ارتش آزاد سوریه در ابتدا مورد حمایت غرب و کشورهای عربی قرار داشت، اما اختلاف بین آنها باعث شد که این گروه نتواند به نیرویی منسجم تبدیل شود.
از سوی دیگر رقابت های منطقه ای بویژه میان قطر و عربستان نیز باعث ناکامی اتحاد اپوزیسیون سیاسی به عنوان سازمانی واحد برای ارائه گزینه ای جایگزین بشار اسد شد. ارتش آزاد سوریه که با پول کشورهای حاشیه خلیج فارس لبریز شده بود به فساد کشیده شد.
ظهور جهادگرایی
با بدنامی ارتش آزاد سوریه، آرایش جهادگرایی شروع شد و ارتش آزاد سوریه را در سال ٢٠١٢ تحت الشعاع خود قرار داد و در کانون مبارزات علیه نیروهای بشار اسد قرار گرفت. در سال‌های ٢٠١٥-٢٠١٣، جهادگرایان اصلی شامل جبهه النصره وابسته به القاعده، الاحرار الشام و جیش الاسلام، نواحی روستایی و حومه شهر را تسخیر کردند که عمدتا غرب آزادراه شمال-جنوب در شهرستان های حما، حمص و درعا در منطقه غوطه در حومه دمشق و شهرهای شمالی حلب و ادلب نزدیک ترکیه را شامل می شد.
هر چند که این سه گروه با یکدیگر دشمنی دارند، اما در دشمنی با داعش مشترک هستند و اعلام خلافت در عراق و شام را بدعت می‌خوانند. ظهور جهادگرایان همچنین به خیزش ظهران اللوش کمک کرد. عبداله، پدر اللوش، از روحانیان غوطه بود که در عربستان زندگی می کرد و با مذهب وهابیت سلطنت عربستان کاملا آشنا بود. وی در سال ٢٠٠٩ در سرکوب جهادگرایان که برای جنگ به عراق رفته بودند، زندانی شد. چند ماه پس از آغاز شورش ها، اللوش به همراه صدها نفر از جهادگرایان از زندان آزاد شد. آزادی آنها، شورش سوریه را به سمت جنگ مسلحانه برد. اللوش با کمک پدرش گروه موسوم به جیش الاسلام را تشکیل داد و خواستار احیای خلافت اموی و ریشه کنی علویان سوریه شد.
به استثنای استان جنوبی درعا که ارتش آزاد سوریه در آنجا دست بالا را دارد، امروز احرار الشام و جبهه النصره بر نواحی روستایی و حومه خارج از کنترل دولت سوریه تسلط دارند. مناطق عمدتا بیابانی شرقی که کل استخراج نفت سوریه از آنجاست، بین دولت سوریه، داعش و شبه نظامیان کرد تقسیم شده است.
همکاری ها و محدودیت های جهادگرایان
جبهه النصره و احرار الشام اعضای جیش الفتح هستند که به عنوان یک ائتلاف در مارس ٢٠١٥ با همکاری ترکیه تشکیل شد. این گروه بسیاری از قسمت‌های استان ادلب را از دست دولت و بقایای ارتش آزاد سوریه خارج کرد. همزمان کشمکش ها بین احرار الشام و جبهه النصره ادامه دارد. در سال ٢٠١٣، احرار الشام کنترل باب الهوا، گذرگاه مرزی با ترکیه را از دست جبهه النصره و دیگر گروه های شورشی خارج کرد. اوایل ٢٠١٥، ستیزه جویان النصره در ادلب، قاضی ابو اسید الیمنی را که اهل یمن و از شخصیت‌های برجسته احرار الشام در شورای اسلامی بود، به قتل رساند.
دشمنی داخلی جبهه النصره را تضعیف می کند
به نظر می‌رسد که جبهه النصره به دلیل فقدان قدرت سازماندهی همچون احرار الشام، به واسطه اختلافات داخلی که با حضور گسترده جهادگرایان خارجی تشدید شده، از هم خواهد پاشید. همچنانکه تنش بین ستیزه جویان خارجی و سوری های جبهه النصره در ژوئیه ٢٠١٥ باعث کشته شدن بیش از ٢٠ نفر شد.
ناکامی در حکومت
با توجه به ضعف سازمانی جبهه النصره، سختگیری در امور روزانه و وضع زکات طاقت فرسا در بعضی مناطق در سال ٢٠١٥، تنفر از این گروه و مخالفت بی درنگ با آن شدت گرفت که موجب شد این گروه روش های خود را تعدیل و ملایم تر کند.
تردید قدرت های خارجی
بعد از تصرف استان ادلب در مه ٢٠١٥، اپوزیسیون امیدوار بود که جیش الفتح مناطق جنوبی را تا استان همجوار حما تصرف کند. اما ظاهرا از مه ٢٠١٥، سرازیر شدن اسلحه و مهمات از ترکیه به جیش الفتح و ارتش آزاد سوریه کاهش یافت. این امر همزمان با فشار دیپلماتیک آمریکا بر کشورهای عربی و ترکیه برای قطع حمایت‌شان از شبه نظامیان اسلامگرا اتفاق افتاد. چرا که ممکن بود اسد را تا مرز سرنگونی پیش برند درحالیکه گزینه مورد پسند واشنگتن برای جایگزینی او وجود نداشت .
نتیجه گیری
به استثنای جبهه النصره، جهادگرایان روستانشین سوریه به طرف واقعیت گرایی متمایل شده اند. یکی از محرک های آن نیز ممکن است ترس از توافق هسته ای ایران باشد که باعث قوت قلب بشار اسد شده است. با این حال بدون همراهی جیش الاسلام و گروه های تندروی روستایی، اجرای راه حل بین المللی برای حل موضوع سوریه امکانپذیر نیست. حتی گام‌های کوچکی همچون حفاظت از مناطق مسکونی هم باید با موافقت آنها صورت گیرد، چراکه جهادگرایان می توانند به راحتی از ترتیبات مقرر عدول کنند
منبع: الوقت