به گزارش مشرق، مدیریت بحران در زمان وقوع بلایای طبیعی مهمتریــــن حلقـــه امداد‌رسانی و کاهش خسارات جانی و مالی در چنین شرایطی به‌شمار می‌رود، موضوعی که طی سال‌های گذشته و در مواقع بروز یک رخداد طبیعی مانند سیلاب تهران و ... به نقد گذاشته و ایراداتی نیز به شیوه عملکرد دستگاههای ذی‌ربط در این حوزه وارد شده است. بحثی که نتیجه آن شاید بیان پیشنهادهای جدید برای رفع مشکلات و ضعف‌های موجود در این حوزه بوده که در‌جدیدترین آنها تشکیل «وزارت حفاظت منابع و مدیریت بحران» و تجمیع نیروهای فعال در این بخش ارائه شده است.
وقتی مدیریت بحران، بحران زده می‌شود
نبود ارتباطات بین‌بخشی به‌منظور پیشبرد برنامه‌های اجرایی در مواقع بحرانی، استفاده نکردن از ظرفیت‌های موجود در این بخش، مسائل مربوط به نبود منابع مالی و به روز نبودن برخی از تجهیزات از جمله وسایل مورد نیاز برای پیش‌بینی بروز طوفان یا سیلاب و ... موجب شده تا برخی از افراد مانند مهدی هاشمی، رییس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی عنوان کنند که چنین مباحثی مدیریت بحران در کشور را بحران زده کرده است.به عقیده این نماینده مجلس شورای اسلامی دولت نسبت به این موضوع اگر نگوییم بی‌تفاوت بوده باید گفت بسیار ضعیف برخورد و به شدت نارضایتی را در سطح مردم و نمایندگان آن ها تشدید کرده است.
چنین شرایطی اما موجب شده تا طی ماه‌های گذشته مسئولان و کارشناسان مدیریت بحران نظرات و راهکارهای خود را در قالب پیشنهاد ارائه دهند. روز گذشته نیز غلامرضا پورحیدری، رییس انجمن علمی مدیریت بحران کشور نیز از ایجاد نظام یکپارچه حفاظت از منابع و مدیریت حوادث و بحران‌ها در قالب پیشنهادی به عنوان راه‌حلی برای کاهش خسارات و خطرات در زمان بروز بلایا و حوادث طبیعی و ... یاد کرده است.
تجربه‌ای که به عقیده وی یکبار دیگر نیز مسئولان کشور در دهه‌های گذشته آن را داشته‌ا‌ند. به عبارتی وی بر این باور است که تجمیع نیروهای انتظامی مختلف از جمله ژاندارمری، شهربانی و کمیته‌های انقلاب اسلامی بهترین تجربه برای ساماندهی مدیریت بحران کشور به شمار می‌رود. اگر چه اقدام مذکور حاشیه‌های بسیاری به همراه داشت که به تدریج از دامنه آن کاسته شد، اما ایده ای موفق بود که در زمان مناسبی صورت پذیرفت.
علاوه براین با توجه به تجارب سایر کشورها، ساختاری که بتواند بهترین شرایط را برای حفاظت منابع گوناگون در برابر مخاطرات و تهدیدات به صورت یکپارچه فراهم آورد، «وزارت حفاظت منابع و مدیریت بحران» خواهد بود، بر همین اساس، پیش‌نویس پیشنهادی برای چنین وزارتخانه‌ای تدوین شده است تا راه را برای رسیدن به قانون مناسب‌تر و کامل‌تر فراهم کند که به‌رغم تلاش‌های فراوان، همچنان نیازمند کار کارشناسی از سوی مراجع ذی‌ربط است.
پیشنهادی که شاید بتوان آن را به نوعی پاسخی برای اظهار نظر چند روز گذشته سید امیرمحسن ضیایی، رییس جمعیت هلال احمر دانست که با اشاره به ضعف دستگاههای مدیریت بحران کشور در ارزیابی ها اعلام کرده بود اگر همه دستگاهها به اثربخش بودن برنامه ها و وظایف خود توجه بیشتری داشته باشند، آن وقت شاهد تبعات ناگوار حادثه ای چون سیل اخیر نخواهیم بود.
با توجه به اینکه براساس آمارهای مرکز جهانی حوادث غیر مترقبه وابسته به سازمان ملل در طول 30سال گذشته بیش از سه میلیون نفر در اثر حوادث طبیعی جان خود را از دست داده‌اند و زندگی بیش از یک میلیارد نفر تحت تاثیر این وقایع دچار مشکلات اساسی شده است. همچنین طبق آمارها و اطلاعات در جهان بیش از 40 نوع حادثه رخ می‌دهد که به واسطه شرایط اقلیمی و جغرافیایی کشور ما 31 نوع از این حوادث در ایران رخ داده است و به همین دلیل ما جرء 10 کشور حادثه خیز جهان هستیم.
با توجه چنین شرایطی به دون شک مدیریت در مواقع بحرانی توسط سازمانی واحد یا چند نهاد که ارتباط مسنجم و مستمری با یکدیگر دارند از اهمیت زیادی برخوردار است. به عقیده پورحیدری شرایطی است که در آن، میزان نیازها بیشتر از امکانات و نیز بیشتر از میزان تاب‌آوری جامعه بحران نامیده می‌شود و در این شرایط باید مدیری توانمند و برخوردار از قدرت فرماندهی، نیازها را اولویت‌بندی کند تا بتواند بر اساس امکانات موجود به آنها پاسخ بدهد. در شرایط بحرانی، تصمیم‌گیری نه تنها سخت است که باید تصمیمات در زمان مقتضی که ممکن است بسیار اندک باشد، اتخاذ شود وگرنه فرصت از دست می‌رود و این مهم تنها از مدیران آموزش دیده و دارای ویژگی‌ها و اختیارات لازم برمی‌آید.
