به گزارش مشرق، به مناسبت سالروز میلاد با سعادت پیشوای دهم شیعیان، حضرت امام هادی(ع) با حجت الاسلام محمد صفايی، عضو پژوهشگاه علوم وحيانی معارج و حجت الاسلام دکتر محمدباقر پور امینی گفتگو کرده ایم که در پی می آید؛
زیارت جامعه کبیره امام هادی(ع)؛ مشور بلند امام شناسی
حجت الاسلام محمد صفايی، عضو پژوهشگاه علوم وحيانی معارج که کار تهیه و تنظیم کتاب ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره امام هادی(ع) آیت الله جوادی آملی را انجام داده در مورد این کتاب و این دعای با اهمیت به خبرنگار مهر گفت: زیارت جامعه کبیره امام هادی(ع) منشور بلند امام شناسی است. نخستين ويژگی شرح جامعه کبیره جامعيتی است که در این اثر وجود دارد و استاد جوادی آملی از منظرهای گوناگون به مسأله نگريسته اند.
وی افزود: ايشان در شرح زيارت جامعه کبيره، جايگاه ويژه ای برای انسان کامل به عنوان واسط بين خلق و خالق، قائل است، بدين معنا که فيض الهی که نازل می شود، هيچ کدام از انسانها توانايی گرفتن آن فيض را ندارند. آن فيض بايد در ظرفيت وجودی انسان کامل قرار گيرد و آن انسان کامل، فيض را بين همه نيازمندان ـ که شامل همه موجودات از انسانها گرفته تا حيوانات و حتي فرشتگان مي شود ـ توزيع کند. استاد تصريح مي کنند که حتي جبرئيل(س) هم بايد فيض را از پيامبر اکرم(ص) بگيرد. آیت الله جوادی آملی در شرح برخی فرازهای زيارت جامعه کبيره، مباحث طولانی و دقيقی دارند و به عنوان نمونه در آيه تطهير حدود ۳۰۰ صفحه بحث می کنند.
این محقق با اشاره به اینکه اشکالات مختلفی به زيارت جامعه کبيره وارد شده است، گفت: اين اشکالات، گاهی روايی و گاهی تاريخی است. همچنين ممکن است درباره سيره ای که از ائمه(ع) نقل شده نيز مشکلاتی وجود داشته باشد که در کتاب «ادب فنای مقربان» به آن پاسخ داده شده است. به ايرادهای روايی و نقلی در اين کتاب پاسخ داده شده است. شبهاتی که به مباحثی همچون ضرورت امام، جايگاه امام و ويژگی های امام وارد می شود، نيز در اين کتاب پاسخ داده شده است. پاسخ به شبهاتي که در روند شرح زيارت جامعه کبيره پيش می آيد، يکي از عمده ترين ويژگی های اين اثر گران سنگ است. يکی از شبهاتی که در اين کتاب پاسخ داده شده، تهمتی است که نسبت به اين زيارت شريف گفته اند و آن اينکه زيارت جامعه کبيره در حقيقت مرام نامه شيعيان غالی است.
وی با تأکید بر اینکه آیت الله جوادی آملی اين شبهات و شبهات ديگر را هم بر اساس آيات قرآن کريم و هم با تکيه بر روايات متقن و غيرقابل خدشه و همچنين با بهره گيری از ادله عقلی پاسخ داده اند، اظهارداشت: ايشان بارها سفارش کرده اند که اشکالات روز که در جامعه رايج است، همچنين اشکالاتی که در کتب پيشينيان آمده و يا اشکالاتی که ضمن بحث خود را نشان می دهد، شناسايی شوند تا پاسخ آن داده شود.
صفایی در ادامه سخنانش تصریح کرد: بسياری از جملات و عبارات زيارت جامعه کبيره، برگرفته از قرآن کريم و روايات است. مثلاً عبارت «عصمکم ا... من الزلل و طهرکم من الدنس و اذهب عنکم الرجس و طهرکم تطهيراً» نيز برگرفته از آيه ۳۳ سوره مبارکه احزاب است. بايد مراقب باشيم که تمجيدهای این دعا از ائمه(ع)، توحيد ما را خدشه دار نکند. به همين دليل است که در جای جای زيارات ديده می شود که به توحيد خدای متعال و همچنين عبوديت اهل بيت(ع) اشاره می شود و اين مطلب در زيارت جامعه کبيره نيز ديده می شود و اين مسأله مورد تأکيد ويژه آيت الله جوادی آملی است. شايد به همين دليل باشد که در ابتدای زيارت جامعه کبيره ۱۰۰ مرتبه ذکر الله اکبر آمده است.
