محمد تقی فهیم پس از اکران این فیلم در نشست نقد و بررسی گفت: واقعیت این است که امروز و در این مکان برای نخستین بار است که گینس را مشاهده کردم، شاید این نقد خوبی نباشد که بلافاصله بعد از دیدن یک فیلم آن رامورد نقد قرار بدهیم بخصوص در مورد فیلمی که در گونه کمدی قرار می گیرد و طبعا این قبیل فیلم ها مخاطب را با خود همراه می کند.
وی افزود: شاید برخی ها بگویند که این فیلم خوش ساخت نیست ولی به هر حال فیلم دارای یک ویژگی هایی بود که تا حدودی مخاطب را با آن درگیر می کند. بر این اساس نقد فی البداعه و سریع در مورد این قبیل فیلم ها مقداری سخت است. به نظر من سینمایی ما چنین فیلم هایی را کم دارد. به عبارت بهتر فیلم هایی که بتوانند لحظات مفرحی را برای مخاطبان ایجاد کنند.
این منتقد سینما ادامه داد: واقعیت این است که از فیلم گینس نمی شود انتظار یک فیلم خیلی خوب را داشت. فکر می کنم که حتی خود سازندگان این فیلم نیز چنین ادعایی را نداشته باشند. گینس کاری است در چارچوب فیلم های کمدی در سال های اخیر ولی به نظر من یک سر و گردن از آنها بالاتر است. اساسا از فیلم های کمدی و طنزی که در این سالها معروف شده بود به فیلم های شانه تخم مرغی این فیلم چند قدم و چند پله بالاتر قرار گرفته است.
فهیم خاطرنشان کرد: علت این امر هم این است که این فیلم دارای توانمندی ها و ظرفیت های تکنیکال فنی هنری سنگین تر و حتی در برخی سکانس ها هم شگفت انگیز است. به عبارت بهتر فیلم هایی که تا به حال در این چارچوب تولید شده غالبا فیلم های بسیار ساده و معمولی و در حد یکی دوتا آپارتمان و مناسبات چند نفر بوده است. اما می بینیم که فیلم تنابنده از این چارچوب فراتر می رود و وارد رویکردی می شود که می توان درباره بسیاری از جنبه های آن صحبت کرد.
اگر چنین فیلمهایی را حذف کنیم، تماشاگر از سینما را حذف کردیم.
وی اضافه کرد: نمی گویم که گینس را باید یک فیلم کمدی در حد شاهکار و یک فیلم خیلی خوب در سینمای ایران به حساب بیاوریم اما باید بپذیریم که آن چیزی که سینمای ما از آن آسیب دیده مربوط به همین دست فیلم ها است. در حال حاضر در کشور نزدیک به 7 هزار نقطه شهری فاقد سینما است و مردم به سینماها نمی روند. بر اساس آمار اعلام شده مردم ایران هر 9 سال به سینما می روند و این موضوع واقعا به نوعی نشان دادن تعطیل بودن سینما در ایران است.
این منتقد سینما یادآور شد: شما پرفروش ترین فیلم های سال های اخیر را دیده اید که "اخراجی ها"ی آقای ده نمکی بوده است. اما همین فیلم کمتر از 2 درصد و یا 2 درصد مردم ایران را توانسته به سالن ها بکشاند. پر فروش ترین فیلم ها در مبلغ بین 5 تا 10 میلیارد است که این اصلا مبلغ قابل توجهی نیست. بر همین اساس با این وضعیت اگر بخواهیم خیلی این قبیل فیلم ها را نادیده گرفته و از سینما حذف کنیم در حقیقت تماشاگر را از سینما حذف کردیم.
فهیم افزود: اگر قرار باشد که بخواهیم خیلی جدی در باره این فیلم ها صحبت کنیم طبعا باید به همین جدیت هم به ابعاد تاثیر مخرب آن هم بپردازیم. زمانی کاملا می توانیم این فیلم ها را تایید کنیم که افرادی از قبیل تنابنده به این مرز برسند که مرز تفریح در کشوری مثل ایران که اخلاق و دین حرف اصلی را میزند برای آنها مشخص باشد. تا از سقوط به ورطه بدآموزی و ابتذال پرهیز کند.
