در این نشست ضمن بررسی متن جمع‌بندی وین، پیشنهادات مختلفی نیز به‌منظور کاهش آسیب‌های ناشی از قطعنامه 2231 از سوی کارشناسان این میزگرد مطرح شد.

فؤاد ایزدی کارشناس مسائل آمریکا و بین‌الملل درباره توافق وین و مقایسه آن با توافق لوزان، اظهار داشت: قطعنامه 598 همان روزی تصویب شد که قطعنامه 2231 تصویب شد و اینکه می‌گویند تاریخ تکرار می‌شود حقیقت دارد.

ایزدی با بیان اینکه اگر نکته‌ای مطرح می‌شود که رنگ و بوی نقد دارد هدفمان این نیست که زحمات تیم مذاکره‌کننده را نادیده بگیریم، تصریح کرد: ما از زحمات دوساله‌ای که تیم مذاکره‌کننده داشته، همانطور که مردم و مقام معظم رهبری نیز تقدیر کرده‌اند، تشکر می‌کنیم اما هدف جلسات تخصصی کم کردن ارزش کار این دوستان نیست بلکه مطرح شدن نکاتی است که شاید در ادامه این مسیر مفید باشد.

این کارشناس مسائل آمریکا ادامه داد: اگر بخواهیم نکاتی را به عنوان شروع بحث ارائه دهم فکر می‌کنم طرح الزام دولت به حفظ حقوق هسته‌ای با رأی 213 نماینده که در مجلس شورای اسلامی تصویب شد ملاک خوبی برای ارزیابی این توافق است چرا که توسط شورای نگهبان تأئید و توسط رئیس‌جمهور ابلاغ شد.

وی خاطرنشان کرد: این قانون سه بند اصلی دارد؛ در بند ابتدایی آن آمده که در راستای صیانت از منافع ملی هرگونه نتایج مذاکرات هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 در صورتی معتبر است که الزاماتی را رعایت کرده باشد بنابراین اگر این سه بندی که در قانون مجلس آمده رعایت نشده باشد نتیجه مذاکرات از نظر قانونی معتبر نیست.

*طبق متن برجام بند اول قانون هسته‌ای مجلس رعایت نشده است

ایزدی با اشاره به بند اول قانون مجلس درباره صیانت از دستاوردهای هسته‌ای کشورمان گفت: لغو تحریم‌ها به صورت یک جا و کامل باید در متن توافقنامه درج شده و در روز آغاز اجرای تعهدات ایران انجام شود. 

این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه طبق متن برجام بند اول این قانون مجلس رعایت نشده است، افزود: چون ما در روز اجرا این حالت را داریم که تعهدات و تحریم‌های اتحادیه اروپا تعلیق می‌شود و بحث لغو تحریم‌های اروپا بعد از 8 سال خواهد بود که البته اگر در این 8 سال مشکلی پیش نیاید.

*برخلاف تحریم‌های اتحادیه اروپا بحث لغو تحریم‌های آمریکا مطرح نیست

وی ادامه داد:‌ درباره تحریم‌های آمریکا نیز بحث تعلیق مطرح است آن هم به این باز می‌گردد که در طول 8 سال مشکلی پیش نیاید و برخلاف تحریم‌های اتحادیه اروپا که بحث لغو آن مطرح است تحریم‌های آمریکایی بحث لغوش مطرح نیست یعنی دولت آمریکا گفته من سعی می‌کنم که این تحریم‌ها را لغو کنم.

ایزدی با تأکید بر اینکه بنابراین لغو تحریم‌های آمریکا حتی پس از 8 سال هم قطعیت ندارد ادامه داد: 18 دستور رئیس‌جمهور آمریکا وجود دارد که قرار است 4 دستور از آن لغو شود که تأثیر زیادی هم ندارد و از موارد جدی محسوب نمی‌شود.

این کارشناس مسائل آمریکا افزود: در رابطه با تحریم‌های اتحادیه اروپا و تحریم‌های آمریکا ما بحث لغو در روز اجرا نداریم بلکه بعد از هشت سال مطرح است و همانطور که گفتیم تحریم‌های آمریکایی بعد از 8 سال مشخص نیست که قطعاً لغو شود.