معرفی معارف ناب اسلام؛ یکی از محورهای درخشان پیشوای دهم شیعیان
حجت الاسلام دکتر محمد باقر پور امینی در مورد فعالیت های سیاسی امام هادی(ع) و نحوه تعامل ایشان با شیعیان و حکومت وقت، به خبرنگار مهر گفت: زندگی در عصر ستم عباسیان بسی سخت و طاقت فرسا بود. دورانی که با حاکمیت اشرار، افول ارزشهای اسلامی، فشار و ایجاد محدودیت بر خاندان امامت و دوستداران ایشان شناخته می شد و بسیاری از نخبگان شیعه و سنی در این مقطع، به جرم ارادت به عترت، قربانی کینه دولتمردان عباسی شدند. دوران امامت حضرت هادی(ع) هم زمان با حکومت معتصم، واثق، متوکل، منتصر و مستعین بود که دوره طولانی حکومت چهارده ساله متوکل عباسی اوج مشکلات و محنت های وارد بر آن حضرت است.
وی افزود: گرچه امام هادی(ع) با توجه به اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه انجام نوعی قیام فراگیر را مقتضی نمی دانست لیکن خلیفه عباسی از وی می هراسید و به دلیل منزلت خاص امام در جامعه و رابطه ایشان با مردم او را به چشم رهبری اجتماعی و با نفوذ می نگریست و از همین رو فوق العاده آن حضرت را تحت نظر داشت تا آنکه دستور داد امام را به سامرا منتقل کنند. گزارش سبط بن جوزی(متوفی ۶۵۴ ق) در کتاب تذکره الخواص خواندنی است، به خصوص هنگامی او که به ارائه تصویر مردم مدینه و علاقه شدید آنان به امام هادی(ع) می پردازد؛ او درباره سفر اجباری به سامرا می نویسد: «سبب فراخوانی امام به سامرا بغض و کینه متوکل نسبت به علی(ع) بود زیرا به وی خبر رسید که علی بن محمد(ع) از منزلت والایی در مدینه برخوردار است و مردم به او علاقه دارند لذا یحیی بن هرثمه را خواست و به او گفت به مدینه برو و موقعیت او را از نزدیک بررسی کن و سپس وی را به سامرا بیاور. ابن هرثمه می گوید: به مدینه رفتم هنگامی که وارد شهر شدم مردم به اعتراض عجیبی دست زدند و احساس کردند که خطری متوجه امام شده است تمام مردم بر آشفتند زیرا حضرت هادی(ع) نسبت به مردم بسیار خوشرفتار بود ...»
این محقق و پژوهشگر دینی ادامه داد: پس از استقرار اجباری امام هادی(ع) در سامرا در سال ۲۴۳ قمری، که بیش از یک دهه به درازا کشید، برنامه های ایجاد فشار از سوی متوکل و حامیانش آغاز شد و منزل آن حضرت و رفت و آمدهای ایشان تحت نظر دهها مأمور و جاسوس قرار گرفت. از آن سو توطئه های فراوانی نیز برای مخدوش ساختن چهره الهی امام و کاستن از منزلت او در نزد مردم تدارک گردید، اما با تدابیر حکیمانه امام نیرنگ های خلیفه یکی پس از دیگری نقش بر آب شد.
پورامینی افزود: یکی از محورهای درخشان پیشوای دهم، تلاش برای حفظ جان یاران از گزند خطر حاکمان عباسی است تا با استفاده از آنان معارف اسلام ناب، در مراکز مهم و شهرهای محوری جهان اسلام نشر و بسط پیدا کند. بیش از يكصد و هشتاد نفر راوی حدیث از امام هادی(ع) وجود دارد، برخی از یاران امام، نقش وکیل را نیز برای امام ایفا می کردند و واسطه مردم با امام بودند. در آن زمان شيعيان كتابهاى حديث مدوّن فقهى و كلامى ائمه را در اختيار داشتند و از طريق همين وكلا مشكلات خود را از امام مى‌پرسيدند. امام نيز آنها را به آن دسته از اصحاب خود كه سابقه زيادى داشتند راهنمایی می کردند مثلا امام هادی(ع) دوستداران اهل ری خود را اینگونه رهنمون داشتند تا مسائل دینی خود را با وکیل برجسته خود عبدالعظیم حسنی در میان بگذارند و جواب دریافت کنند. این نکته را امام به ابا حماد رازی که یکی از شیعیان به نام ری بود، گوشزد فرمود.
