ایران و گروه موسوم به 1+5 روز سه‌شنبه بر سر سندی موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به توافق رسیدند. این سند قرار است پس از تائید از سوی نهادهای قانونگذاری و نظارتی در ایران و آمریکا، اجرایی شود.
ایران ملزم به ارائه دسترسی‌های لازم است
رایس در ابتدای در مصاحبه‌ای که روز چهارشنبه با خبرگزاری رویترز انجام داده، در مورد بازرسی‌ها به خصوص دسترسی به اماکن نظامی گفته است: «خوب، بگذارید کل مسئله را به شما بگویم. اولا، به یاد داشته باشید که تمام تأسیسات شناخته‌شده هسته‌ای ایران تحت نظارت 24 ساعته و هفت روز هفته، نظارت مداوم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهند بود. خوب این مسئله اول است. ثانیا، آژانس و بازرسان بین‌المللی به کل چرخه سوخت برنامه هسته‌ای ایران یعنی معادن اورانیوم، آسیاب‌ها، تأسیسات تولید، تأسیسات تولید سانتریفیوژ و همچنین هر تأسیسات دیگری که سانتریفیوژها را فعال نگه داشته، دسترسی مداوم خواهند داشت.
خوب، آنچه داریم در موردش صحبت می‌کنیم و در سوالی که شما پرسیدید بود، اینکه است که اگر ما اطلاعاتی در مورد یک سایت مشکوک اعلام‌نشده داشتیم، برای بررسی آن سایت چه روندی باید طی شود. خوب بگذارید توضیح دهم.
در حالت اول، بگذارید بگوئیم مثلا ایالات متحده اطلاعاتی جمع‌آوری کرده که معتقد است نشان می‌ده که یک سایت مشکوک یا محرمانه وجود دارد. ما آن اطلاعات را به آژانس ارائه می‌کنیم. آژانس در مورد آنها تحقیق می‌کند. آژانس نزد ایران رفته و می‌گوید "ما می‌خواهیم از این سایت بازدید کنیم. می‌خواهیم آن را چک کنیم."
چک کردن، تنها بازدید کردن نیست، بلکه نمونه‌گیری محیطی و نمونه‌گیری از خاک و آزمایش‌های ردیابی مواد رادیواکتیو صورت خواهد گرفت و تا شناسایی شود. اگر ایران گفت "نه، شما نمی‌توانید از این مکان بازدید کنید"، چه نظامی باشد یا نه، آژانس اگر آن را مشکوک بداند، می‌تواند درخواست دسترسی به آن را مطرح کند. بنابراین، هیچ محدودیتی در مورد نوع تأسیساتی که می‌تواند به آن دسترسی یافت وجود ندارد، اما باید سوءظن معقولی وجود داشته باشد.
خوب، اگر ایران بگوید نه، آنچه رخ می‌ده این است که روندی وجود دارد که نهایتا ظرف 24 روز نهایی می‌شود، که در طول آن زمان اگر ایران نتوانند بر سر شروط دسترسی به توافق برسند یا آژانس قانع نشود، مسئله وارد یک کمیسیون مشترک می‌شود.
کمیسیون مشترک متشکل است از تمامی امضا‌کنندگان توافق. یعنی ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، اتحادیه اروپا، روسیه، چین و ایران، خوب؟ خوب، اگر 5 عضو از 8 عضو کمیسیون مشترک اعلام کنند که "نه، ما نگران هستیم و این مسئله باید مورد تحقیق قرار گیرد"، که خوب ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش با هم 5 عضو می‌شوند، آن وقت ایران، ملزم به ارائه دسترسی خواهد بود.
اعضای دائم شورای امنیت به تنهایی می‌توانند تحریمها را بازگردانند
و خوب اگر این کار را نکند، اگر خودداری کند، آن وقت کل توافقنامه را نقض کرده است. خوب، کل این روند باید ظرف 24 روز یا کمتر کامل شود.
