مولفه های استراتژی داعش
راهبرد بکار گرفته شده توسط داعش متنوع بوده و بر مصلحت گرایی استوار است و ترکیبی از عملیات های نظامی، رسانه ای و اجتماعی- اقتصادی می باشد. این امر موجب شده که کفه ترازوی داعش در سوریه و عراق در مقایسه با سایر گروه های اسلامگرا سنگین تر باشد.
توسعه و کنترل مناطق: برخلاف گروه تروریستی القاعده که هدف نهایی اش را تاسیس یک امارت اسلامی در خاورمیانه در آینده ای نامعلوم قرار داده است، داعش طرحی روشن برای برقراری فوری خلافت دارد. برهیمن اساس، این گروه دیدگاهی مبتنی بر برقراری سیستمی دولتی به جای وضع موجود را دنبال می کند.
همکاری با قبایل: داعش از روابط ضعیف بین قبایل و دولت مرکزی در عراق و سوریه بهره جسته و برای تقویت کنترل خود بر این مناطق، با آنها وارد معامله شده است. یکی از عواملی که در سوریه به داعش کمک کرده تا ائتلاف های محلی ایجاد کند این است که این قبایل اغلب بخاطر محافظت از خود مجبور به همراهی با قویترین حامی می شوند. در عراق هم بسیاری از قبایل سنی برای انتقام از دولت به پیشروی داعش کمک کرده اند. با این حال در مناطق مورد مناقشه نزدیک کردستان عراق، داعش بعنوان مانعی برای عقب نشینی کردها از تسلط بر این سرزمین ها محسوب می شوند.
استفاده از تبلیغ بعنوان تاکتیک نظامی: داعش با استفاده از تبلیغات، بویژه انتشار ویدئوهایی با اعمال خشونت آمیز، انتشار مجله، جزوه و کتابچه های آنلاین و استفاده از رسانه های اجتماعی، توجه زیادی را بخود جلب کرده است. تبلیغات علاوه برآنکه ابزاری برای عضو گیری محسوب می شود به عنوان ابزار تکمیل کننده عملیات های نظامی نیز بکار می رود.
کاربست ایدئولوژی بعنوان ابزار: هرچند که داعش همان ایدئولوژی القاعده را دنبال می کند اما ایدئولوژی هدف اصلی این گروه نیست بلکه ابزاری برای دست یابی به مال و قدرت بیشتر می باشد. داعش از مرجعیت اسلامی معینی پیروی نمی کند و همه آنها را نفی می کند. در عوض، این گروه شریعت را طوری تفسیر می کند که اعمال آن را توجیه کند. به همین خاطر، ایدئولوژی داعش را باید بعنوان وسیله ای برای ایجاد مشروعیت و منابع در نظر گرفت. این گروه اصول مذهبی را برای برقراری روابط با جمعیت محلی و کنترل مناطقی تصرف شده بکار می برد.
راهبرد نظامی: از زمان ظهور داعش، راهبرد نظامی این گروه بر تکامل تاکتیک ها و عملیات جنگ میدانی استوار بوده است. داعش با پیشروی در عراق در ژوئن ٢٠١٤ به اوج قدرت خود رسید و برای گسترش قلمرو خود به جنگ افزارهای تهاجمی روی آورد. از آن زمان به بعد، این گروه غالبا موضع دفاعی داشته است.
چالش های پیش روی داعش
داعش با چالش های متعددی مواجه است و رهبر آنها مدام به دنبال راهی برای رفع آنهاست.
نارضایتی های محلی: اگرچه داعش درپی بکارگیری شریعت بعنوان اساس حکومت است، اما مکانیسم های بکار گرفته شده توسط آنها هماهنگ و مشخص نیست. این امر موجب نارضایتی از اقدامات حکومتی آنها شده است. امرای مختلف تفسیرهای متفاوتی از قوانین داشته و اجرا می کنند که موجب آزار و اذیت مردم قلمرو تحت کنترل آنها شده است. همچنین، داعش بیش از بیش به ظلم و ستم رو آورده است. بعلاوه، داعش با نارضایتی های روزافزون در میان ستیزه جویان خود روبروست بطوریکه بعضی از آنها بخاطر مخالفت با رفتار داعش اقدام به فرار کرده اند.
وجود اختلاف میان شبه نظامیان: با گذشت زمان رفته رفته اختلافات میان جنگجویان داعشی سرباز کرده است، به نحوی که تنش ها میان ستیزه جویان سوری و خارجی ها بالا گرفته است. همچنانکه در مناطق شرقی این کشور، یک امیر سوری با یک امیر مصری درگیر شده و امیر مصری را کشت. از سوی دیگر انگیزه ستیزه جویان روس زبان از پیوستن به داعش اینست که آنها امیدوارند جنگ در سوریه گامی برای جنگ با روسیه باشد. همینطور، ستیزه جویان دارای پیشینه های مختلف اهدف خاص خود را دارند. در عراق بین امیر و ستیزه جویان چچنی درگیری رخ داده است. به اعتقاد شبه نظامیان محلی، ستیزه جویان چچنی و داغستانی بیثشتر از سایر ستیزه جویان بی رحم و خشن هستند.
چالش های امنیتی و حکومتی: داعش علاوه بر موارد فوق، با چالش عدم توانایی کافی برای تاسیس یک دولت واقعی روبروست. از نظر جغرافیایی، قلمرو داعش بسیار نازک است و در اواسط ٢٠١٥ قادر نبود بدون از دست دادن قلمرویی در یک جا به قلمروش در جای دیگر بیفزاید. هر چند که این گروه دارای نهادها و دولت خاص خود می باشد اما آنها فاقد تخصص و منابع لازم برای اداره همه جانبه دولت بوده و قابلیت های حکومت آنها در سطح ابتدایی می باشد.
توسعه جغرافیایی: اگرچه داعش قادر به گسترش حضور جغرافیایی خود در عراق و سوریه بوده اما توسعه جغرافیایی آنها محدود بوده است. همچنانکه داعش می داند که گسترش قلمرو و حفظ مناطقی که مقاومت محلی در آنها وجود دارد برایش بسیار مشکل است ازجمله در مناطق شیعه نشین در عراق و یا مناطق کرد در سوریه.
نتیجه گیری
علیرغم این چالش ها، داعش مقاوم و انطباق پذیر بوده است. با اینکه این گروه ربع قلمرو خود در عراق را بعد از آغاز حملات ائتلاف بین المللی از داست داد اما توانست در شهر رمادی در ماه می ٢٠١٥ پیشروی کند. ضمن آنکه تمرکز ائتلاف بر عراق باعث شده است که داعش در سوریه قلمرو خود را دوبرابر کند هر چند که عقب نشینی های تاکتیکی و شکستهایی هم در مناطق کرد داشت.
به نظر فعالان جوامع بین المللی و منطقه ای، داعش تهدیدی جدی برای امنیت منطقه و جهان است. هرچند که حملات هوایی ائتلاف اقدامی مثبت است اما کافی نیست به همین جهت اقدامات علیه داعش باید بر ایدئولوژی تمرکز کند.
منبع: الوقت