زیارت جامعه کبیره امام هادی(ع)؛ مشور بلند امام شناسی
حجت الاسلام محمد صفايی، عضو پژوهشگاه علوم وحيانی معارج که کار تهیه و تنظیم کتاب ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره امام هادی(ع) آیت الله جوادی آملی را انجام داده در مورد این کتاب و این دعای با اهمیت به خبرنگار مهر گفت: زیارت جامعه کبیره امام هادی(ع) منشور بلند امام شناسی است. نخستين ويژگی شرح جامعه کبیره جامعيتی است که در این اثر وجود دارد و استاد جوادی آملی از منظرهای گوناگون به مسأله نگريسته اند.
وی افزود: ايشان در شرح زيارت جامعه کبيره، جايگاه ويژه ای برای انسان کامل به عنوان واسط بين خلق و خالق، قائل است، بدين معنا که فيض الهی که نازل می شود، هيچ کدام از انسانها توانايی گرفتن آن فيض را ندارند. آن فيض بايد در ظرفيت وجودی انسان کامل قرار گيرد و آن انسان کامل، فيض را بين همه نيازمندان ـ که شامل همه موجودات از انسانها گرفته تا حيوانات و حتي فرشتگان مي شود ـ توزيع کند. استاد تصريح مي کنند که حتي جبرئيل(س) هم بايد فيض را از پيامبر اکرم(ص) بگيرد. آیت الله جوادی آملی در شرح برخی فرازهای زيارت جامعه کبيره، مباحث طولانی و دقيقی دارند و به عنوان نمونه در آيه تطهير حدود ۳۰۰ صفحه بحث می کنند.
این محقق با اشاره به اینکه اشکالات مختلفی به زيارت جامعه کبيره وارد شده است، گفت: اين اشکالات، گاهی روايی و گاهی تاريخی است. همچنين ممکن است درباره سيره ای که از ائمه(ع) نقل شده نيز مشکلاتی وجود داشته باشد که در کتاب «ادب فنای مقربان» به آن پاسخ داده شده است. به ايرادهای روايی و نقلی در اين کتاب پاسخ داده شده است. شبهاتی که به مباحثی همچون ضرورت امام، جايگاه امام و ويژگی های امام وارد می شود، نيز در اين کتاب پاسخ داده شده است. پاسخ به شبهاتي که در روند شرح زيارت جامعه کبيره پيش می آيد، يکي از عمده ترين ويژگی های اين اثر گران سنگ است. يکی از شبهاتی که در اين کتاب پاسخ داده شده، تهمتی است که نسبت به اين زيارت شريف گفته اند و آن اينکه زيارت جامعه کبيره در حقيقت مرام نامه شيعيان غالی است.
وی با تأکید بر اینکه آیت الله جوادی آملی اين شبهات و شبهات ديگر را هم بر اساس آيات قرآن کريم و هم با تکيه بر روايات متقن و غيرقابل خدشه و همچنين با بهره گيری از ادله عقلی پاسخ داده اند، اظهارداشت: ايشان بارها سفارش کرده اند که اشکالات روز که در جامعه رايج است، همچنين اشکالاتی که در کتب پيشينيان آمده و يا اشکالاتی که ضمن بحث خود را نشان می دهد، شناسايی شوند تا پاسخ آن داده شود.
صفایی در ادامه سخنانش تصریح کرد: بسياری از جملات و عبارات زيارت جامعه کبيره، برگرفته از قرآن کريم و روايات است. مثلاً عبارت «عصمکم ا... من الزلل و طهرکم من الدنس و اذهب عنکم الرجس و طهرکم تطهيراً» نيز برگرفته از آيه ۳۳ سوره مبارکه احزاب است. بايد مراقب باشيم که تمجيدهای این دعا از ائمه(ع)، توحيد ما را خدشه دار نکند. به همين دليل است که در جای جای زيارات ديده می شود که به توحيد خدای متعال و همچنين عبوديت اهل بيت(ع) اشاره می شود و اين مطلب در زيارت جامعه کبيره نيز ديده می شود و اين مسأله مورد تأکيد ويژه آيت الله جوادی آملی است. شايد به همين دليل باشد که در ابتدای زيارت جامعه کبيره ۱۰۰ مرتبه ذکر الله اکبر آمده است.