وی تصریح کرد: اتفاقی که می‌افتد این است که تحریم‌ها لغو می‌شود و قطعنامه 2231 جایگزین قطعنامه‌های قبلی می‌شود اما همه موارد تحریمی لغو نخواهد شد و مورد تسلیحاتی و موشکی 5 و 8 سال خواهد بود.

*بحث «تعلیق» تحریم‌ها اصل و اصالت روز اجراست

ایزدی در ادامه این میزگرد با بیان اینکه در متن قانون مجلس لغو یکجای تحریم‌ها مطرح شده اما این در حالی است که تازه پس از 8 سال بحث تحریم‌های هسته‌ای مطرح است نه همه تحریم‌ها، افزود: بنابراین اگر بخواهیم موضوع تحریم‌ها را بررسی کنیم باید گفت: بحث «تعلیق» اصل و اصالت روز اجراست.

این کارشناس مسائل آمریکا خاطرنشان کرد: من خیلی تعجب کردم که آقای دکتر ظریف در گزارشی که به مجلس داد گفت که ما در متن برجام اصلاً کلمه تعلیق نداریم در حالیکه در متن برجام 4 کلمه ساسبند(suspense) به معنای تعلیق داریم که در ادبیات تحریمی ما زمانی که می‌خواهیم از تعلیق صحبت کنیم می‌گوییم می‌خواهیم ساسبند(suspense) کنیم و زمانی که صحبت از لغو است می‌گوییم لیفت(lift) یا ترمیدنت(Terminate)، بنابراین در متن برجام 12 تعلیق نه صرفاً به معنای ساسبند(suspense) بلکه به معنای متوقف کردن اجرا وجود دارد که بیان دیگری برای مفهوم تعلیق است.

وی بیان داشت: اینکه آقای ظریف گفتند تعلیق در متن برجام وجود ندارد یک تصور این است که ایشان متن برجام را دقیق نخوانده که قاعدتاً صحیح نیست چراکه دوستان 18 روز در وین روی متن تمرکز داشتند یا اینکه فراموش کرده است، بنابراین این مسئله جای سؤال دارد که چرا بحث تعلیق را انکار کرده است.

ایزدی بر همین اساس با بیان اینکه بند اول قانون مجلس در بحث صیانت از حقوق هسته‌ای کشور نقض شده است یادآور شد: طبق بند دوم این قانون مجلس، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب توافقنامه پادمان مجاز به انجام نظارت‌‌های متعارف از سایت‌های هسته‌ای است و دسترسی به سایت‌های نظامی و حساس غیر هسته‌ای و اسناد و دانشمندان ممنوع است.

* پذیرش موضوع فراتر از پروتکل الحاقی از سوی ایران

این کارشناس مسائل بین‌الملل بر اساس بند دوم قانون مجلس توضیح داد: در متن برجام پیوست 4 ماده 6 به یکی از متن‌های آژانس که منتشر شده اشاره کرده که مربوط به لیست اقلام متعددی از تکنولوژی‌های روز دنیا است که لزوماً هیچ ربطی به هسته‌ای ندارد اما استفاده دوگانه و مضاعف دارد.

وی افزود: برخی از اقلام آن شامل دوربین‌های سرعت بالا، نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای صنعتی، پمپ‌های تخلیه، انواع فلزات نظیر آلومینیوم و فولاد است و این اقلام در صنایع نظامی و صنعت‌های متعددی کاربرد دارد.

این کارشناس مسائل آمریکا ادامه داد: این به این معناست که اگر ایران بخواهد یک قطعه‌ای را خریداری کند که در لیست 84 صفحه‌ای آمده است، سیستم کانال حریف باید مطلع شود و در غیر این صورت می‌گوید که ایران نقض کرده است بنابراین این بحث بازرسی‌ها از هرآنچه وارد کشور می‌شود، برای استقلال کشور ایجاد سؤال می‌کند. 

