به گزارش مشرق، حدود سه سال از سقوط دیکتاتوری معمر قذافی بر کشور لیبی می گذرد. این کشور که از منابع نفتی سرشاری برخوردار است همیشه مورد طمع کشورهای غربی بوده و به خاطر نزدیکی به قاره اروپا، سران غربی با چشم پوشی بر جنایات قذافی، همواره به گرمی از وی استقبال می کردند. لیبی با ذخایر نفتی غنی، کشوری است در سواحل جنوبی دریای مدیترانه که بیشتر مساحت آن را بیابان پوشانده است. این کشور دارای تاریخی کهن است. لیبی از دید تراکم جمعیت یکی از کم تراکم‌ترین کشورهای دنیاست. مساحت لیبی اندکی بزرگتر از ایران است، ولی جمعیت آن کمتر از یک دهم ایران است. ۹۰ درصد از جمیعت ۶٫۵ میلیون نفری این کشور در باریکه‌ای از کناره‌های مدیترانه‌ای این کشور زندگی می کنند و در مناطق دیگر تنها قبیله های بیابانگرد (بدوی) روزگار می گذرانند.
رهبر لیبی برای بقای خود در قدرت تلاش فراوانی کرد و حتی از جنگنده های نظامی نیز برای ترساندن مردم خود استفاده برد اما موج فوران آتش خشم مردمی که منطقه خاورمیانه را درنوردیده بود، دامن قذافی را نیز گرفت و پس از ماه ها مقاومت سرانجام اسیر چنگ انقلابیون خشمگینی شد که وی را به بدترین شکل تحقیر و به قتل رساندند.
ساختار اجتماعی و فرهنگی لیبی به نحوی بود که قذافی توانسته بود با ایجاد نوعی هژمون بر سر قبایل بزرگ، نوعی ثبات سیاسی و امنیتی در کشور برقرار سازد. لیبی به طور سنّتی به سه منطقه اصلی به نام‌های «اقلیم طرابلس»، «فزّان» و «بَرقه» بخش می‌شود.
سرنوشت لیبی پس از قذافی
مردم لیبی هرچند پس از انقلاب این کشور در سال 2011 از پایین کشیدن قذافی خوشحال بودند اما نمی‌دانستند چه سرنوشتی در انتظار آنها است. درست چند ماه پس از برکناری قذافی دیگر از امتیازات اقتصادی گذشته خبری نبود و هیچ نشانه‌ای نیز از ثبات سیاسی در داخل لیبی مشاهده نمی‌شد.آب و برق مجانی، بهره بانکی صفر درصد، پرداخت 60 هزار دلار هزینه مسکن برای زوج‌های جوان، آموزش و پرورش رایگان، بنزین بسیار ارزان و تعداد بی‌شماری امتیاز اقتصادی که در سایر نقاط جهان وجود نداشت از جمله ویژگی های حکومت قذافی بود.
شورای ملی انتقالی که از درون نیروهای شورشی پدید آمد، در ابتدا اداره دولت این کشور را بر عهده داشت و قول داده بود که لیبی را به کشوری تکثرگرا و دمکراتیک تبدیل کند. این شورا در اوت ۲۰۱۲ قدرت را رسما به پارلمان تازه تاسیس این کشور موسوم به "کنگره ملی لیبی" واگذار کرد. این پارلمان پس از برگزاری اولین انتخابات آزاد بعد از ۵۰ سال تشکیل شد.
سرانجام به منظور تشکیل پارلمانی جدید، نخستین انتخابات آزاد بعد از شش دهه در ژوئیه ۲۰۱۲ برگزار شد. این پارلمان که کنگره ملی نامیده شد، علی زیدان را در اکتبر به عنوان نخست وزیر انتخاب کرد.اکنون دو دولت رقیب در لیبی وجود دارد. یکی اعضای مجلسی که در انتخابات ژوئن ۲۰۱۴ برگزیده شدند. آنها نماد آینده دموکراتیک کشوری بوده و از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته می شوند اما کنترل هیچ‌یک از سه شهر کلیدی کشور را در دست ندارند. آنها برای فرار از دست شبه‌نظامیان به شهر طُبـرُق در نزدیکی مرز مصر گریخته‌اند. گروه دیگر، مجلس پیشین موسوم به کنگره ملی عمومی در طرابلس هنوز بر سر کار است. این مجلس حتی دولت خود را در رقابت با آن مجلس بر سر کار آورده است.