گینس و توجه به مخاطب
وی ادامه داد: از طرف دیگر اگر بخواهیم این فیلم ها را نادیده بگیریم نیز این امر نوعی اجحاف در حق سینما می تواند باشد. در سایت ها افراد مختلفی را می بینیم که عجیب به این فیلم حمله کرده اند. در میان این افراد کسانی هستند که در همین سال ها برای فیلم "گنج قارون" سینه می زند. در این میان بسیاری اعتراف کرده اند که اگر ماهی یک بار گنج قارون را نبینیم انگار سینما را ندیده ایم.
این منتقد سینما گفت: اگر ما بخواهیم از منظر هنری و آنچه که در سینما به آن هنر گفته می شود به فیلم "گینس" نگاه کنیم حتما ما با پرسش های جدی روبرو می شویم. اما باید دانست که یک ضلع اصلی سینما تماشاگر است و اگر این رویکرد را در سینما و در ساخت و تولید فیلم نادیده بگیریم همین اتفاقی رخ می دهد که در حال حاضر رخ داده است. ولی طبعا اگر به جای آقای تنابنده بودم حتما برای برخی از اتفاقات فیلم فکر بهتری می کردم. به ویژه اینکه در دیالوگ ها و در کلام و آنجاهایی که فیلم کمی ما را دلزده می کند و از طنز کلامی و عامیانه آن استفاده می شود.
فهیم تصریح کرد: فیلم "گینس" در مجموع فیلمی است که به نظر من سرپا است و اشتباهات تکنیکی کم دارد. همچنین با اینکه فیلم شلوغی است میزانسن های خوبی را استفاده کند. از تراولینگ ها بگیر تا آن چیزی که موجب شده فیلم در بخش فنی و تکنیکی اجرا شود فیلمی قابل دفاع بشود. در عین اینکه اگر بخواهیم برگردیم به محتوای آن باید عرض کنم که فیلم حرف های قابل تاملی را هم در خود دارد. هرچند برخی شوخی ها، بهانه خوبی برای کوبیدن فیلم به دست برخی ها داده است و از طرفی حرف اصلی فیلم مورد غفلت قرار گرفته است.
وی خاطرنشان کرد: بحث شترمرغ را در فیلم فقط نمی شود شترمرغ دید و یا بحث گینس را نمی توان فقط به عنوان یک سوژه حساب کرد و مدنظر قرار داد. کمی اگر فکر کنیم می بینیم که این روزها چه ولع و شیدایی نسبت به بعضی از اتفاقات در فرامرزها و در بین حتی برخی از دولت مردها وجود دارد. لذا گینس حرف های بزرگی هم در دل خود برای مخاطبان سینما دارد.
این منتقد سینما افزود: اما به عنوان یک منتقد می توانم به اشکالاتی همانند منطق روایی آن اشاره کنم. زیرا در خیلی از جاها فیلم در منطق لنگ می زند. به عبارتی بهتر مخاطب در فیلم و در بسیاری از صحنه ارتباط آنها را با هم متوجه نمی شود. اما در مجموع باید "گینس" را در سطح خود و در بخش فیلم های تفریحی و در بخش فیلم هایی که برای پرکردن اوقات فراغت مردم را پر کند می توان ارزیابی کرد.
*فحش به گینس، حمایت از گنج قارون
فهیم در این نشست مدعی شد: افرادی پیدا می شود در بین روشنفکران که مدتی است فیلم هایی چون گنج قارون را احیا کرده اند و فیلم فارسی های قدیمی را به صفخات رسانه ها می آورند و اتفافا این دست افراد هستند که با فیلم گینس هم حتی مشکل دارند. این موضوع به آن دلیل است که یک جریان تعمدی در سینما وجود دارد که می خواهند اساسا سینما در جمهوری اسلامی نباشد و یا به بیان بهتر سینما را برای یک محافل خاصل و شبه روشنفکری در انحصار نگه دارند و حاصل چنین رویکردی بحران فعلی سینما را شکل داده است.
