نمایندگان درباره قطعنامه عدم تأیید رأی نگرفتند
پس از اعتراضات شدید محافظه‌کارترین بخش جمهوری‌خواهان، رهبران حزب برنامه رأیگیری برای "قطعنامه مشترک عدم تأیید" برجام، همان قطعنامه‌ای که در جمهوری‌خواهان سنا سعی در تصویب آن دارند، را کنار گذاشتند و به جای آن درباره سه طرح دیگر رأی دادند تا پیام قوی‌تری مبنی بر مخالفت اکثریت کنگره با برجام ارسال کرده باشند.
جمهوری‌خواهان می‌گویند بر اساس "قانون بازبینی توافق هستهای ایران" رئیس‌جمهور آمریکا موظف بود تمام اسناد مرتبط با این توافق را برای بررسی به کنگره ارائه کند اما از انجام این کار اجتناب کرده است. این نمایندگان خواهان دسترسی به نقشه راهی هستند که در زمان مذاکرات هستهای وین میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای پاسخ به مسائل مربوط به گذشته برنامه هستهای ایران (ابعاد نظامی احتمالی) منعقد شد.
دولت آمریکا و آژانس می‌گویند این اسناد محرمانه هستند و بر اساس قوانین این نهاد بین‌المللی سازمان ملل نمی‌توان آن را به کشور دیگری ارائه کرد با این حال نمایندگان کنگره مدعی هستند به دلیل اینکه ارتباط این اسناد با برنامه جامع اقدام مشترک باید به کنگره ارائه شوند. همین امر باعث گردید که آنها خواهان به تعویق افتادن اختیارات رئیس‌جمهور در لغو تحریم‌های ایران شوند تا زمانی که وی تمام این اسناد را ارائه کنند. جمهوری‌خواهان مجلس نمایندگان می‌گویند از آنجایی که این اسناد هنوز ارائه نشده پس هنوز فرصت شصت روزه کنگره برای بررسی تفاهم هستهای نیز آغاز نشده است.
دو طرح که در مجلس نمایندگان تصویب شدند
روز گذشته ابتدا، مجلس نمایندگان به قطعنامه حمایت از تفاهم هستهای ایران، در یک رأیگیری نمادین که توسط جمهوری‌خواهان مخالف برجام ترتیب داده شده بود رأی منفی دادند.
اعضای مجلس نمایندگان با 269 رأی مخالف در برابر 162 رأی موافق، قطعنامه حمایت از برجام را به شکست کشاندند. جان بینر، رئیس جمهوری‌خواه مجلس، گفت: "این توافق بدترین چیزی است که من می‌توانم متصور شوم."
25 دموکرات نیز در رأی علیه این قطعنامه به جمهوری‌خواهان پیوستند. هیچ جمهوری‌خواهی از این قطعنامه حمایت نکرد.
در دومین رأیگیری روز جمعه، مجلس نمایندگان با 247 رأی موافق در برابر 186 رأی مخالف طرحی را تصویب کرد که اوباما را از تعلیق، لغو و یا کاهش تحریم‌ها بر اساس تفاهم هستهای باز می‌دارد.
دو دموکرات در این رأیگیری به 245 جمهوری‌خواه پیوستند. تمام 186 نفری که به این طرح رأی منفی دادند دموکرات بودند. این طرح برای اینکه تبدیل به قانون شود ابتدا باید در سنا نیز تصویب شده و پس از آن از وتوی رئیس‌جمهور جان سالم به در برد.
در سنا چه گذشت؟
داستان تفاهم هستهای و برجام حول حربه‌ای مشهور به "فیلی‌باستر" می‌گذرد. زمانی که رسیدگی به طرحی مقید به بازه زمانی است - مانند بازنگری تفاهم هستهای ایران که تا 60 روز پس از ارائه اسناد آن به کنگره باید درباره آن تصمیم‌گیری شود - در این زمان نمایندگان اقلیت با سخنرانی‌های طولانی درباره آن طرح، رأیگیری درباره آن را به تعویق می‌اندازند تا زمانی که محدوده زمانی تعیین شده سپری شود. بدین ترتیب درباره طرح رأیگیری صورت نمی‌گیرد و اکثریت سنا دیگر توان اعمال نظر درباره آن را نخواهد داشت.
اما در صورتی که اکثریتی قوی در سنا حضور داشته باشد می‌توان اقلیت را از این حربه محروم کند. بدین صورت که اگر دو سوم سناتورها (بیش از 60 نفر) در یک رأیگیری اولیه اعلام کنند که دیگر بحث درباره طرح مورد نظر کافی است، می‌توان درباره آن رأیگیری کرد. اقدامی که جمهوری‌خواهان چهارشنبه گذشته سعی در انجام آن داشتند.