در حال حاضر در لیبی گروه های مختلفی ادعای زمامداری دارند و راحت ترین راه را برای رسیدن به هدف خود، دست بردن به اسلحه می دانند. ساختار سنتی و قبیله ای لیبی در کنار ناامنی ناشی از عدم وجود حکومت مرکزی و سایه تجزیه بر این کشور، باعث شده تا لیبی به بهشت تروریست ها تبدیل شود و گروه های متعددی در شمال و جنوب، شرق و غرب این کشور دست به جنایت و عملیات بزنند.
رنگ سبز، آبی نشاندهند مناطق تحت کنترل دولت، رنگ زرد، قهو ه ای مناطق مخالفان دولت، رنگ سیاه، خاکستری و قرمز مناطق تحت کنترل گروه های اسلامی افراطی
القاعده به عنوان قویترین گروه تروریستی در لیبی شناخته می شود و توانسته بر بخش های از لیبی تسلط پیدا کند. این گروه با نام انصارالشریعه شناخته می شوند. یکی از مهمترین نکات درباره این جنبش این است که انصار الشریعه لیبی برخلاف اغلب جنبش های مسلحانه و جهادی در کشورهای اسلامی تنها به عملیات نظامی و مسلحانه بسنده نکرده، بلکه این جنبش همانند جنبشی اجتماعی در عرصه کمک رسانی به فقرا و محرومان در لیبی و حتی خارج از این کشور فعال بوده وعلاوه بر کمکهای مالی و عمرانی، مدارس و مساجدی را نیز بنا کرده که در آنها به آموزش و تربیت دینی مسلمانان پرداخته است.اوج اقدامات و فعالیت‌های این گروه به حمله افراد ناشناس به کنسولگری ایالات متحده آمریکا در شهر بنغازی به سال 2012 (1391) برمی‌گردد. در این اقدام که به مرگ و جراحت دیپلمات‌ها و سفیر ایالات متحده آمریکا انجامید، توجهات به سمت انصار الشریعه معطوف شد.
موقعیت گروه های مسلح در لیبی اواخر فوریه 2014 و قاچاق انسان به کشورهای اروپایی
معمر قذافی که غربی ها حکومت وی را زمامداری یک دلقک بر لیبی تعبیر می کردند، در زمان اوج گیری اعتراضات داخلی به کرات گفته بود که القاعده ممکن است بر لیبی سلطه یابد، عده ای این اظهار نظر را اغراق در میزان نفوذ القاعده در لیبی تلقی کردند اما گذشت زمان نشان داد که لیبی پتانسیل بسیار بالایی در تبدیل شدن به بهشت تروریست ها داشت.اما در کنار گروه های افراطی و مسلح در لیبی، گروه داعش لیبی با استفاده از موقعیت درگیری میان گروه ها دیگر، زمینه را برای ظهور مناسب دید و با اشغال سرت، محل تولد قذافی و همپیمانی با برخی از قبایل طرفدار رژیم دیکتاتوری قبل، توانست به قدرت درخور توجهی دست پیدا کنند. قذافی نظامی ساخته بود که به خوبی از آینده آن آگاه بود و می دانست که کشوری را که با ایجاد اختلاف و تفرقه میان قبایل بزرگ پایه گذاری کرده با اولین جرقه به ویرانه ای بیش تبدیل نخواهد شد.
ظهور داعش در لیبی
اما تشدید فعالیت های داعش با درگیری دو گروه بزرگ «فجر» و «کرامت» همزمان شد. عملیاتی که عملا کشور لیبی را به سه بخش تقسیم کرده بود. بخشی با مرکزیت طرابلس در غرب، بخشی با مرکزیت بنغازی در شرق و بخشی با محوریت قبایل در جنوب. در حال حاضر با تصرف برخی از شهرها توسط داعش و قبایل طرفدار قذافی، لیبی به 4 بخش تقسیم شده است.
