به گزارش مشرق، آغازی توفانی برای فیلمی ماندگار! «همایون خزاعی فر» مدیر فروش شرکت تولید و پخش نورتابان در خصوص اولین آمار فروش «محمد رسول‌الله(ص)» روز گذشته در گفتگو با مهر گفت:«پنج شنبه شب سینماهای آزادی، کوروش، پردیس زندگی و تعدادی دیگر از سینماهای تهران و شهرستان سانس فوق العاده در نظر گرفته‌اند که در نوع خود بی نظیر بود. تا این لحظه فروش فیلم تنها در یک روز آن هم در سینماهای تهران بیش از 170 میلیون تومان بوده است که بی سابقه ترین رقم فروش افتتاحیه یک فیلم در سینماهای ایران را به خود اختصاص داده است».

 سرانجام و پس از چند بار تعویق، فیلم سینمایی محمد(ص) ساخته مجید مجیدی از روز پنج شنبه اکران خود را آغاز کرد. فیلمی که با نقش آفرینی جمعی از بازیگران سینمای ایران و حضور تعدادی  از عوامل  فنی شناخته شده سینمای جهان تولید شده است. بسیاری از علاقه مندان سینما مدت هاست که منتظر اکران عمومی آخرین ساخته کارگردان «رنگ خدا» بودند تا فیلمی که در حاشیه جشنواره فجر سال گذشته به شکلی محدود اکران شده بود را بر پرده های سینما ببینند. تولید فیلم با محوریت زندگی پیامبران الهی و بزرگان دینی از پرمخاطب ترین گونه های سینمایی است که در تاریخ سینمای جهان نیز آثار قابل توجیه در این زمینه خلق شده است.

در یک برآورد کلی حدود 200 فیلم با موضوع زندگی حضرت عیسی(ع)، 120 فیلم با موضوع حضرت موسی(ع) و 80 فیلم درباره پیامبران دیگر ساخته شده است. اما با وجود جمعیت یک میلیاردی مسلمانان جهان و تولید آثار مکتوب فراوان در زمینه پیامبر اسلام، روایت سینمایی از زندگی حضرت محمد(ص) تنها به فیلم محمدرسول الله(با نام اصلی الرساله) ساخته مصطفی عقاد  و محصول سال 1976 محدود می شود.

 اما مجید مجیدی کارگردان شناخته شده سینمای ایران از حدود 8 سال پیش و پس اقدامات نابخردانه برخی نشریات اروپایی در چاپ کاریکاتورهای توهین آمیز به ساحت پیامبر اسلام، برآن شد تا با زبان نافذ سینما سجایای اخلاقی پیامبر رحمت را برای جهانیان ترسیم کند از این رو تولید پروژه عظیم سینمایی با محوریت زندگی حضرت محمد را در در دستور کار خود قرار داد و اعلام کرد که فیلم محمد(ص) نخستین قسمت از سه گانه این پروژه سینمایی خواهد بود. فیلمبرداری این فیلم از شهریور ماه سال 90 و پس از طی کردن بیش از یک سال مراحل پیش تولید، آغاز شد و سرانجام در بهمن ماه سال گذشته رونمایی شد. 143 سینمای کشور هم از پنجم شهریور ماه اکران عمومی این فیلم را کلید زدند. اکران بین المللی محمد(ص) هم با حضور تعدادی از عوامل  در جشنواره مونترال کانادا به صورت همزمان صورت گرفت.

  رسانه های خارجی؛  گزارش های جهت دار و برجسته سازی معنادار

 در این میان، یکی از نکات قابل تامل نحوه انعکاس اکران این فیلم در برخی رسانه های فارسی زبان خارج از کشوراست. اتفاقی که پیش از این و در زمان رونمایی از فیلم در سی و سومین جشنواره فیلم فجر نیز رخ داد و باعث شد باوجود استقبال اولیه دست اندرکاران جشنواره برلین از حضور فیلم مجیدی در این جشنواره، پس از فشارهای برخی کشورهای عربی و همچنین برخی گروه های اپوزیسیون جمهوری اسلامی ایران، این فیلم در لیست نهایی فیلم‌های حاضر در برلینانه 2015 قرار نگیرد.