خوب بگذارید فرض کنیم که نقض صورت گرفت، آن وقت چه اتفاقی می‌افتد؟ آنچه رخ می‌دهد این است که ایالات متحده یا یکی از پنج عضو دام شورای امنیت سازمان ملل مستقیما نزد شورای امنیت رفته و می‌گوید "مناقشه‌ای پیش آمده و وجود دارد. معتقدیم که نقض صورت گرفته است. باید نشست شورای امنیت برگزار شود و شورای امنیت تصمیمی بگیرد." نیازی نیست که دیگر اعضای کمیسیون در این مسئله دخیل باشند. ایالات متحده می‌تواند خودش مستقیما وارد عمل شود.
و سپس پس از روندی در شورای امنیت، ایالات متحده یا فرانسه یا بریتانیا یا حتی روسیه می‌توانند به صورت یکجانبه بروند و بگویند که "می‌خواهم تحریمها فورا بازگردند"، به این معنی که فورا به طور کامل دوباره اجرایی شوند. سپس رأی‌گیری صورت خواهد گرفت که در آنجا تحریمها فورا بازمی‌گردد مگر آنکه ایالات متحده (یا کشور مدعی)، "نه" بگوید.
بنابراین، به بیان دیگر، ما خودمان به تنهایی، بدون ایران، بدون هیچ کشور دیگری، می‌توانیم به آن نتیجه برسیم، مدارکمان از نقض را به شورای امنیت برده و آن تحریمها را به جای خودشان بازگردانیم.»
رایس در ادامه با بیان اینکه ارائه دسترسی «یک درخواست نیست، بلکه یک الزام است»، افزود: «الان داریم در مورد موارد نقض مرتبط با دسترسی صحبت می‌کنیم. اما انواع دیگری از موارد نقض توافقنامه هم وجود دارد که الزاما با دسترسی مرتبط نیستند. آنها هم به همین نحو وارد روند حل مناقشه می‌شوند که می‌تواند نهایتا به بازگشت فوری تحریمها منجر شود.»
فعالیت‌های هسته‌ای تا ماه‌ها و سال‌ها قابل ردیابی هستند
او در پاسخ به این سوال که آیا 24 روز مهلت، زمان کافی به ایران نمی‌دهد تا برخی از شواهد را از بین ببرد، گفت: «سوال خوبی است. اما بگذارد توضیح دهم که چرا کارشناسان ما کاملا مطمئن هستند که 24 روز کفایت می‌کند. که زمانی کافی است و نباید نگران باشیم. اول از همه، تأسیساتی که داریم در موردش صحبت می‌کنیم، باید تأسیساتی مخفی یا شناخته‌نشده باشد که در آن فعالیت‌های هسته‌ای صورت می‌گیرد. آنجا مکانی در ابعاد یک اتاق یا حتی ابعاد یک ساختمان نخواهد بود. بلکه یک تأسیسات بزرگ خواهد بود.
و در آن تأسیسات، با توجه به ماهیت موادی که داریم در موردش صحبت می‌کنیم، که به شدت رادیو اکتیو هستند و با توجه به پیشرفتگی ابزار تست که آژانس بین المللی انرژی اتمی و ما داریم، هرگونه پسماندی تا مدت‌ها قابل ردیابی خواهد بود، نه برای چند روز، بلکه برای چند ماه و چند سال بعد.
بنابراین، آنها در چنین دوره زمانی‌ای، به هیچ وجه نمی‌توانند شواهد را به درستی مخفی کنند. مخفی نگه داشتن تأسیساتی در آن ابعاد برای مدت طولانی، کار راحتی نیست.
علاوه بر این، اگر ما در آن حالت در مورد تأسیساتی که الان تشریح کردم نگرانی داشته باشیم، در طول آن مدت، آن را بسیار به دقت زیر نظر می‌گیریم تا زمانی که نگرانی ما به نحوی قانع‌کننده حل شود. بنابراین، بسیار مطمئن هستیم، زبده‌ترین کارشناسان ما مطمئن هستند که این روند کاملا کفایت می‌کند.»