سه تن از سرکرده های انصارالشریعه در لیبی/ پرچم آنها تشابهی بسیاری به داعش دارد
گروه فجر با محوریت طرابلس شامل نیروهای کنگره سابق خلق لیبی، سازمان اخوان‌المسلمین، گروه انصارالشریعه وابسته به القاعده و نیروهای مصراته است. این گروه که یک دولت ضعیف در محدوده شمال‌غرب لیبی دارند، مدعی‌اند که تنها دولت قانونی هستند و در عین حال با ارتش به فرماندهی ژنرال حفتر درگیر اند. گروه کرامت با مرکزیت بنغازی شامل نمایندگان پارلمان جدید لیبی، دولت مستقر در طبرق و ارتش به فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر است. این گروه با استناد به انتخابات برگزار شده و با تکیه بر قوای تحت امر حفتر، درصدد سیطره بر پایتخت برآمده و با گروه فجر درگیر شده است. سازمان ملل و کشورهای اروپایی عمدتا از این گروه و بطور خاص از دولت طبرق حمایت می کنند.
زمانی که گروه های مسلح و نظامی درگیر رقابت برای سیطره بر پایتخت بودند، نیروهای داعش که از قبل آموزش های لازم را دیده بودند، توانستند با همکاری نیروهای طرفدار قذافی قدرت گیری کنند و در فرصتی مناسب، ظهور خود را اعلام کردند. در اکتبر سال 2014 خبرهایی از تشکیل هسته های داعش در شهر "درنه" لیبی به گوش رسید. درنه در نزدیک بنغازی قرار دارد. این شهر در نزدیک مرز مصر قرار دارد و فاصله آن با نوار جنوبی و ساحلی اتحادیه اروپا در حدود 200 مایل است.
ابوبکر البغدادی سرکرده داعش از این مساله به شدت استقبال کرد و فردی را به عنوان امیر و برای فرماندهی عملیات به منطقه اعزام کرد. وی همچنین در آن زمان ادعا کرد داعش در سه استان دیگر در لیبی نفوذ کرده است: استان برقه در شرق، طرابلس در غرب و فذان در جنوب.
گروه تروریستی داعش پس از حضور در شهر برقه در شرق لیبی با اعلام موجودیت «ولایت برقه» اولین رژه عناصر خود را با حضور صدها خودروی نظامی برگزار کرد. «ابوحبیب الجزراوی» عضو عربستانی داعش برای گرفتن بیعت برای بغدادی راهی مناطق شرقی لیبی شد.
در آن زمان برخی از تحلیل گران با توجه به تفاوت فرهنگی و ساختار اجتماعی لیبی با عراق و لیبی که بیش از 95 درصد جمعیت سنی مذهب هستند، افزایش قدرت داعش در لیبی را دور از انتظار دانستند و نقش آفرینی این گروه را محدود به برخی از شهرهای کوچک و روستاها ارزیابی کردند. جفری هاوارد در مقاله در فارن افرز در این باره نوشته بود:
«برای داعش یافتن راه در هزارتوی رقابت های داخلی، قومی، قبیله ای، ایدئولوژیکی و سیاسی در لیبی به شدت دشوار خواهد بود. مهمتر اینکه بیشتر رقابت کنندگان بر سر قدرت در لیبی، به فکر منافع شخصی خود هستند و از این رو پیشروی داعش در کشور را تهدیدی برای برنامه های سیاسی و اقتصادی خود می دانند. گروه های مسلح داخلی در لیبی پیشتر درگیری ها را برای تحت کنترل درآوردن شبکه های پر درآمد قاچاق و تسلط بر منطقه آغاز کرده اند و تلاش های داعش برای سوء استفاده از شرایط و پیشری در منطقه نتیجه خوشایندی برای این گروه نداشته است. در شرایط کنونی، گروه های مسلح داخلی احتمالا توان مقابله با تلاش های داعش را خواهند داشت. به علاوه، حضور بیشتر داعش در لیبی، این گروه را به دشمن مشترک گروه های مسلح داخلی تبدیل خواهد کرد و احتمالا تا زمان وجود تهدید داعش، این گروه ها در جبهه ای مشترک مبارزه خواهند کرد.» *
خبری که دنیا را تکان داد
اواخر بهمن ماه 1393، انتشار فیلم 5 دقیقه ای و تصاویری از اعدام 21 مسیحی قبطی در کنار سواحل مدیترانه توسط داعش، تمامی رسانه ها و افکار عمومی جهان را در بهت فرو برد. داعش فیلمی را از سربریدن این مصری ها تحت عنوان "پیامی امضا شده با خون خطاب به صلیبیان" منتشر کرد. این 21 مصری همگی مسیحی بودند که از مدتی قبل در اسارت گروه تروریستی داعش در لیبی قرار داشتند.
