تصور نابجا از اردوغان
تا پیش از این بر این باور بودیم که مواضع اردوغان با همتایان آمریکایی و اروپایی خود در خصوص ارزیابی اوضاع منطقه خاورمیانه به ویژه سوریه متفاوت است، زیرا اولا او از فرزندان این منطقه است و دوما وارث امپراتوری عثمانی است که بیش از 500 سال بر منطقه حکومت کرد و سوم اینکه یک سیاستمدار کارکشته است که توانست اسلام و دموکراسی را به همراه رشد و توسعه اقتصادی در سرزمین خود محقق سازد، اما پس از تحولات اوضاع سوریه مشخص شد که این باور در مورد او بجا نبود.
دهن کجی اردوغان به عرف دیپلماتیک
اشتباه بودن این باور در مورد اروغان از این نظر بود که وی در طول چهار سال گذشته در قبال سوریه سیاست افراطی را در پیش گرفته و تا آنجا پیش رفت که به دور از عرف روابط دیپلماتیک رئیس جمهور سوریه را مورد حمله قرار داده و بر کنار رفتن او درچارچوب هرگونه حل و فصل سیاسی بحران سوریه پافشاری کرد و علاوه بر این راه حل نظامی برای سرنگونی نظام حاکم سوریه را به عنوان اولویت مطرح کرد.
هر چند نظام حاکم سویه در زمینه حقوق بشر و یا ریشه دواندن فساد در بین محافل نزدیک به دولت مورد انتقاد قرار دارد، اما همواره تاکید شده است که سوریه مانند لیبی، تونس، عراق و یا یمن نیست، بلکه بافت سیاسی و اجتماعی و نیز طایفه ای خاص خود را دارد.
علاوه بر این کشورهایی مانند روسیه، چین و ایران از نظام حاکم سوریه حمایت کرده و اجازه نخواهند داد نظام آن تغییر کند.
از روز نخست شعله ور شدن ناآرامی ها در سوریه نیز اعلام شد که راه حل نظامی در نهایی کردن این بحران بی حاصل است و هیچ جایگزینی برای راه حل سیاسی وجود ندارد.
مواضع قابل پیش بینی اردوغان
اما در شرایطی که ترکیه میزبان مخالفان مسلح سوریه بوده و عبور آنان و انتقال سلاح و پول برایشان را تسهیل کرد، تغییر مواضع اردوغان در قبال سوریه و تاکید آشکار بر این موضع با بیان اینکه « بشار اسد می تواند بخشی از مرحله انتقالی و در چارچوب راه حل سیاسی بحران کشورش باشد» غافلگیر کننده نیست.
اردوغان بود که اسد را رئیس جمهور غیرقانونی دانسته و از روزهای پایانی ریاست جمهوری او سخن گفته و اظهار داشت اسد در حال و آینده سوریه جایگاهی ندارد.
عقب گرد اردوغان پس از زیرو رو شدن مواضع آمریکا و اروپا
به این دلیل تغییر موضع اردوغان را غیرمنتظره نمی دانیم که این عقب گرد او پس از زیرو رو شدن مواضع آمریکا و سایر کشورهای اروپایی قابل پیش بینی بود، زیرا با تغییر مواضع کشورهای مزبور وتو در هرگونه گفت وگو با بشار اسد بی اثر مانده و به نقش او در مرحله انتقالی اعتراف شد و همین اعتراف حاکی از عقب گرد تدریجی و پنهان در قبال سوریه است.
در این میان صدر اعظم آلمان بیش از سایر مسئولان در قبال سوریه صراحت داشته و مشارکت بشار اسد در گفت وگو برای حل و فصل بحران سوریه را خواستار شد، اظهاراتی که تنها یک روز پس از اظهارات مشابه «لوران فابیوس» وزیر خارجه فرانسه ایراد شد.
تفاوت اردوغان با متحدان سعودی و قطری
نکته قابل ملاحظه اینکه اردوغان با متحدان عرب خود در عربستان و قطر متفاوت است، زیرا به میزان زیادی عملگرا بوده و منافع کشورش را بر هر چیز دیگر ترجیح می دهد از همین رو هنگامی که عقب گرد از مواضع قبلی در قبال سوریه در راستای تامین منافع ترکیه باشد در صرف نظر از مواضع خود هیچ ترسی به دل راه نمی دهد و اینجاست که می توان به پذیرش نقش بشار اسد در مرحله انتقالی سوریه شامل تشکیل دولت وحدت ملی متشکل از شخصیت های دولتی و مخالفان پی برد.
موضوعی که هیچ تردیدی در آن نیست، اینکه عقب گرد کنونی اردوغان در قبال سوریه برای متحدان عربش شامل سران عرب و یا مخالفان سوریه که در آنکارا اقامت کرده و به حمایت آن چشم امید دوخته اند، غیرمنتظره است، اما این سیاست است و سیاست خاورمیانه و شن های متحرک آن و نقشه ها و هم پیمانی های آن متغییر آن است.
گام بعدی قابل پیش بینی این است که اردوغان عازم دمشق شده و یا «احمد داود اوغلو» نخست وزیر خود را عازم سوریه کند و البته این در صورتی است که اوغلو پس از نوامبر آینده در این پست باقی بماند، زیرا در آن زمان دومین انتخابات پارلمانی ترکیه در کمتر از یک سال اخیر برگزار خواهد شد.
شانس حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی آینده اندک است
برگزاری این انتخابات در حالی است که نظرسنجی ها حاکی از این است که شانس حزب حاکم عدالت و توسعه برای پیروزی و کسب اکثریت در پارلمان مطلق اندک است.
به هر حال هیچ چیز به طور کامل بعید نیست و هر کس اظهارات اردوغان در آغاز بحران سوریه در قبال بشار اسد و دولت او را پیگیری می کرد، نمی توانست انتظار داشته باشد که وی از مواضع قبلی صرف نظر کرده و اکنون پس از بازگشت مستقیم از مسکو از تغییر مواضع خود سخن بگوید.