سه گزینه برای کاهش ذخایر اورانیوم
وی در ادامه در مورد سرنوشت اورانیوم غنی‌شده مازاد ایران، گفت: «میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران باید 98درصد کاهش یابد. خوب، این کار را می‌توان به چند طریق انجام داد. می‌توان آن را به یک کشور ثالث، مثلا روسیه منتقل کرد. این محتمل‌ترین گزینه است.
روسیه خودش هم مواد پرتوزا خودش را دارد و عملکرد خوبی در این رابطه داشته است، به همین خاطر ما نگرانی‌ای در این زمینه نداریم. وقتی مسئله برخورد با این مواد مطرح است، آنها عملکرد مسئولانه‌ای دارند، این چیزی است که در چند دهه گذشته نشان داده‌اند.
آنها می‌توانند غنای آن را کاهش داده و آن را به موادی تبدیل کنند که دیگر به آن نحو قابل استفاده نباشد، این هم یک گزینه جایگزین است. یا اینکه در بازار، بازار بین‌المللی، یک بازار تجاری مسئول این مواد، این امکان وجود دارد که این مواد تحویل داده شده و در بازار آزاد فروخته شود. بنابراین راه‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان این اقدام را انجام داد.
سانتریفیوژها را هم می‌توان پیاده کرد. آنها برداشته خواهند شد، اتصالاتشان و تمام مواد مربوط به نصب و عملیات آن سانتریفیوژها برداشته خواهند شد.
ایران در حال حاضر حدود 19000 سانتریفیوژ فعال دارد. ذیل این توافق، تعداد آنها به 6000 دستگاه کاهش می‌یابد. آن‌هایی که برداشته شده‌اند، انبار خواهند شد. آنها هفت روز هفته، 24 ساعته مورد نظارت آژانس خواهند بود. همانطور که گفتم، تمام اتصالات و مواد مربوطه، برداشته می‌شوند.»
کانال‌هایی برای ارتباط با ایران داریم
رایس در ادامه در پاسخ به سوالی در مورد مسائل منطقه‌ای و اینکه آیا واشنگتن در مورد مسائل منطقه‌ای با تهران وارد گفت‌وگو می‌شود یا نه، گفت: «نمی‌گویم که یک مکالمه شکل می‌گیرد، بلکه می‌گویم کانال‌هایی داریم. و رک بگویم، ما مدتی است که کانال‌هایی داریم. زمانی که من در نیویورک سفیر (آمریکا در سازمان ملل بودم)، اگر لازم بود پیامی منتقل شود، ما آن را به سفیر ایران در نیویورک منتقل می‌کردیم. اکنون کانال‌های دیگری هم داریم.
ما همواره کانال سوئیس را هم داشته‌ایم. دولت سوئیس حافظ منافع ما در تهران است و از آنجا که ما آنجا سفارت نداریم، آنها پیام‌های ما را منتقل می‌کنند.
اما آنچه که در این دو سال مذاکره رخ داد، این است که حالا وزیر (جان) کری رابطه‌ای هم با وزیر (محمد جواد) ظریف دارد. (وندی) شرمن معاون وزیر هم با همتایان خود ارتباط دارد. بنابراین کانال‌های دیگری هم وجود دارد که می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.
و زمانی که به نفعمان باشد که از آنها استفاده کنیم، در استفاده از آنها مانند گذشته، تردید نخواهیم کرد.»
رایس در پاسخ به این سوال که «آیا شما انتظار پیشرفت به ویژه در موضوع شهروندان آمریکایی وجود دارد؟» گفت: ما در حال کار بسیار سختی در موضوع شهروندان آمریکاییمان که در ایران بازداشت شدند، هستیم و نه فقط در طول این فرایند این چنین بوده بلکه از زمان زندانی شدن آنها این چنین بوده است.
