به گزارش مشرق، مشارکت در احداث پالایشگاه در خارج از کشور، سیاست جدید وزارت نفت برای افزایش امنیت تقاضا برای نفت خام صادراتی است که اواسط اردیبهشت ماه امسال و در حاشیه برگزاری بیستمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی توسط وزیر نفت و برخی از مدیران ارشد این وزارتخانه رونمایی شد.
مدیران وزارت نفت اعلام کردند تا کنون مذاکرات و حتی تفاهمنامه‌هایی به منظور احداث پالایشگاه نفت خام در کشورهایی مانند برزیل، اندونزی و هند امضا شده است. بیژن زنگنه، وزیر نفت در برنامه تلویزیونی «نگاه یک» در تاریخ 10 مردادماه درباره این موضوع گفت: «ما باید برای تضمین تقاضای نفت خام ایران به سرمایه‌گذاری در خارج از کشور اقدام کنیم تا مطمئن باشیم که در آن کشورها برای نفت خام‌مان بازار داریم، به این ترتیب که بخشی از سهام پالایشگاه‌های خارج از کشور را مشروط بر این که نفتشان از نفت خام ایران تامین شود، می‌خریم». درباره جوانب مختلف اتخاذ این سیاست از سوی وزارت نفت نکات زیر مطرح است:
1- ساخت پالایشگاه نفت در خارج کشور موجب وابسته شدن کشورهای جهان به نفت خام تولیدی ایران و افزایش تعداد مشتریان آن در بلندمدت خواهد شد. این اقدام موجب ایجاد تنوع در روش‌های فروش نفت می‌شود و نوعی مقابله و دور زدن تحریم‌ها است و از این منظر یک اقدام مثبت در راستای فروش نفت خام ایران محسوب می‌شود.
2- اما بخش منفی این استراتژی آنجا است که معضل خام‌فروشی همچنان به قوت خود باقی می‌ماند و حتی تقویت هم می‌شود و انگیزه‌های بیشتری برای آن ایجاد می‌شود. استفاده از این روش، کشور را به خام فروشی بخشی از نفت تولیدی خود در بلندمدت وابسته می‌کند و با وظیفه وزارت نفت برای اجرای سیاست کاهش خام فروشی در تضاد است.
3- مهم‌ترین محل ابهام درباره اجرای این سیاست توسط وزارت نفت، نحوه تامین مالی ساخت پالایشگاه نفت در کشورهای خارجی است. آنگونه که اظهارات وزیر نفت نشان می‌دهد قرار است از طریق خرید بخشی از سهام این پالایشگاه‌ها، ایران در تامین مالی این کار مشارکت داشته باشد. حال این سوال مهم مطرح است که اگر ایران منابعی برای تامین مالی ساخت پالایشگاه‌های نفت در اختیار دارد، چرا برای ساخت این پالایشگاه‌ها در داخل کشور از آن منابع مالی استفاده نمی‌کند؟ به‌خصوص اگر بدانیم بسیاری از پروژه‌های اولویت‌دار صنعت پالایش نفت کشور مانند احداث پالایشگاه نفت خام آناهیتا و همچنین احداث واحدهای افزایش ظرفیت و بهبود کیفیت فرآورده‌های پالایشگاه‌های اصفهان و آبادان سال‌هاست با مشکلات جدی در تامین مالی مواجه هستند. همچنین تجربیات کشور در زمینه خرید سهام پروژه‌های مختلف در خارج از کشور نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها توانایی پایبندی به تعهدات خود در قبال ایران را در صورت اعمال فشار شدید کشورهای غربی ندارند و در نتیجه، اجرای این سیاست برای کشورمان، با خطراتی مواجه خواهد بود.
4- تجربه تحریم‌های شدید غرب در سال‌های اخیر نشان می دهد که به جای دور زدن تحریم‌ها لازم است با انجام اقدامات راهبردی، تحریم‌های غرب را بی اثر کرد و این معنای واقعی اجرای اقتصاد مقاومتی است. از سوی دیگر، تکمیل زنجیره ارزش نفت خام با احداث پالایشگاه‌های نفت و تولید فرآورده‌های نفتی در داخل کشور مزایایی مانند افزایش ارزش افزوده کالای تولیدی و افزایش درآمدهای کشور، افزایش اشتغال در کشور، تنوع مشتریان در مبادی خرید و سهولت بیشتر در صادرات محصول، فروش کل نفت خام تولیدی کشور به ریال و در دسترس بودن درآمدهای فروش آن را برای کشور دارد.