اکنون نیز این روند به شکلی دیگر و با رویکردی محافظه کارانه از سوی این رسانه ها دنبال می شود. «دویچه وله فارسی» در گزارشی که تیتر«پرهزینه ترین فیلم سینمای ایران اکران می شود». ضمن عبور از ویژگی های فیلم، به برجسته سازی هزینه بالای تولید و مخالفت برخی علمای مذهبی اهل سنت در کشورهای کویت، مصر و عربستان با ساخت و اکران آن پرداخته است.

این در حالی است که هزینه تولید این فیلم (که طبق اعلام رسمی  شرکت سینمایی نور تابان به عنوان تهیه کننده حدود 63 میلیارد تومان بوده) اگرچه در متر و معیار تولیدات داخلی سینمای ایران بسیار سنگین است اما در مقایسه با آثار پرهزینه هالیودی در این ژانر اثری کم هزینه محسوب می شود. ضمن این که موفقیت چنین تولیداتی فارغ از درآمد حاصل از گیشه به میزان جذب مخاطب در سطوح ملی، منطقه ای و جهانی بستگی دارد. مخاطبانی که در زمانه ای آشفته از یکسو شاهد اقدامات مخرب گرووهای تکفیری و سلفی هستند و از سوی دیگر در معرض تبلیغات گسترده و هوشمندانه دستگاه های رسانه ای غربی قرار دارند. رسانه هایی که در صددند تا در تعمیمی ناروا عملکرد و اندیشه گروه های نظیر داعش را به ماهیت آیین پرمهر اسلام و بزرگان آن نسبت دهند.

خبرگزاری مهر به نقل از یاهو نیوز می نویسد: «محمد رسول الله تصویر خشن ارایه‌شده از اسلام را تغییر می‌دهد.» این وب سایت بین المللی ادامه می دهد: «برخی مسلمانان سنی‌ به نمایش این فیلم اعتراض کرده‌اند. در حالی که کشورهایی مانند عربستان با نمایش این فیلم مشکل دارند اما کشورهای دیگر مسلمان چون ترکیه، اندونزی، مالزی و بسیاری از کشورهای جنوب آسیا خواستار نمایش این فیلم شده‌اند. مجیدی برای اجتناب از انتقادهای مشابه راه دیگری برای تصویر کردن چهره پیامبر پیدا کرده و تصویر چهره پیامبر را کنار گذاشته است. او گفته است نمایش قهرمان در یک فیلم بدون نشان دادن چهره‌اش چالش بزرگی است.»

 بهانه های بی پشتوانه بدون تماشای اثر

 تاکید این گزارش بر مخالفت روحانیون سنی با فیلم محمد(ص) در حالی صورت می گیرد که مجید مجیدی بارها عنوان کرده که دلیل انتخاب مقطع تولد و دوران کودکی پیامبر به عنوان بازه زمانی فیلم، اجماع کلیه فرق و مذاهب اسلامی بر این مقطع است. علاوه بر این، در هیچ سکانسی شاهد نمایش چهره پیامبر حتی در زمان کودکی نیز نیستیم. سال گذشته و با انتشار تصاویر و سکانس های کوتاهی از این فیلم  بود که «عباس شومان» معاون شیخ الازهر، در گفت‌وگو با روزنامه «المصری الیوم» گفته بود: « تلاش ایران برای اکران فیلمی که در آن پیامبر اکرم(ص) به تصویر کشیده شود، مخالف اصول اسلامی و عقیده اهل سنت است. الازهر با هر فیلم سینمایی که در آن انبیا و صحابه به تصویر کشیده شود، مخالف است؛ حال ایران باشد یا کشور اسلامی یا غیراسلامی دیگر. الازهر باید جلوی ورود چنین فیلمی به مصر را بگیرد و در کمین باشد تا بتواند از اصول عقاید اسلامی حمایت کند»‌.