داعش مدعی شد که با این اقدام در حال گرفتن انتقام حوادثی است که برای مسلمانان در غرب روی می دهد. همه این اسرا از اهالی استان "المنیا" بودند و در لیبی در کارهای ساختمانی فعالیت داشتند. مصر پس از این اقدام وحشیانه تروریست های داعش، یک هفته عزای عمومی اعلام کرد و برای انتقام مناطقی را که گمان می رفت داعش در آنجا حضور دارد با جنگنده های خود بمباران کرد.
اما نکته جالب فیلم منتشر شده توسط داعش، امکانات فوق العاده و حرفه ای این گروه در فیلم برداری، تدوین و میکس کلیپ منتشر شده در اینترنت بود. نحوه ثبت صحنه ها همانند فیلم های هالیوودی و با دستمایه هایی از هیجان و پرش های ناگهانی بود هر چند این درام، درامی واقعی از توحش انسانی بود. برخی از توانایی های فنی داعش در فیلمبرداری و دنیای نرم افزار و اینترنت، کارشناسان را بر این نظر داشته که حامیان غربی و عربی این گروه تروریستی غیر از اسلحه و پول، امکانات بسیار بیشتری را در اختیار این گروه قرار داده اند.
به هر حال اولین نمایش جدی داعش در لیبی، این پیام را به گوش جهان رساند که لیبی نیز مانند عراق و سوریه، به محل مناسبی برای جولان تروریست ها تبدیل شده و آنها به راحتی می توانند مردم را اسیر کنند و سر آنها را در کمال آرامش در سواحل مدیترانه از تن جدا کنند و پهنه بیکران دریا را به رنگ خون درآورند. حضور داعش در لیبی از آن جا مهم ارزیابی می شود که سواحل شمالی این کشور در دریای مدیترانه نزدیک کشورهای اروپایی قرار دارد و افراد فریب خورده در کشورهای اروپایی می توانند عرض دریا را طی کنند و خود را به معبودگاه تروریست ها برسانند.
قدرت نمایی داعش در محل تولد قذافی
دیری نپاید که در بهار سال جدید، نیروهای تروریست داعش در شهر سرت لیبی دور هم گرد آمدند و رژه ماشین های تویتای نو و جدید در بزرگراه های شهر سرت با دوشکاهای نصب شده بر آن خودنمایی می کرد. آنها دیگر شهر درنه را برای برآورده کردن آرزوهای بزرگ اما وحشیانه خود کوچک می دیدند و زادگاه معمر قذافی مکانی بود که می توانستند بوی انتقام را در آنجا بهتر حس کنند. شهر سرت یکی از بزرگترین و با کیفیت ترین شهرهای لیبی است که دیکتاتور لیبی امکانات زیادی را از دانشگاه، رادیو و تلویزیون ملی و سیستم شهری پیشرفته در آنجا مستقر کرده بود.
معمر القذافی دیکتاتور سابق لیبی یک سپتامبر 2011 میلادی بعد از از دست دادن طرابلس، این شهر را پایتخت خود اعلام کرد و در 20 اکتوبر 2011 در همین شهر به قتل رسید.
سرت دارای ذخایر غنی نفتی است به طوریکه میدان نفتی سرت را می‌توان مهمترین میدان نفتی لیبی دانست. این شهر همچنین برخی سازمان‌های مهم دولتی را نیز در خود جای داده که در مسیر دو شهر مهم و استراتژیک طرابلس و بنغازی قرار دارد. همچنین این شهر یکی از بنادر نفتی مهم لیبی است که محل تقاطع سایر بنادر نفتی لیبی با طرابلس است.
مرکز رادیو و تلویزیون ملی در شهر سرت لیبی
این شهر پس از درگیری های زیاد میان گروه داعش و گروه فجر لیبی با محوریت طرابلس، به تصرف داعش درآمد. داعش در ابتدا ساختمان دانشگاه و رادیو و تلویزیون سرت را به تصرف در آورد و از طریق رادیو محلی اعلام کرد توانسته نیروهای دولتی را فراری دهد و شهر را اشغال کند. به دنبال آن گروه تروریستی داعش مقررات آمد و شد را بعد از نماز مغرب در شهر برقرار کرد و برای ایجاد رعب و وحشت؛ دادگاه های شریعت را به سبک خود راه اندازی کرد. داعش پس از کنترل بر دانشگاه سرت، برنامه درسی و فعالیت دانشگاه را متوقف و با کنار زدن پرچم لیبی، پرچم داعش را برفراز ساختمان ها و سردر آن نصب کرد.