به گفته ایزدی این مساله بند دوم قانون مجلس را هم زیر سؤال می‌برد که ما فراتر از پروتکل الحاقی می‌رویم و اینها نظارت متعارف نیست چرا که در رابطه با هیچ کشوری اینگونه نظارت وجود ندارد.

وی اظهار داشت: در برجام و بند 21 قطعنامه 2231 آمده است که این قطعنامه مواردی دارد که فقط مرتبط با ایران است؛ یکی از خطوط قرمز ما این بود که با ما کاری نکنید که با دیگر کشورها نمی‌کنید و با ما متعارف برخورد کنید از این جهت بند دوم قانون مجلس در رابطه با صیانت از دستاوردهای هسته‌ای نقض شده است.

ایزدی با اشاره به بند سوم قانون مجلس در این زمینه یادآور شد: طبق بند سوم این قانون هیچ محدودیتی برای کسب دانش و فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای پذیرفته نیست و باید مصوبات شورای عالی امنیت ملی رعایت شود، ما به شدت در متن برجام محدودیت پذیرفته‌ایم یعنی تازه بعد از 8 سال این ظرفیت را پیدا می‌کنیم که با 30 سانتریفیوژ IR8 کار کنیم، قبل از آن نیز تعدادی مورد وجود دارد اما می‌گویند این سانتریفیوژها روتر نداشته باشد و این به معنای آن است که یک ماشین موتور نداشته باشد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه محدودیت‌ها بسیار گسترده است، گفت: نتیجه‌ای که می‌گیریم این است که طبق قانون جاری کشور متن برجام معتبر نیست چرا که هر سه مورد قانون هسته‌ای به صورت بسیار گسترده‌ای نقض شده و از این جهت به نظر می‌رسد ما هنوز کارمان با برجام تمام نشده است.

وی درباره اینکه تیم مذاکره‌کننده و وزارت خارجه تأکید دارد که قطعنامه 2231 الزام آور نیست و‌ به نوعی آن را «کاغذپاره» می‌دانند، در عین حال می‌گویند که برنامه غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناخته است، توضیح داد:‌ زمانی که اولین بار جناب آقای دکتر ظریف در مصاحبه‌ با نشریه صدا موضوع تصویب قطعنامه را مطرح کرد دلیل تصویب قطعنامه را اینگونه بیان کرد که ما می‌خواهیم قطعنامه‌‌ای از سازمان ملل بگیریم که ضمانت اجرایی برای برجام ایجاد کنیم.

ایزدی با بیان اینکه آمریکا از اسفند سال گذشته در کمیسیون سیاست خارجه سنای آمریکا بیان کرد این توافقی که خواهیم داشت از نظر حقوقی برای ما (آمریکا) الزام‌آور نیست؛ ادامه داد: کار ما خواندن متن‌های مذاکرات کنگره آمریکاست و برای من جای تعجب داشت که چطور می‌شود آمریکا که دو سال می‌رود و می‌آید و با کشوری مذاکره‌ می‌کند می‌گوید این از نظر حقوقی برای ما الزام آور نیست.

این کارشناس مسائل آمریکا با اشاره به بخش دیگری از اظهارات جان کری خاطرنشان کرد: او گفته بود اگر این توافق انجام شود برای ایران الزاماتی به وجود می‌آورد و از این رو به نمایندگان کنگره گفت شما اگر نخواستید تحریم‌ها را لغو نکنید و خانم شرمن نیز 5 تیر در نشستی با خبرنگاران آمریکایی‌ برای اولین بار گفت که ما نمی‌خواهیم متنی را امضاء‌ کنیم.

وی ادامه داد:‌آقای ظریف در مصاحبه با نشریه صدا گفت که ما می‌خواهیم قطعنامه‌ای تصویب شود که ضمانت اجرایی برجام باشد، اما اینکه اخیراً آقای عراقچی و ظریف گفته‌اند که ما بخشی از قطعنامه‌ را نمی‌خواهیم اجرایی کنیم، کل داستان را زیر سؤال می‌برد چرا که هدف قطعنامه این بود که همه ملزم شوند مفاد آن را اجرا کنند و ما که خودمان به دنبال قطعنامه رفتیم حالا می‌گوییم که نمی‌خواهیم آن را اجرا کنیم.

