گروه بین‌الملل مشرق- نخست وزیر هند نشان داده که متصل شدن این کشور به آسیای مرکزی برای دهلی‌نو اهمیت ویژه‌ای دارد. این اهمیت به خصوص با رسیدن ایران و 5+1 به توافق هسته‌ای و باز شدن بازار ایران به روی هند با هدف انتقال انرژی به اروپا، بیش از پیش هم شده است.

"کاترین پاتز" مدیر مجله "دیپلمات"، طی مطلبی در پایگاه اینترنتی این مجله در خصوص امیدوار بودن "مودی نارندرا" نخست وزیر هند، به اتصال مجدد زمینی هند و آسیای مرکزی توضیح می‌دهد: "نارندرا مودی" نخست وزیر هند، تور هشت روزه ای به آسیای مرکزی داشت که همچنین شامل چند روز اقامت در شهر اوفای روسیه برای اجلاس سران بریکس/سازمان همکاری شانگهای می شد.

چرا هند درباره ایران و آسیای مرکزی امیدوار است؟

مودی در ایستگاه یکی مانده به آخرش در تاجیکستان، تاکید زیادی بر "اتصال و ارتباط" داشت: "من امروز سفرم را به اتمام می رسانم. به هند باز می گردم و متقاعد شده ام که هند و آسیای مرکزی باید دوباره ارتباط برقرار کنند. لازم است که برای آینده کشورهایمان و منطقه تلاش کنیم. بنابراین، ما ارتباط و اتصال زمینی مان و همچنین ارتباط هوایی و دیجیتالی مان را بهبود خواهیم بخشید. ما از طریق ایران و سایر کشورهای آسیای مرکزی به شما وصل می شویم. اما امیدوارم هند و تاجیکستان بتوانند مانند گذشته مستقیم به هم متصل شوند."

سیاست "اتصال به آسیای میانه" هند به سال 2012 باز می گردد، اما طی سال های اخیر برای دهلی نو در اولویت قرار نداشته است. اظهارات مودی ممکن است صادقانه باشد اما آسیای مرکزی یکی از مناطق جهان با کم‌ترین میزان اتصال به نقاط دیگر است. دره "فرغانه" شاهد درگیری های مرزی بی پایانی بوده است.

ازبکستان بطور معمول مرزهایش را با قرقیزستان و تاجیکستان می بندد، در عین حال، مواد مخدر افغان در رسیدن به بازار بین المللی مشکل چندانی ندارند. ترکمنستان که آشکارا بی طرف و به لحاظ سیاسی جدا افتاده است (به سازمان همکاری شانگهای یا سازمان پیمان امنیت جمعی نپیوسته و منشور اتحادیه کشورهای مستقل را تصویب نکرده است) در گذشته مایل نبوده دسترسی کشورهای خارجی را به زیرساخت هایش فراهم کند.

اتصال زمینی، بر اثر عوامل جغرافیایی و جغرافیای سیاسی، پیچیده شده است. جغرافیا یک مشکل جدی برای منافع هند در آسیای مرکزی ایجاد می کند. آسیای مرکزی و هند بوسیله کوه ها و مناطق درگیری جدا شده اند، نیازی به گفتن نیست که پاکستان تمایلی ندارد به هند اجازه دهد از طریق قلمروش، ترانزیت انجام دهد و چین هم بطور مشابه علاقه ای ندارد به هندی ها در دستیابی به منطقه کمک کند. هند هم تصمیم گرفته از طرف مناطق غربی، خود را به آسیای میانه برساند.

ماه گذشته، حسین عاشوری، معاون بهره‌برداری و سیر و حرکت راه‌آهن ایران، گفت: "کشورهای آسیای مرکزی برنامه ای برای استفاده از خطوط راه آهن ایران برای جابه جایی بار از مرز به بندرعباس مد نظر قرار داده اند." روابط بین ایران و قزاقستان پیشرفت کرده است و پروتکلی در ماه فوریه برای شرکت های ایرانی به منظور استفاده از خطوط راه آهن قزاقستان تهیه شد.

"حسین عاشوری" از علاقه آسیای مرکزی به استفاده از راه‌آهن ایران خبر داده است

همزمان با توافق نهایی ایران و 1+5، آسیای مرکزی از این واقعیت مطلع است که باز شدن راه به درون ایران، فرصت بزرگی فراهم می کند. نه تنها لغو تحریم ها تجارت را "با ایران" و "از طریق ایران" سودآورتر خواهد ساخت، بلکه ایران به عنوان یک مسیر ترانزیتِ گاز آسیای مرکزی به اروپا یک گزینه جذاب است.

در ترکمنستان، مودی در مورد خط لوله ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (تاپی)، بحث کرد و امکان ضمیمه کردن مسیر دریایی-زمینی از طریق ایران را نیز پیشنهاد داد. آنطور که "کیسی میشل" کارشناس مسائل سیاسی-امنیتی، اخیراً خاطر نشان کرد: "مشکل این است که پروژه انتقال گازِ تاپی، یک پروژه آرمانی است؛ روی کاغذ فوق العاده است، اما در عمل جذابیت چندانی ندارد."

یک مسیر گازی از طریق ایران می تواند جایگزینی برای پروژه انتقال گاز تاپی باشد، اما هند از هرگونه حرکت رو به جلو در هر دو جبهه سود خواهد برد. نیازهای هند در زمینه انرژی، قطعا به پیگیری پروژه تاپی بستگی دارد اما پاکستان و افغانستان موانع قابل توجهی هستند و احتمالا ماندگارتر از تحریم های ایران خواهند بود. ضمنا، سرمایه گذاری های هند در ایران بویژه در زمینه توسعه بندر چابهار، هدفش ایجاد یک مسیر تجاری زمینی-دریایی به افغانستان است که پاکستان را دور می زند. این اقدام هماهنگی خوبی با افزایش سرمایه گذاری هند در آسیای مرکزی خواهد داشت.

در همین حین، ترکمنستان (اگر دارای زیرساخت‌های مناسبی باشد، که ظاهراً به دنبال فراهم کردن این زیرساخت‌ها هم هست) منابع گاز زیادی برای عرضه به اروپا و هند دارد. قطعا، آسیای مرکزی امیدوار است که لفاظی مودی در مورد اتصال مجدد هند و منطقه، فراتر از اظهارات سرسری یک مقام بازدید کننده باشد.

هند هرگز رقیب روسیه یا چین در آسیای مرکزی نخواهد بود، اما این بدان معنا نیست که کشورهای آسیای مرکزی به پول و تخصص هند علاقه مند نیستند. از نظر اتصالِ صرفا زمینی، هند موانع قابل توجهی پیش رو دارد (هیمالیا و پاکستان در این زمینه قابل ملاحظه هستند)، اما توافق میان ایران و غرب برای هند هم سودمند خواهد بود.