تسلط کامل بر سرت برای داعش بسیار مهم بود. این شهر از جنبه های مختلف شهری نمادین محسوب می شود. از یک سو همانند شهر تکریت مرکز استان صلاح الدین عراق، زادگاه یکی از مخوفترین دیکتاتورهای قرن بود. صدام و قذافی در بلندپروازی های خطرناک بسیار شبیه هم بودند و از سوی دیگر منابع مالی چشمگیری برای داعشی ها در این شهر وجود دارد. ارتش لیبی و شبه نظامیان داعش نزدیک به یک هفته در اطراف شهر سرت با هم درگیر بودند. شهرک النوفلیه در شرق سرت یکی از خواستگاه‌های اصلی داعش در مناطق شمالی لیبی محسوب می‌شود.
شهرسرت در نزدیکی دریای مدیترانه تحت اشغال داعش
همزمان با درگیری با ارتش، داعش به درگیری با دیگر گروه‌های شبه نظامی لیبیایی نیز ادامه می‌دهد و تهدید کرده است که موصل جدیدی از شهر سرت لیبی خواهد ساخت. أبو محمد الفرجانی، از رهبران ارشد داعش در لیبی در اظهار نظری گفته بود: همانگونه که موصل عراق را فتح کردیم مصراته را نیز فتح خواهیم کرد و شهر سرت نیز به فلوجه ما در لیبی تبدیل خواهد شد.وی شبه نظامیان را تهدید کرد که با عملیات انتحاری و بریدن سر آنها به سراغشان خواهند رفت. افرادی که رهبری داعش در لیبی را بر عهده دارند تونسی‌هایی هستند که از جنگ سوریه و عراق بازگشته‌اند.
در چند روز اخیر داعش توانسته بر سایر مراکز مهم شهر سرت تسلط پیدا کند. همچنین با عقب‌نشینی کامل شبه نظامیان «فجر لیبی» از مواضع خود در «سرت»، داعشی‌ها فرودگاه و برخی مناطق اطراف این شهر ساحلی لیبی (تا حدود 20 کیلومتری) را به کنترل خود درآوردند. در این میان خانواده‌های زیادی خانه و کاشانه خود را رها کردند و از ترس تسلط داعش بر این شهر و احکام ظالمانه آن، از شهر خارج شدند. همچنین گردان 166 ارتش یمن به‌طور کامل از مواضع نظامی خود عقب‌نشینی کردند و تا شهر «مصراته» به عقب بازگشتند. شاهدان عینی در منطقه «ابوقرین» واقع در غرب «سرت» گفتند که تعدادی از این خانواده‌های آواره از طریق تنها راه ارتباطی میان این شهر با «ابوقرین» فرار کردند.
پدر معنوی داعش در لیبی کیست؟
به دنبال تسلط نسبی داعش بر شهر سرت در اواخر زمستان سال گذشته، ترکی البنعلی که پدر معنوی گروه تروریستی داعش محسوب می‌شود وارد شهر سرت لیبی شد. رادیو محلی شهر سرت لیبی سخنان و درس‌های ترکی البنعلی را پخش می کند که از شخصیت‌های معروف گروه داعش محسوب می‌شود.
روزنامه گاردین در تحقیقاتی گسترده درباره البنعلی نوشت: وی که ۳۰ سال دارد و مقامات بحرینی تابعیت او را لغو کرده‌اند فعالیت خود را به عنوان مبلغ گروه‌های تندرو در سوریه آغاز کرد و در مارس ۲۰۱۴ خواستار پیوستن تندرو‌ها به گروه داعش شد و به این ترتیب به یکی از شخصیت‌های رسانه‌ای مهم این گروه تبدیل شد. به نوشته گاردین، البنعلی نماینده داعش در مذاکرات با آمریکا برای آزادی «پیتر کاسیگ» شهروند ربوده شده آمریکایی بود که بعدا اعدام شد.