*دست طرف مقابل با بند 11 و 12 باز است

ایزدی در ادامه به بند 11 و 12 قطعنامه 2231 اشاره کرد و اظهار داشت:‌ اگر طرف مقابل بخواهد مانعی برای ما ایجاد کند باید تذکر و اخطاریه (Notifications) بدهد و در واقع لازم نیست که مدرک بیاورد، از این رو دست طرف مقابل با دلیل یا بی‌دلیل باز است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: با این وضعیت و قطعنامه طرف مقابل باید چه کار کرد؟ قطعنامه 2231 دست طرف مقابل را برای تغییر مسیر و بازگرداندن وضعیت به قبل به شدت باز کرده است.

وی افزود: هدف ما این نیست که برخورد سیاسی با این قضیه داشته باشیم و بنده هم فرد حزبی نبوده و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران هستم و در عمر خود نیز در میتینگ‌های سیاسی شرکت نکرده‌ام اما باید بررسی کنیم که چه اتفاقی در حال وقوع است و ما باید چه کار کنیم.

ایزدی با بیان اینکه اگر ما نفهمیم متن قطعنامه و متن برجام چیست، نمی‌توانیم برای قدم‌های بعدی طراحی کنیم، خاطرنشان کرد: من معتقدم که طرف ما افراد علیه‌السلام نیستند و اهل دبه کردن هستند از این رو نیاز داریم که این اشراف ایجاد شود.

این کارشناس مسائل آمریکا ضمن انتقاد از صحبت ظریف مبنی بر اینکه در متن برجام صحبتی از تعلیق نشده است، خاطرنشان کرد:‌ چرا باید اینگونه بگویند؟ بحث اساسی تحریم‌ها بحث تعلیق است اما این بحث را در بین نمایندگان مجلس به عنوان نخبگان و نه عامه مردم مطرح می‌کنند و این ایجاد سؤال می‌کند.

وی با اشاره به دلیل مذاکره‌ کردن ایران تصریح کرد: آیا ما مذاکره کردیم که توافق بگیریم؟ مقام معظم رهبری فرمودند اگر قرار است تحریم‌ها در روز امضاء لغو نشود پس ما برای چه مذاکره می‌کنیم؟ ما مذاکره می‌کنیم که تحریم‌ها لغو شود اما متنی خارج شد که نه تنها تحریم‌ها لغو نشده بلکه بحث تعلیق آنها مطرح است و دست طرف مقابل هم باز است و زمانی که ما به تعهدات خود عمل کردیم و خیال آنها راحت شد می‌توانند زیر میز بزنند، آیا ما این را نباید بدانیم؟

ایزدی با اشاره به پیشنهادات ایجابی در این زمینه به قرینه تاریخی این موضوع پرداخت و ادامه داد: در سال 1997 میلادی یعنی 18 سال پیش، ایران کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی را امضاء کرد، دو صفحه متن از سوی ایران و آقای ولایتی وزیر وقت امور خارجه به عنوان مسائلی که ایران نسبت به آنها دغدغه دارد، ارائه شد بنابراین ما این کار را انجام داده‌ایم و مجلس نیز می‌تواند این کار را انجام دهد. 

*تنها 30درصد از صحبت‌های ظریف با متن توافق همخوانی دارد

این کارشناس مسائل بین‌الملل متذکر شد: اگر شما به صحبت‌های وزیر امور خارجه کشورمان گوش دهید دقیقاً متوجه نخواهید شد که چه اتفاقی افتاده است و با شرمندگی باید بگویم که ایشان در کنار اینکه فرد متدین و فرزند انقلاب است اما دغدغه‌های سیاسی دارد لذا صراحت لهجه آقای ظریف و آقای عراقچی در بیان واقعیت‌های موجود با متن همخوانی ندارد و شاید حدود تنها 30درصد از صحبت‌های آقای ظریف در مجلس با متن همخوانی داشت.