پیشتر 42 سناتور دموکرات و مستقل اعلام کرده بودند از برجام حمایت می‌کنند و احتمال فیلی‌باستر وجود داشت. روز چهارشنبه گذشته و پس از اینکه سناتورها از تعطیلات تابستانی خود بازگشتند، فورا رأیگیری اولیه درباره "قطعنامه عدم تأیید" برجام را در دستور کار قرار دادند. این مسأله که بحث درباره این قطعنامه کافی است و اکنون زمان رأیگیری درباره آن فرا رسیده، به رأی گذاشته شد، 42 سناتور به این درخواست رأی منفی داده و 58 سناتور نیز به آن رأی مثبت دادند. بدین ترتیب چون تعداد حامیان رأیگیری کمتر از 60 نفر بود، قطعنامه عدم تأیید به رأی گذاشته نشد.
سنا تا چه زمانی فرصت دارد؟
همانگونه که گفته شد اگر کنگره نتواند در بازه زمانی مخشص به یک طرح رأی دهد دیگر حق اظهار نظر درباره آن را نخواهد داشت. قانون بازنگری توافق هستهای ایران می‌گوید تا 60 روز پس از ارائه اسناد تفاهم، کنگره باید درباره آن تصمیم‌گیری کند. دولت آمریکا برجام را روز 26 تیر به کنگره ارائه داد و بنابراین سناتورها باید بتوانند تا 26 شهریور درباره آن رأیگیری کنند.
میت مک کانل، رئیس اکثریت جمهوری‌خواه سنا، اعلام کرده که سه‌شنبه هفته بعد بار دیگر درباره قطعنامه عدم تأیید رأیگیری اولیه خواهد کرد. با توجه به رأیگیری اولیه هفته پیش (چهارشنبه) مشخص است که سه‌شنبه نیز بیش از 60 سناتور به کافی بودن بحث‌ها رأی نخواهند داد و در این زمان است که فیلی‌باستر آغاز خواهد شد. در صورتی که رئیس سنا بر رأیگیری اصرار ورزد سناتورهای دموکرات می‌توانند تا پایان پنج‌شنبه (26 شهریور) درباره قطعنام عدم تأیید بحث کنند و بدین ترتیب سنا را از رأیگیری درباره آن بازدارند. با توجه به اکثریت جمهوری‌خواه سنا مشخص است که در صورت رأیگیری این قطعنامه رأی آورده و بدین ترتیب برجام رد می‌شود.
آیا نیازی به وتوی اوباما است؟
با توجه به وضعیت کنونی: خیر. اگر کنگره قانونی را تصویب کند رئیس‌جمهور آمریکا می‌تواند آن را وتو کرده و از اجرای آن سرباز زند سپس کنگره به آرائ دو سوم هر یک از مجالسین نیاز خواهد داشت تا وتوی رئیس‌جمهور را خنثی کند، اما با توجه به وضعیت کنونی در سنا، کنگره حتی توان تصویب "قطعنامه عدم تأیید" را هم ندارد چه رسید به وتوی وتوی رئیس‌جمهور.
تصویب طرح‌های ضدبرجام در مجلس نمایندگان چه تأثیری دارد؟
هیچ تأثیری. برای اینکه طرحی تبدیل به قانون شود ابتدا باید در هر دو مجلس آمریکا تصویب شده و سپس توسط رئیس‌جمهور تأیید شود. دو طرحی که در مجلس نمایندگان تصویب شدند، یکی در رد برجام و دیگری در ممنوعیت لغو، تعلیق و یا کاهش تحریم‌ها تا دو سال آتی، با توجه به ترکیب حامیان و مخالفان در سنا، حتی در این مجلس نیز نمی‌تواند تصویب شود.
بدین ترتیب اگرچه مخالفان برنامه جامع اقدام مشترک در کنگره آمریکا در اکثریت بودند اما قوانین داخلی آمریکا به اقلیتی قوی در کنگره اجازه می‌دهد که در همراهی با رئیس‌جمهور برنامه‌های خود را به پیش برند.
بازی برجام در کنگره آمریکا را می‌توان دستکم در دوره زمامداری باراک اواباما پایان یافته تلقی کرد. مخالفین تفاهم هستهای ایران و گروه 1+5 علی‌رغم لابی‌گری‌ها و هزینه‌های بسیاری که انجام دادند نتوانستند سد راه اجرای آن شوند. بازنده این مناقشه دو ماه کبوتر‌های حامی دیپلماسی و بازندگان آن بازهای جنگ‌طلب بودند.