سخنرانی البنعلی در مسجدی در سرت
به گفته شاهدان در داخل سرت، البنعلی در دروس خود بر ضرورت فرمانبرداری مردم لیبی از دستور شریعت از طریق بیعت با خلیفه مسلمانان تاکید کرد. وی به مردم هشدار داد در صورتی که زیر پرچم دولت خلافت (به ریاست ابوبکر البغدادی) در نیایند، مانند کسانی هستند که در زمان جاهلیت پیش از اسلام مرده‌اند. صفحه داعش در توئیتر پیش از این خبر ورود ترکی البنعلی بحرینی تبار را به لیبی به عنوان فرستاده گروه داعش در این کشور اعلام کرده بود که یکی از شخصیت‌های مهم معنوی گروه داعش محسوب می‌شود.
ادامه پیشروی های داعش در لیبی
داعش در لیبی همزمان با سرت، کنترل 7 شهر دیگر لیبی را نیز در دست دارد. به طور کلی قلمرو فرضی داعش مناطق مختلفی در خاورمیانه را در بر می گیرد و با توجه به نقشه داعش، لیبی نیز بخشی از خلافت داعش در شمال آفریقاست. مرکز این خلافت شهر رقه در سوریه است که گمان می رود ابوبکر بغدادی خلیفه خودخوانده مسلمانان جهان، در این شهر حضور دارد.
بنا به ادعای آژانس اطلاعات آمریکا دولت اسلامی در شرق لیبی پایگاه هایی تربیت تروریست ایجاد کرده است. گفته می شود این تروریست ها برای جنگ داخلی لیبی آموزش دیده اند و نه برای مبارزه علیه خارجی ها. در لیبی هواداران داعش تلاش می کنند موقعیت خود را تثبیت و بر دیگر گروه های رقیب غلبه پیدا کنند.
مناطق درگیری و تحت کنترل داعش
کارشناسان امنیتی برآورد کرده اند که حدود سه هزار نیروی وفادار به داعش در لیبی حضور دارند. این کشور به یکی از نخستین اماکن آموزش گروهی در خارج از سوریه و عراق تبدیل شده است. نیروهای داوطلب از تونس، الجزیره، مصر، عربستان و دیگر کشورها گردهم آمده اند تا با افراط گرایان و دیگر سازمان هایی از این دست مقابله کنند. داعش نیز در جذب اعضای دیگر گروه های افراطی لیبی موفق بوده است.
اوایل ماه ژوئن تهاجم به شهر هراوه شدت بیشتری گرفت و داعش با انتشار تصاویری حضور خود در این شهر را اعلام داشت و هراوه را تحت کنترل خود درآورد. شهر هراوه در شرق شهر سرت قرار دارد. شهر هراوه از آن جهت برای داعش اهمیت دارد که می تواند از سمت شرق به سوی منطقه السدره و مناطق نفت خیز و یا از جهت شرق به سوی شهر مصراته پیشروی کند.
بنغازی نیز که یکی از شهرها پرجمعیت لیبی محسوب می شود و در مجاورت با دریای مدیترانه واقع شده، با افزایش اقدامات و فعالیت های نیروهای داعش روبه رو شده است. گروه تروریستی داعش تصاویری از اردوگاههای آموزش نظامی خود در شهر بنغازی لیبی منتشر کرده است. در این تصاویر دهها تن از داوطلبان عضویت در داعش با صورتهای پوشیده در حال عبور از موانع و آموزش نظامی هستند. واحد رسانه ای داعش با انتشار تصاویری از فعالیت علنی و رسمی اردوگاههای آموزشی این گروه در شهر بنغازی پرده برداشت.
نیروهای داعش در حال حاضر با تمام قوا در حال پیشروی به سمت استان الجفره در مرکز لیبی هستند. نیروهای فجر لیبی اواخر ماه می این شهر را ترک کرده بودند تا از رویارویی با داعش اجتناب کرده باشند. منابع خبری می گویند که داعش به 30 کیلومتری شهر هون، مرکز استان الجفره رسیده و می تواند با تصرف این شهر پایگاه هوایی استراتژیک این شهر را نیز به تصرف خود در آورد.
