گروه بین‌الملل مشرق- دولت "نارندرا مودی" که سال گذشته میلادی در هند به قدرت رسید، با سیاست خارجی متفاوت خود، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران حتی هندی را هم متعجب کرده است. مودی طی یک سال اول دولتش به خاورمیانه توجه زیادی نکرده و قرار است در اولین سفر خود به این منطقه هم با مقامات اسرائیلی دیدار کند؛ این مسئله از آن‌جایی عجیب است که هند بیش از نیمی از نفت خود را نه از اسرائیل، بلکه از کشورهای نقتی منطقه وارد می‌کند.

دفتر اندیشکده "مؤسسه بروکینگز" آمریکا در دوحه قطر، در خصوص منافع و روابط استراتژیک هند با کشورهای آسیایی توضیح می‌دهد: هند و کشورهای خاورمیانه بویژه کشورهای حوزه خلیج [فارس] دارای روابط استراتژیک و متقابلا سودمند دیرینه ای هستند. هند از زمان به استقلال رسیدنش، خاورمیانه را کاملا یک شریک تجاری می بیند که نیروی محرکه اش، جریان انرژی و نیروی کار مهاجر است.

رویکرد "عدم مداخله" هند که با تعهد واشنگتن به تضمین جریان آزاد نفت در سراسر جهان همراه بوده، متناسب با سیاست خارجه هند است و به نوبه خود باعث افزایش اعتبارش در خاورمیانه شده است. با این حال، تغییرات عمده در سیاست های جهانی، منطقه ای و حتی داخلی خاورمیانه، مستلزم یک تفسیر جدید از اهمیت استراتژیک خاورمیانه برای هند و بالعکس است. آمریکا به تدریج در تلاش است تا از خاورمیانه کناره گیری کند، آن هم درست زمانی که چین روابط اقتصادی و ژئوپولتیک خود را از طریق سرمایه گذاری های چند میلیارد دلاری و موافقت نامه های دفاعی، ارتقا می دهد.

مقامات هند در این اندیشه اند که آیا افزایش بی ثباتی در خاورمیانه بر واردات نفت (در سال 2014، هند تقریبا 60 درصد از نفت خود را از منطقه وارد کرد) یا امرار معاش 7 میلیون تبعه هندی در کشورهای دیگر که 40 میلیارد دلار در سال به هند می فرستند، تاثیر می گذارد. اولین سالگرد انتصاب دولت "نارندرا مودی" نخست‌وزیر هند، زمان مناسبی برای بررسی تغییر مواضع این قدرت رو به رشد جهانی از خاورمیانه است.

در سال 2014، مودی وزیر وقت و جنجالی ایالت "گجرات" و رهبر حزب محافظه کار، مذهبی و ملی گرای هند به نام "بهاراتیا جاناتا" (بی جی پی) پیروز انتخابات شد و 52 درصد از کرسی ها را از آن خود کرد. از آنجا که برنامه کار این حزب، توسعه اقتصاد ملی بوده است، بیشتر مفسران از میزان تمرکز بر سیاست خارجی دولت در نخستین سال شکل گیری اش تعجب کرده‌اند.

اما دولت مودی در حالی که بر همسایگان جنوبی هند در آسیا و همچنین شرق و جنوب شرق آسیا و غرب تمرکز دارد، توجه بسیار کمی به خاورمیانه داشته است. مودی اذعان داشته که در دومین سال خود، از این منطقه بازدید خواهد کرد. جالب اینکه، اولین مقصد اعلام شده وی، اسرائیل است نه یک کشور کلیدی تولید کننده نفت.

هیچکس نمی تواند اهمیت رابطه هند با اسرائیل مخصوصا برای حمایت نظامی، انتقال فن آوری و توسعه کشاورزی و آبیاری را انکار کند. با این حال، این بازدید، بدون شک بر روابط در سراسر خاورمیانه تاثیر خواهد گذاشت، هرچند به گفته سفیر اسبق ارشد هند در منطقه "ظاهرا مودی در این اندیشه است که کشورهای عربی و ایران آنقدر درگیر مبارزه با یکدیگر هستند که فرصتی برای نگرانی در خصوص این بازدید نخواهند داشت."