بعد ها مشخص شد که ظاهراً تصویر منتشره از علیرضا شجاع نوری، باعث شده برخی مسئولان دانشگاه الازهر تصور کنند که چهره حضرت محمد (ص) در این فیلم به تصویر کشیده شده، حال آنکه شجاع نوری، نقش حضرت عبدالمطلب را بر عهده داشته است.

صدای آمریکا هم در رویکردی مشابه در گزارشی که عنوان «انتقاد روحانیون سنی از پرهزینه ترین فیلم تاریخ ایران» را بر تارک خود می بیند، از دو عبارت «انتقاد روحانیون سنی» و «پرهزینه ترین فیلم تاریخ ایران» که برای مخاطب داری بار منفی معنایی است بهره برده است. اگر چه در این گزارش استدلال کارگردان فیلم در رد مخالفت برخی نهادهای مذهبی اهل سنت نیزآورده شده امّا برجسته سازی مخالفت روحانیون سنی(و نه حتی برخی از آنان)پررنگ تر است.

«بی بی سی فارسی» هم در گزارش خود و بدون آن که به ویژگی های فنی و محتوایی این اثر اشاره ای داشته باشد، مخالفت علمای الازهر با این فیلم و درخواست آنان برای ممنوعیت نمایش آن را طرح کرده است. اشاره بی بی سی به مصاحبه «عبدالدائم نوسیر» مشاور رییس دانشگاه الازهر با خبرگزاری فرانسه است. نوسیر در این مصاحبه گفته که «بازیگری که نقش حضرت محمد(ص) را بازی می‌کند، ممکن است، بعدها و در فیلمی دیگر در نقش یک مجرم ایفای نقش کند و بینندگان ممکن است این شخصیت مقدس را به جرم و جنایت نسبت بدهند». این در حالی است که فیلم، شخصیت پیامبر اسلام را بدون نشان دادن چهره به تصویر کشیده است اما این روحانی وابسته به «الازهر» که هنوز این اثر را هم ندیده حتی با ارائه صدای پیامبر در فیلم نیز کاملا مخالف است!

 فیلمی که باید ابزار دیپلماسی فرهنگی شود

واکنش رسانه های غربی در پررنگ کردن مخالفت برخی نهادهای مذهبی اهل سنت و نادیده گرفتن  میزان نفوذ و گستردگی این پروژه، نشان دهنده اهمیت ساخت چنین آثاری برای زدودن تصاویر مخدوش از چهره پیامبر ختمی مرتبت و آموزهای اسلامی است. فیلم محمد(ص) اکنون ابزاری نافذ و تاثیرگذار در عرصه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است که در صورت تدبیر در شیوه اکران و تبلیغات مناسب، می تواند بسیاری از فضاسازی های مغرضانه علیه نظام را خنثی کند. شرایط آشفته خاورمیانه و کشورهای اسلامی منطقه لزوم نقش آفرینی موثرتر ایران در حوزه های فرهنگی و اجتماعی را ضروری ساخته است. در شرایطی که با توافق هسته ای فصل جدید در مناسبات ایران و سایر بازیگران صحنه بین الملل آغاز شده، تقویت جایگاه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در منطقه امتیاز بزرگی است که بسترکامیابی در عرصه های سیاسی و اقتصادی را نیز فراهم می کند. ضمن این که در حوزه داخلی نیز پاسخگوی بخشی از عطش جامعه برای بازشناخت پیامبر اسلام خواهد بود. استقبال فوق العاده ایرانیان مشتاق در روز نخست اکران فیلم گواهی بر این مدعاست. روندی که امید است می شود در اکران بین المللی و به ویژه در کشورهای اسلامی نیز تکرار شود.

 مرتضی حسینی

منبع: رصد، پایگاه تحلیلی دفتر پژوهش