هم پیمانی طرفداران قذافی و عناصر داعش
اما نکته جالبی که در لیبی در حال رخ دادن است، همدستی نیروهای نظامی و طرفدار معمر قذافی دیکتاتور سابق لیبی با گروه تروریستی داعش است. یکی از خصوصیت های برجسته در ساختار نظامی و اداری داعش، وجود عناصری از رژیم های ساقط شده در کشورهای محل فعالیت این گروه تروریستی است. در عراق، داعش توانست با جذب نیروهای حزب بعث عراق که از ارتش اخراج شده بودند، توان راهبردی، نظامی و اطلاعاتی خود را به نحوه چشمگیری بالا ببرد. پیشروی سریع داعش در مناطقی از عراق نشان داد پشتوانه نظامی و اطلاعاتی فوق العاده ای، ماشین جنگی داعش را به پیش می برد. در رده های بالای داعش کسانی حضور دارند که در ارتش بعثی صدام دارای پست بودند و تجربه بالایی نیز داشتند. حاجی بکر که در فلوجه به هلاکت رسید و از وی به عنوان نفر دوم داعش و امپراطوری سایه ها یاد می کردند از ماموران اطلاعاتی رژیم صدام حسین بود.
این نقشه نشان می دهد بعد از عراق، لیبی آمار بیشترین عملیات های داعش را به خود اختصاص داده است
حال به نظر می رسد این سناریو در لیبی نیز در حال تکرار است. ناظران بر این اعتقادند اکنون داعش می تواند معادلات جاری در لیبی را دگرگون سازد و با بهره برداری از فضای موجود در مرکز لیبی، جایی که عموما گفته می شود طرفدار قذافی و خانواده او هستند و همچنان از جریان های وابسته به قذافی حمایت می کنند، فضای سیاسی تازه ای را در لیبی رقم بزند.
مقامات نظامی در مصراته می گویند در آخرین درگیری میان گردان 166 وابسته به حکومت موجود در طرابلس، در اطراف هراوه، 24 داعشی کشته شدند اما در میان زخمی های که شناسایی شدند، ژنرال عجاج الساغر نیز وجود داشت که یکی از سرهنگ های وفادار به قذافی تا آخرین روز حکومت او بود. عجاج پس از مرگ قذافی در مصر به سر می برد اما با شروع فعالیت های داعش به شهر سرت بازگشت و در صف داعشی ها علیه گروه های مسلح دیگر لیبی قرار گرفت.
بسیاری در لیبی و مصراته بر این عقیده اند که نیروهای وفادار به قذافی که در بیابان ها یا در خارج از کشور در خفا به زندگی ادامه می دادند با افزایش تنش در لیبی به کشور بازگشه اند و داعش را بهترین وسیله برای انتقام از کسانی می دانند که باعث سقوط رژیم سابق شدند. بسیاری از قبایل طرفدار حکومت قذافی در حال پیوستن به داعش هستند. این مساله می تواند حمایت برخی از قبایل چاد که در سابق متحد سابق معمر قذافی بودند از داعش را نیز موجب شود.
آثار باستانی لیبی در تیرس بلدوزرهای داعش
سواحل مدیترانه ای لیبی در عصر رومی ها و یونانی ها به زیباترین معماری های آن زمان مزین شده بود. یادگاری های تاریخ کهن امروزه نیز در لیبی باقی مانده اند. در لیبی مانند عراق مجموعه گرانبهایی از معابد، مساجد، کلیساها و مقبره ها وجود دارد که پنج اثر از آنها در فهرست میراث جهانی سازمان آموزشی، عملی و فرهنگی ملل متحد "یونسکو" ثبت شده است.
لپتیس مگنا (Leiptis Magna) یکس از قدیمیترین بناهاس یادبود رومس ها در لیبی و در 130 کیلومتری شرق تریپولی و در نزدیک دریا است. این محل مدتی به عنوان محل حکومت رومی ها در محدوده مدیترانه بود. در زبان عربی این شهر را لبده (Labdah) می‌نامند. این شهر از بندرگاهی طبیعی برخوردار بود که به نوعی توسعه و شکوفایی آن را تضمین می‌کرد، چرا که لپتیس به عنوان یک مرکز تجاری مهم در ناحیه مدیترانه و همچنین سحارا شناخته می‌شد. امپراتور روم سپتیمیوس سوروس (193-211Septimius Severus, ) که در لپتیس متولد شده بود بزرگترین حامی و پشتیبان این شهر به شمار می‌رفت.
پس از فتوحات اعراب در 642 این شهر گمشده رو به خرابی نهاد و توسط طوفان‌های شن برای قرن‌ها مدفون و از نظر محو شد. در ژوئن 2005 گروه باستان شناسی دانشگاه هامبورگ به طور اتفاقی پرده از رازهای کهن این شهر برداشتند.