وی ادامه داد: ما با یک جریان شبهه روشنفکری رو برو هستیم که در همه این سالها سعی کرده به یک نوعی فیلم های ضد سینما را برجسته کرده و آنها را روانه اکران های گسترده کند تا این فیلم ها با شکست از سالن ها برند تا نهایتا مخاطبان از سینما زده شوند. آنها اساسا دوست ندارند در جمهوری اسلامی نوعی از فیلم شکل بگیرد که بتواند پاسخگوی نیازهای تفریحی مردم باشد. به همین دلیل است که فیلم گنج قارون هنوز بت است اما به طور مثال اگر فیلمی ساخته شود همانند گینس که در مجموع در بخش آثار مفرح فیلم قابل پذیرشی است و در عین رویکرد محتوایی غیرروشنفکرانه دارد، مورد مخالفت قرار می گیرد.
این منتقد سینما تصریح کرد: در سال های اخیر در کشور ما وضع به این صورت بوده است که اساسا فیلم هایی که مردم نمی توانند آنها را تحمل کنند و از سالن ها فراری می شوند فیلم هنری خوانده شود و از ان طرف هم فیلم هایی که تا حدودی با مخاطب ارتباط می گیرد به چوب نقد تند گرفته شود.
*سریال شمعدونی بسیار خطرناک تر از گینس است
فهیم گفت: فیلم های کمدی اساسا به فیلم های درام و ملودرام متفاوت است. یک فیلم کمدی به هر صورت وارد عرصه هایی می شود که نیاز دارد تا بتواند آن موقعیت ها را ایجاد کند. از آن طرف هم می دانیم که بسیاری از مسائل در کشور ما خط قرمز است اما این مسائل در دنیا و کشورهای دیگر وجود ندارد. در دیگر کشورها در فیلم های کمدی با همه چی شوخی می شود ولی ما در ایران با بسیاری از مسائل نمی توانیم شوخی کنیم.
وی افزود: دست فیلم ساز ما در کشور به شدت بسته است. اما انتظار دارم تا فیلم سازان ما خلاقیت به خرج بدهند و در همین مدار بسته اخلاقی ما به زعم آنها بتوانند برای ما کمدی ایجاد کنند. بنابراین همین فیلم گینس که بسیاری اعتقاد دارند از خطوط قرمز عدول کرده است حالا شما ببینید که اگر قرار باشد کمدی به سمت آن چیزی برود که در دنیا ساخته می شود چه اتفاقی رخ می دهد. در حقیقت نه ما این اجازه را به فیلم سازان می دهیم و نه خود آنها این خط قرمزها را سپری می کنند.
این منتقد سینما خاطرنشان کرد: به نظر من فیلمی همانند گینس به مراتب کمتر از یک سریال همانند شمعدونی به جامعه آسیب می زند. اولا مخاطب آن سالنی است. اما از آن طرف وقتی مخاطب گسترده ای پای تلویزیون آن سریال را می بیند. شما باید ببینید که در سریال شمعدونی چه کردند و اگر ما در سالن سینما فیلم گینس را خطرناک درنظر بگیریم مقداری بی انصافی است.
فهیم ادامه داد: جامعه ما تا امروز به آقایان عطاران و تنابنده روی خوش نشان داده اند و چه بهتر است که آنها از این موقعیت و ظرفیتی که در اختیار دارند استفاده کنند و به جای اینکه در واقع فیلم های خود را به سمت استفاده از اتفاقات دم دستی ببرند کار کنند و خلاقیت های بیشتری را بیاندیشند تا به انتظارات تماشاگران پاسخ مناسب بدهند.
وی در پایان تصریح کرد: فیلم گینس یک اثر معمولی است، که میتواند تا حدودی مخاطب را در سینما سرگرم نگه دارد و ما نباید انتظار داشته باشیم که ما را دچار چالش های ذهنی و اندیشه ای کند. اگر چنین انتظاری از این فیلم داشته باشیم نشان دهنده بالا بودن توقع ما است.