وی تأکید کرد: این برای ما خوب نیست که این ذهنیت را ایجاد کنیم که همه تحریم‌ها در حال لغو شدن است در حالیکه اینگونه نیست و در این شرایط دوستانی که هم گروه سیاسی با تیم مذاکره کننده هستند اگر این تحریم‌ها لغو نشود برای آنها نیز تبعات خواهد داشت.

ایزدی در ادامه این نشست درباره تهدید نظامی ایران از سوی کاخ سفید پس از توافق و امکان بازگشت‌پذیری ایران در صورت بدعهدی طرف مقابل از جمله اینکه خواستار افزایش 5 ساله تحریم‌ها شده‌اند اظهار داشت: این به همان اصل موضوعی برمی‌گردد که ما برای چه مذاکره کردیم، آیا ما مذاکره کردیم که حتماً به یک توافق برسیم؟ یا مذاکره کردیم که تحریم‌ها برداشته و ما از این چاله خارج شویم، ما نمی‌خواستیم که به چاه دیگری بیفتیم؛ برخورد ما به هیچ عنوان جناحی-سیاسی نیست.

این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد: متن 84 صفحه‌ای که ما در متن توافق برجام اجرای آن را پذیرفته‌ایم در عمل این ابزار را به طرف مقابل می‌دهد که نه تنها از سایت‌های هسته‌ای ما بازرسی داشته باشد بلکه می‌توانند به هر سایتی که این اقلام مشخص شده که کاربردهای متعددی دارد، دسترسی داشته باشد.

*امکان بازرسی از سایت‌های دانشگاهی و نظامی بر اساس متن توافق

وی افزود: حتی مکان‌هایی که قرار است این اقلام و مواد استفاده شود باید تلفن و آدرس آن به صورت جزئیات و اسم افراد باید داده شود، قبلاً مواد و اقلامی که ما نیاز داشتیم از طریق بازار آزاد وارد کشور می‌کردیم اما الآن هم جایی که این اقلام و مواد را تهیه می‌کنیم باید مشخص شود که این برای خرید ما مشکل ایجاد می‌کند، از سوی دیگر حتی امکان دارد از سایت‌های دانشگاهی و سایت‌های نظامی بر اساس متنی که توافق کرده‌ایم نیز بازرسی صورت بگیرد، آیا ما نباید اینها را بدانیم اما دوستان در این حوزه سکوت می‌کنند و فقط بخش‌های گل و بلبل متن توافق را می‌گویند.

ایزدی با تأکید بر اینکه این مسئله برای کشوری همچون ایران خوب ینست که طرف مقابل بتواند در حوزه استقلال تا این حد جلو بیاید، تصریح کرد: با این وضعیت فردا بحرین هم می‌تواند ادعا کند که می‌خواهد با بازرسی از کشتی ایرانی قطعنامه 2231 را اجرا کند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سؤال که بنابراین چرا آقای ظریف و عراقچی تأکید دارند که قطعنامه الزام‌آور نیست گفت: ما می‌گوییم که آن را اجرا نمی‌کنیم؛ این در حالی است که تیم مذاکره کننده ما در تهیه پیش‌نویس این قطعنامه نقش داشته است و بخشی از قطعنامه، بخشی از برجام بوده است، ما فعلاً می‌گوییم که اجرا نمی‌کنیم اما بالاخره مجبور می‌شویم که آن را اجرا کنیم، بحرین، قطر، انگلیس و سایر کشورها که چنین تحفظی ندارند و می‌خواهند که این قطعنامه را اجرا کنند.

وی با بیان اینکه این روندی که پیش می‌رود این است که اگر برجام بخواهد اجرا شود در حوزه‌هایی که ما سال‌ها برای خودمان ولو با مشکلات استقلال داشته‌ایم دچار مشکل می‌شود افزود: رصد سازمان ملل در این زمینه وجود دارد و نکته مهم این است که ما خودمان آن را پذیرفته‌ایم.