محوطه آمفی تائتر در لپتیس ماگنا
بر اساس گزارش‌ها شهرهای تاریخی سابراسا، سیرن و لپتیس ماگناکه هر سه در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده در خطر نابودی توسط تروریستهای داعش قرار گرفته و احتمال دارد آنها نیز به سرنوشت تعدادی از آثار تاریخی ارزشمند عراق دچار شوند که توسط این گروه تروریستی نابود شدند. حالا همه نگاه‌ها به سوی لیبی و سه محوطه تاریخی ثبت جهانی سابراسا، سیرن و لپتیس ماگنا است که هر سه آنها در روزهای پایانی حکومت قذافی بر لیبی به انبارهای سلاح تبدیل شده و به همین دلیل دچار صدمات زیادی شدند.
بقایای شهر تاریخی سیرن یکی از غنی ترین و زیباترین شهرهای تاریخی جهان بوده و نقش زیادی در اعتلای فرهنگی جهان و توسعه فرهنگ شهرنشینی داشته، در سال 1981 میلادی کشف شد. این شهر که آثاری از سه تمدن مصر باستان، روم باستان و یونان باستان در خود جا داده، در سال 365 پس از میلاد به دلیل وقوع زلزله‌ای سهمگین به شدت آسیب دید، ولی دوباره رونق خود را بازیافت. شهر تاریخی سابراسا نیز قدمتی چند هزارساله داشته و آثاری از فینیقی ها، فراعنه سیاه و رومیان را در خود جا داده است.
گروه های مسلح محلی در اطراف برخی از آثار باستانی کمپ های دفاع از آثار ملی تشکیل داده اند و در اوضاع پرآشوب لیبی و بی تفاوتی قدرت های جهانی وظیفه دفاع از میراث جهانی لیبی به دست گروه های مردمی افتاده است.
آینده نامعلوم لیبی در سایه وحشت تروریست ها
لیبی روزگاری در سایه دیکتاتوری و اختناق معمر قذافی اداره می شد، هرچند وی به کمک پول نفت توانسته بود دهه ها زمام امور را در دست گیرد اما بیداری اسلامی در خاورمیانه، حکومت وی را نیز ساقط کرد. به دنبال سقوط قذافی، لیبی به جای استقرار صلح و ثبات و آزادی، به جولانگاه گروه های مسلح داخلی برای کسب قدرت تبدیل شد. محیط بی ثبات به وجود آمده ناشی از درگیری ها، همچون کارت دعوتی بود برای تروریست ها و به ویژه گروه تروریستی مدرن داعش. داعش برخلاف گروه های تروریست دیگر دارای سازماندهی و تشکیلات منظمی است که دارای برنامه حکومتی برای اداره مناطق تحت سیطره است.
افزایش مناطق تحت سیطره گروه های افراطی با رنگ خاکستری نشان داده شده
ورود این گروه به لیبی به دو سال قبل بازمی گردد اما شدت فعالیت های خود را در یکسال اخیر به نحو چشمگیری افزایش داده است و توانسته شهرهای مهمی را در لیبی به تصرف خود درآورد. با وجود آنکه داعش مدعی برخورداری از متحدان در بسیاری از کشورها است، اما شاخه لیبی ارتباط نزدیکی با سازمان اصلی دارد. جنگجویان اصلی این گروه در لیبی، کهنه سربازان جنگ داخلی سوریه هستند.
واشنگتن پست نیز در همین رابطه نوشته: رشد داعش می تواند منجر به بی ثباتی بیشتر در کشوری شود که از یک جنگ داخلی ویرانگر ضربه خورده است و لیبی می تواند به پایگاه جدیدی برای افراط گرایان تبدیل شود که امکان حمله به دیگر نقاط در آفریقای شمالی را فراهم می کند.
مناطقی که داعش در آنجا گروه های تروریستی خود را فعال کرده است
تحلیل گران معتقدند لیبی برای داعش جذابیت دارد چراکه در میان دریای مدیترانه واقع شده و می تواند به مقر انجام حملات به دیگر مناطق مانند مصر و تونس تبدیل شود. ضمن اینکه مناطق بیابانی گسترده در این کشور و بی قانونی کلی آن بدین معنا است که داعش می تواند با آزادی نسبتی در آن فعالیت کند.
منبع: فرهنگ نیوز
منبع: فرهنگ نیوز