گرچه سفر قریب الوقوع به اسرائیل می تواند (و باید) در راستای تعمیق تعامل سازنده هند با منطقه باشد، اما این بازدید به تنهایی کارساز نیست. در عوض، این بازدید بخشی از برنامه وسیع تر برای تجدید رابطه هند با منطقه است. چالش های پیش روی هند و خاورمیانه و نیاز به تدوین یک استراتژی جامع تعامل، مبنای بحث های آموزنده میان مرکز بروکینگز دوحه، بروکینگز هند و سایر موسسات است. بحث های مطرح شده، این مسئله را شفاف ساخته اند که حضور هندی‌ها در کشورهای مختلف به همراه تصویر مثبت این کشور در منطقه تضمین می کند که کشورهای واقع در خاورمیانه پذیرای روابط بیشتر با دهلی نو هستند.

همکاری های امنیتی، یکی از حوزه های کلیدی برای تعامل هستند. در دهه اخیر، هند موافقت نامه های دفاعی را با چندین کشور خاورمیانه از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر و عمان امضا کرده است. در عین حال، هند به بزرگترین خریدار تسلیحات از اسرائیل تبدیل شده است. به طور گسترده تر، دهلی نو باید در حمایت از نظم و ثبات در منطقه، فعال تر باشد. این اقدام، هزینه کمتری برای هند به بار می آورد تا اینکه بخواهد منتظر وقوع درگیری هایی شود که جمعیت هندی‌ها در منطقه را هم تهدید خواهند کرد.

به علاوه، هند می تواند تجاربش را در خصوص تقویت کثرت گرایی در اختیار آن دسته از کشورهای خاورمیانه قرار دهد که درگیر تقسیمات فرقه ای هستند. این تجارب بیش از هر مدل غربی، محرک برای برقراری رابطه هستند. علی رغم بروز گهگاه خشونت های اجتماعی، هند با جمعیت 1.25 میلیارد نفری خود به عنوان مدل دموکراسی تکثرگرا در کشورهای در حال توسعه به اثبات رسیده است. این کشور در مواجهه با فقر توده مردم و تنوع فرهنگی، قومی و مذهبی بالا، جان سالم به در برده است.

هند همچنین می تواند تخصص فنی خود را به روش‌های مختلف ارائه کند. این کشور بعد از توسعه سریع خدمات حرفه‌ای و آموزش و پرورش، می تواند به آن دسته از کشورهای خاورمیانه که می خواهند به اقتصادشان تنوع بخشند، درس هایی بیاموزد.

بررسی ما درباره دهلی‌نو، تخصص رو به رشد و اساسی را در جامعه مدنی هند و علی الخصوص اندیشکده های سیاسی این کشور نشان داد. این نیرو می تواند باعث تقویت روابط با خاورمیانه شده و تخصص فنی را در اختیار شرکای هند در خاورمیانه قرار دهد.

درحالیکه دولت هند در حال بازبینی رابطه اش با منطقه است، بهتر قادر خواهد بود از این منابع فعلی استفاده کند. با توجه به محدودیت نیروی انسانی در ادارات هند و سازمان های خدمات خارجی هند و این که منافع خارجی دهلی نو با سرعت بیش‌تری نسبت به استخدام نیرو در حال گسترش هستند، این کشور باید از تخصص در "بنیاد تحقیقاتی آبزرور"، "مؤسسه تحقیقات و تحلیل‌های دفاعی"، "موسسه پژوهش های صلح و جنگ"، "بروکینگز هند" و "موسسه پژوهش های انرژی تاتا" استفاده کند. اگر هند بخواهد به جایگاه بالاتری از قدرت دست یابد، باید از تنها ابرقدرت جهان یعنی آمریکا درس بگیرد که از نظر توانایی و تمایل به استفاده از نیروهای متخصص و مشاوره خارجی، بی همتاست.

وفور تخصص در هند زیربنای فرصت ها برای همکاری آتی با پژوهشگران خاورمیانه است. چنین تحقیقاتی به درک بهتر روابط آمریکا و هند کمک خواهد کرد و می تواند در خصوص نحوه دستیابی به نتایج متقابلا سودمند برای هر دو ملت، توصیه هایی به سیاست گذاران و جامعه مدنی ارائه دهد.