ایزدی ادامه داد: رسانه BBC در گزارش خود پس از قطعنامه گفت که 15 کشور برای ایران رأی دادند و اگر به پوشش رسانه‌ای توجه کنیم رسانه‌های غربی با نگاه مثبت در این قضیه برخورد می‌کنند لذا اینکه ما خودمان این قطعنامه را پذیرفته‌ایم بار حقوقی زیادی دارد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: ما به اسرائیل می‌گوییم شما 300 کلاهک دارید و نباید به ما گیر بدهید اما آنها می گویند ما NPT را امضاء نکرده‌ایم و شما هم می‌خواستید امضاء نکنید لذا اینکه خودمان قطعنامه 2231 را پذیرفته‌ایم و نماینده‌‌ ایران نیز در سازمان ملل از آن تشکر و آن را به عنوان پیروزی برای کشور قلمداد کرد، برای ایران تعهد ایجاد می‌کند.

*شورای عالی امنیت ملی نباید سریع درباره برجام تصمیم‌گیری کند

وی با تأکید بر اینکه ما نباید به هیچ وجه در این زمینه عجله کنیم، گفت: من شنیده‌ام شورای عالی امنیت ملی می‌خواهد در چند روز آینده رأی‌گیری داشته باشد و به نظر ما این کار خیلی سریع است، مجلس قطعاً باید در این زمینه ورود پیدا کند یک بازه 30 روزه بعد از اعلام نظر کنگره وجود دارد از این رو نباید عجله داشته باشیم و خدای ناکرده نباید در شورای امنیت ملی نوعی رأی‌گیری شود که در عمل نقش مجلس را کمرنگ کند. 

ایزدی خاطرنشان کرد: یکی از کارهایی که مجلس در حال حاضر می‌تواند انجام دهد و دیر هم نشده این است که نکات مورد نظر خود را مکتوب کرده و این متن مکتوب شده در روز توافق به عنوان نکاتی که ایران مد نظرش است در آنجا ثبت شود.

*بازگشت‌پذیری سال‌ها طول می‌کشد

این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به صحبت‌های ظریف در مجلس خاطرنشان کرد: ایشان گفت که ما می‌توانیم در نطنز سالی دو هزار کیلو تولید داشته باشیم و ما در حال حاضر باید 9هزار و 800 کیلو را باید نابود کنیم و 10هزار را باید به 300 برسانیم و از این جهت بازگشت پذیری سال‌ها طول خواهد کشید.

وی با بیان اینکه برخی طوری وانمود می‌کنند که ما در شرایط بدی قرار داشتیم و چاره‌ای هم غیر از توافق برای ما نبود ادامه داد: ما در شرایط بدی قرار داشتیم اما نباید به شرایط بدتری برسیم و متنی را امضاء کنیم که شرایطمان بدتر شود، به گفته آقای کری و 150 نماینده کنگره آمریکا اگر توافق نمی‌شد ساختار تحریم‌ها از هم فرو می‌پاشید، ما این را بارها قبل از برجام گفتیم و زمانی که برجام امضاء شد اوباما و جان کری دوباره این موضوع را تکرار کردند لذا ما نباید تصور می‌کردیم تنها راه برداشتن تحریم‌ها و فرو ریختن ساختار آن، توافق وین است.

*هم گزینه نظامی جدی نبود هم تحریم‌ها در نهایت فرو می‌ریخت

این کارشناس مسائل آمریکا در پاسخ به این سؤال که آیا در صورت ادامه روند قبلی گزینه نظامی جدی نمی‌شد تأکید کرد: بله گزینه نظامی هم مطرح بود اما اگر صحبت آقای اوباما در روز توافق را بخوانید خواهید دید که هم گزینه نظامی جدی نبود و هم تحریم‌ها در نهایت فرو می‌ریخت.

وی گفت: اگر بخواهیم واقعیت‌های موجود را ببینیم و بررسی کنیم ادامه وضعیت قبل برای آمریکا نیز میسر نبود و آنها به دنبال راهکاری بودند لذا با این ذهنیت که تیم مذاکره‌کننده ایرانی دستورالعمل داشته که از پای میز مذاکره بلند نشود توافقی را به ما ارائه دادند و می‌دانستند که ایران متن توافق را نمی‌تواند رد کند و در نهایت مجبور به امضاء است لذا از این اطلاعات استفاده کرده و متنی را به ما دادند که به نظر می‌رسد مشکلات زیادی دارد.