ما درباره نیاز به اینکه سرنوشت آنها را به مذاکرات گره بزنیم، بسیار صریح بودیم زیرا ما نمی‌دانیم آیا مذاکرات موفق خواهد شد یا شکست می‌حخورد. ما نمی‌خواستیم به ایرانیها ابزار و کارت چانه‌زنی بریا استفاده علیه ما در مذاکرات داشته باشند. خواه مذاکرات موفق شود یا نه، ما صریحا اعلام کرده‌ایم که بازگرداندن مردم ما اولویت اصلی ما است و ما به این کار سخت ادامه می‌دهیم.
مشاور اوباما درباره نگرانی رژیم صهیونیستی و متحدان آمریکا در منطقه خلیج فارس از مذاکرات هسته‌ای و اقدامات واشنگتن برای افزایش امنیت آنها گفت: اول از همه آنکه از نظر ما که فکر می‌کنم نظر بسیاری از افراد منطقه هم همین باشد، بهترین کاری که می‌توانیم برای امنیتشان بکنیم اطمینان از از این است که همسایه آنها که نیات شوم و شیطانی دارد به سلاح هسته‌ای دست نیابد و این توافق این کار را می‌کند. آنها نمی‌توانند این موضوع را رد کنند که بر اساس این توافق هدف ممانعت ایران از دستیابی به سلاح هسته‌ای محقق نخواهد شد.
نقش ایران در منطقه ثبات زدا و نگران‌کننده است
رایس افزود: آنچه ما در حال بحث و استدلال هستیم آن است که اگر ایران در نهایت تعهداتش در قبال این توافق را اجرا کند، آنها رفع تحریمها را دریافت می‌کنند البته ما می‌توانیم به گونه قابل راستی آزمایی مشخص کنیم که آنها در موضعی نیستند که به سلاح هسته‌ای برسند در آن صورت رفع تحریمها افزایش خواهد یافت.
نگرانی آن است که با رفع تحریمها ایران منابع بیشتری و شاید در موضع محکم‌تر بین‌المللی برای تهدید منطقه باشد تهدیدی که در حال حاضر هم هست. موضوع آن است که این توافق هرگز به دنبال تلاش برای ممانعت ایران از نیروهای نیابتی در منطقه یا رفتار ثبات زدای آن نبود. این همیشه اصل و نگرانی ابتدایی ما و حکومت اسرائیل و همسایگانش در منطقه بود.
اسرائیل گفته که ایران با یک سلاح هسته‌ای تهدید موجودیتی است. ما در حال پرداختن مستقیم و موثر به این تهدید در این توافق هستیم البته ما می‌دانیم که ایران نقش بسیار ثبات زدایی در منطقه ایفا کرده و به تحریک ناآرامی و حمایت از تروریسم ادامه داده است در نتیجه ما می‌خواهیم آن کارهایی که می‌توانیم برای تقویت ظرفیت متحدان ما و شرکایمان در منطقه برای مقاومت کردن در برابر آن انجام دهیم.
وقتی رئیس‌جمهور در کمپ دیوید کشورهای خلیج فارس در ماه می میزبانی کرد ما یک مجموعه از اقدامات متقابل را تشریح کردیم که ما برای افزایش امنیت آنها توافق کردیم که این ضمانتهای امنیتی، حمایتهای عینی به آن کشورها برای تقویت ظرفیت دفاعی آنها است که خواه شامل ابزارهای متعارف نظامی یا از راه همکاری مقابله با تروریسم یا مقابله با حملات سایبری می‌شود.
درباره اسرائیل که نزدیک‌ترین متحد و شریک ما در منطقه است باید گفت که روابط اطلاعاتی و امنیتی ما با آن از هر زمان دیگری بیشتر و قویتر بوده است و نخست‌وزیر نتانیاهو بارها این موضوع را در انظار عمومی گفته است و این روابط همچنان این چنین خواهد ماند و ما از حرکت به سمت جلو استقبال خواهیم کرد اگر اسرائیلیها علاقه مند و مایل باشند درباره چگونگی تعمیق همکاریهای امینیت و اطلاعاتی با هم صحبت کنیم».