در نتیجه، ضرورت دارد وزارت نفت به تکمیل زنجیره ارزش افزوده نفت خام در میان مدت برود و منابع مالی کشور را به جای خارج از کشور در داخل کشور برای ساخت پالایشگاه نفت اختصاص دهد.
مدیران وزارت نفت اعلام کردند تا کنون مذاکرات و حتی تفاهمنامه‌هایی به منظور احداث پالایشگاه نفت خام در کشورهایی مانند برزیل، اندونزی و هند امضا شده است. بیژن زنگنه، وزیر نفت در برنامه تلویزیونی «نگاه یک» در تاریخ 10 مردادماه درباره این موضوع گفت: «ما باید برای تضمین تقاضای نفت خام ایران به سرمایه‌گذاری در خارج از کشور اقدام کنیم تا مطمئن باشیم که در آن کشورها برای نفت خام‌مان بازار داریم، به این ترتیب که بخشی از سهام پالایشگاه‌های خارج از کشور را مشروط بر این که نفتشان از نفت خام ایران تامین شود، می‌خریم». درباره جوانب مختلف اتخاذ این سیاست از سوی وزارت نفت نکات زیر مطرح است:
1- ساخت پالایشگاه نفت در خارج کشور موجب وابسته شدن کشورهای جهان به نفت خام تولیدی ایران و افزایش تعداد مشتریان آن در بلندمدت خواهد شد. این اقدام موجب ایجاد تنوع در روش‌های فروش نفت می‌شود و نوعی مقابله و دور زدن تحریم‌ها است و از این منظر یک اقدام مثبت در راستای فروش نفت خام ایران محسوب می‌شود.
2- اما بخش منفی این استراتژی آنجا است که معضل خام‌فروشی همچنان به قوت خود باقی می‌ماند و حتی تقویت هم می‌شود و انگیزه‌های بیشتری برای آن ایجاد می‌شود. استفاده از این روش، کشور را به خام فروشی بخشی از نفت تولیدی خود در بلندمدت وابسته می‌کند و با وظیفه وزارت نفت برای اجرای سیاست کاهش خام فروشی در تضاد است.
3- مهم‌ترین محل ابهام درباره اجرای این سیاست توسط وزارت نفت، نحوه تامین مالی ساخت پالایشگاه نفت در کشورهای خارجی است. آنگونه که اظهارات وزیر نفت نشان می‌دهد قرار است از طریق خرید بخشی از سهام این پالایشگاه‌ها، ایران در تامین مالی این کار مشارکت داشته باشد. حال این سوال مهم مطرح است که اگر ایران منابعی برای تامین مالی ساخت پالایشگاه‌های نفت در اختیار دارد، چرا برای ساخت این پالایشگاه‌ها در داخل کشور از آن منابع مالی استفاده نمی‌کند؟ به‌خصوص اگر بدانیم بسیاری از پروژه‌های اولویت‌دار صنعت پالایش نفت کشور مانند احداث پالایشگاه نفت خام آناهیتا و همچنین احداث واحدهای افزایش ظرفیت و بهبود کیفیت فرآورده‌های پالایشگاه‌های اصفهان و آبادان سال‌هاست با مشکلات جدی در تامین مالی مواجه هستند. همچنین تجربیات کشور در زمینه خرید سهام پروژه‌های مختلف در خارج از کشور نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها توانایی پایبندی به تعهدات خود در قبال ایران را در صورت اعمال فشار شدید کشورهای غربی ندارند و در نتیجه، اجرای این سیاست برای کشورمان، با خطراتی مواجه خواهد بود.
4- تجربه تحریم‌های شدید غرب در سال‌های اخیر نشان می دهد که به جای دور زدن تحریم‌ها لازم است با انجام اقدامات راهبردی، تحریم‌های غرب را بی اثر کرد و این معنای واقعی اجرای اقتصاد مقاومتی است. از سوی دیگر، تکمیل زنجیره ارزش نفت خام با احداث پالایشگاه‌های نفت و تولید فرآورده‌های نفتی در داخل کشور مزایایی مانند افزایش ارزش افزوده کالای تولیدی و افزایش درآمدهای کشور، افزایش اشتغال در کشور، تنوع مشتریان در مبادی خرید و سهولت بیشتر در صادرات محصول، فروش کل نفت خام تولیدی کشور به ریال و در دسترس بودن درآمدهای فروش آن را برای کشور دارد.
در نتیجه، ضرورت دارد وزارت نفت به تکمیل زنجیره ارزش افزوده نفت خام در میان مدت برود و منابع مالی کشور را به جای خارج از کشور در داخل کشور برای ساخت پالایشگاه نفت اختصاص دهد.