستاني بودند چون ديگر با قاچاق سوخت از ايران كار انها از سكه نمي افتاد، ما كه سهميه بندي كرديم جايگاه داران پاكستاني كارشان رونق گرفت.
دیگر مدیر دولتی که از مجریان اصلی طرح سهمیه‌بندی سوخت بود، سید ناصر سجادی مدیرعامل کنونی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران است.
او در دولت نهم و در زمان اجرای طرح سهمیه بندی بنزین، مدیر برنامه‌ریزی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی و مجری پروژه کارت هوشمند سوخت بود.
او در سال 1392 طی مصاحبه‌ای محاسن فراوان طرح سهمیه‌بندی بنزین را اینطور بیان کرده بود:
– ایجاد فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی برای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها
– سامان‌دهی حمل و نقل عمومی
– ایجاد یک بانک بهروز از اطلاعات خودرو و موتور سیکلت
– توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی
– جلوگیری از قاچاق بنزین
– ایجاد ابزار لازم برای مدیریت توزیع و مصرف سوخت
– آماده کردن افکار عمومی برای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها به‌صورت مرحله‌ای
– ارتقاء سطح فناوری در حوزه اطلاعات و ارتباطات در کشور (کارت هوشمند الکترونیکی)
- و از همه مهم‌تر صرفه‌جویی که در مصرف و واردات سوخت حاصل شد.
- اگر سهمیه‌بندی بنزین اجرا نمی‌شد، سالانه ١٠ درصد رشد مصرف بنزین داشتیم، بر این اساس طبق آمار در سال ١٣٩١ باید روزانه ١٣٢ میلیون لیتر بنزین توزیع می‌شد، در حالی که با اجرای این طرح این رقم به کمتر از ٦٤ میلیون لیتر در روز کاهش یافته است.
- از سوی دیگر اگر کارت سوخت نبود، هدفمندی یارانه‌ها قابل اجرا نبود، بسیاری از صاحب نظران معتقدند که پروژه کارت هوشمند سوخت بزرگترین پروژه فناوری اطلاعات (IT) در منطقه غرب آسیا است، از این رو، این طرح اعتماد به نفس کاملی را در دست اندرکاران صنعت IT ایران به وجود آورد که به واسطه آن می‌توان طرح‌های بزرگی از این دست را هم اجرا کرد.
- اگر بخواهیم دقیق بگویم از آغاز سهمیه‌بندی بنزین تا پایان سال ١٣٩١ حدود ٦٠ میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی حاصل شد که بیش از ٤٣ میلیارد دلار آن از محل جلوگیری از واردات بنزین و حدود ١٦ میلیارد دلار آن هم از محل مصرف سی.ان.جی به دست آمده است. همچنین از آغاز مطالعات طرح کارت هوشمند سوخت و ایجاد زیرساخت‌ها تا زمان راه‌اندازی این پروژه حدود ١٥٠ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری انجام شد.