معرفی معارف ناب اسلام؛ یکی از محورهای درخشان پیشوای دهم شیعیان
حجت الاسلام دکتر محمد باقر پور امینی در مورد فعالیت های سیاسی امام هادی(ع) و نحوه تعامل ایشان با شیعیان و حکومت وقت، به خبرنگار مهر گفت: زندگی در عصر ستم عباسیان بسی سخت و طاقت فرسا بود. دورانی که با حاکمیت اشرار، افول ارزشهای اسلامی، فشار و ایجاد محدودیت بر خاندان امامت و دوستداران ایشان شناخته می شد و بسیاری از نخبگان شیعه و سنی در این مقطع، به جرم ارادت به عترت، قربانی کینه دولتمردان عباسی شدند. دوران امامت حضرت هادی(ع) هم زمان با حکومت معتصم، واثق، متوکل، منتصر و مستعین بود که دوره طولانی حکومت چهارده ساله متوکل عباسی اوج مشکلات و محنت های وارد بر آن حضرت است.
وی افزود: گرچه امام هادی(ع) با توجه به اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه انجام نوعی قیام فراگیر را مقتضی نمی دانست لیکن خلیفه عباسی از وی می هراسید و به دلیل منزلت خاص امام در جامعه و رابطه ایشان با مردم او را به چشم رهبری اجتماعی و با نفوذ می نگریست و از همین رو فوق العاده آن حضرت را تحت نظر داشت تا آنکه دستور داد امام را به سامرا منتقل کنند. گزارش سبط بن جوزی(متوفی ۶۵۴ ق) در کتاب تذکره الخواص خواندنی است، به خصوص هنگامی او که به ارائه تصویر مردم مدینه و علاقه شدید آنان به امام هادی(ع) می پردازد؛ او درباره سفر اجباری به سامرا می نویسد: «سبب فراخوانی امام به سامرا بغض و کینه متوکل نسبت به علی(ع) بود زیرا به وی خبر رسید که علی بن محمد(ع) از منزلت والایی در مدینه برخوردار است و مردم به او علاقه دارند لذا یحیی بن هرثمه را خواست و به او گفت به مدینه برو و موقعیت او را از نزدیک بررسی کن و سپس وی را به سامرا بیاور. ابن هرثمه می گوید: به مدینه رفتم هنگامی که وارد شهر شدم مردم به اعتراض عجیبی دست زدند و احساس کردند که خطری متوجه امام شده است تمام مردم بر آشفتند زیرا حضرت هادی(ع) نسبت به مردم بسیار خوشرفتار بود ...»
این محقق و پژوهشگر دینی ادامه داد: پس از استقرار اجباری امام هادی(ع) در سامرا در سال ۲۴۳ قمری، که بیش از یک دهه به درازا کشید، برنامه های ایجاد فشار از سوی متوکل و حامیانش آغاز شد و منزل آن حضرت و رفت و آمدهای ایشان تحت نظر دهها مأمور و جاسوس قرار گرفت. از آن سو توطئه های فراوانی نیز برای مخدوش ساختن چهره الهی امام و کاستن از منزلت او در نزد مردم تدارک گردید، اما با تدابیر حکیمانه امام نیرنگ های خلیفه یکی پس از دیگری نقش بر آب شد.
پورامینی افزود: یکی از محورهای درخشان پیشوای دهم، تلاش برای حفظ جان یاران از گزند خطر حاکمان عباسی است تا با استفاده از آنان معارف اسلام ناب، در مراکز مهم و شهرهای محوری جهان اسلام نشر و بسط پیدا کند. بیش از يكصد و هشتاد نفر راوی حدیث از امام هادی(ع) وجود دارد، برخی از یاران امام، نقش وکیل را نیز برای امام ایفا می کردند و واسطه مردم با امام بودند. در آن زمان شيعيان كتابهاى حديث مدوّن فقهى و كلامى ائمه را در اختيار داشتند و از طريق همين وكلا مشكلات خود را از امام مى‌پرسيدند. امام نيز آنها را به آن دسته از اصحاب خود كه سابقه زيادى داشتند راهنمایی می کردند مثلا امام هادی(ع) دوستداران اهل ری خود را اینگونه رهنمون داشتند تا مسائل دینی خود را با وکیل برجسته خود عبدالعظیم حسنی در میان بگذارند و جواب دریافت کنند. این نکته را امام به ابا حماد رازی که یکی از شیعیان به نام ری بود، گوشزد فرمود.