راهکاری برای نظارت بر حسن اجرای قوانین ابلاغی
به علاوه اینکه، بحران در ادبیات فعلی به معنای اعم برای حوادث و سوانح (کوچک و بزرگ)، شرایط اضطراری و شرایط بحرانی نیز به کار می‌رود. بنابراین وی با اشاره به متن پیشنهادی قانون تشکیل وزارت حفاظت منابع و مدیریت بحران، مدیریت خطر حوادث و بحران‌ها را دارای سه مرحله اصلی می‌داند که شامل تعیین نهاد یا سازمان مسئول، بررسی و ارزیابی خطراتو مدیریت جامع بحران می‌شود. بنابراین تعیین ساختار مسئول مدیریت شرایط اضطراری و بحران ضرورت دارد.
از این رو تشکیل وزارت حفاظت منابع و مدیریت بحران با هدف مدیریت یکپارچه در امر سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اقدامات اجرایی در زمینه حفاظت از منابع از جمله از محیط زیست و ... علاوه براین مدیریت حوادث و بحران‌های طبیعی و انسان‌ساخت و نیز ایجاد هماهنگی و انسجام در تمامی دستگاههای اجرایی و نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات ابلاغی میتواند بخش زیادی از مشکلات موجود را حل کند.
البته رییس انجمن علمی مدیریت بحران ایران برای این وزارتخانه جدید حیطه ماموریتی نیز تعریف کرده است که شامل پیش‌بینی به عبارتی شناسایی مخاطرات و تحلیل و اولویت‌بندی و تهیه نقشه خطر،پیشگیری و کاهش آثار، آمادگی و پاسخ می‌شود همچنین بازسازی و بازتوانی در مواجهه با تمامی مخاطرات اعم از طبیعی مانند زلزله، سیل، خشکسالی، برف و یخبندان و طوفان شن و انسان‌ساخت مانند سوانح حمل و نقل، آتش‌سوزی‌ها، نشت مواد زیان‌آور، انفجارات و اقدامات خشونت‌بار، به منظور حفاظت از منابع انسانی و سایر منابع اعم از طبیعی، محیط زیست، زیرساخت‌ها، تأسیسات و ... را نیز در بر می‌گیرد.
در زمینه آموزش همگانی موفق عمل نکرده‌ایم
اگر از کنار این پیشنهادات با توجه به محوریت کوچک سازی دولت و تعداد وزارتخانه‌هایی که در قانون برای دولت‌ها در نظر گرفته شده است بگذریم و این مجال را فراهم آوریم تا متولیان و کارشناسان امر نکات مثبت و منفی پیشنهادهای مذکور را بررسی کنند، نباید فراموش کرد که در کنار همه این تدابیر اصل مهم دیگری نیز وجود دارد که در کنار هر ایده و راهکاری توجه به ان ضروری است. به زباین ساده‌تر همانگونه که رییس جمعیت هلال‌احمر بیان داشته است، دستگاههای متولی بر ارزیابی برنامه‌های اجرا شده توجه‌ای نداشتند، چراکه در غیر این‌صورت مردم از آموزش‌های ارائه شده تاثیر لازم را دریافت کرده و به آنها عمل می‌کردند.
به عبارتی ضیایی معتقد است که است که ما در زمینه آموزش همگانی موفق عمل نکرده‌ایم. براین اساس به نظر می‌رسد باید با اجرای برنامه‌هایی جامع و بررسی پیشنهادهای کاربردی که نتایج آن در کوتاه مدت و بلند مدت ملموس باشد کمک کرد باید تلاش کرد تا کارایی و کارآمدی عملکرد دستگاهها را در حوزه بحران ارتقاء داد در غیر شاید هر تدبیری حتی با صرف هزینه‌های بالا گره از مشکلات موجود باز نکند.
منبع: حمایت
وقتی مدیریت بحران، بحران زده می‌شود
نبود ارتباطات بین‌بخشی به‌منظور پیشبرد برنامه‌های اجرایی در مواقع بحرانی، استفاده نکردن از ظرفیت‌های موجود در این بخش، مسائل مربوط به نبود منابع مالی و به روز نبودن برخی از تجهیزات از جمله وسایل مورد نیاز برای پیش‌بینی بروز طوفان یا سیلاب و ... موجب شده تا برخی از افراد مانند مهدی هاشمی، رییس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی عنوان کنند که چنین مباحثی مدیریت بحران در کشور را بحران زده کرده است.به عقیده این نماینده مجلس شورای اسلامی دولت نسبت به این موضوع اگر نگوییم بی‌تفاوت بوده باید گفت بسیار ضعیف برخورد و به شدت نارضایتی را در سطح مردم و نمایندگان آن ها تشدید کرده است.
چنین شرایطی اما موجب شده تا طی ماه‌های گذشته مسئولان و کارشناسان مدیریت بحران نظرات و راهکارهای خود را در قالب پیشنهاد ارائه دهند. روز گذشته نیز غلامرضا پورحیدری، رییس انجمن علمی مدیریت بحران کشور نیز از ایجاد نظام یکپارچه حفاظت از منابع و مدیریت حوادث و بحران‌ها در قالب پیشنهادی به عنوان راه‌حلی برای کاهش خسارات و خطرات در زمان بروز بلایا و حوادث طبیعی و ... یاد کرده است.
تجربه‌ای که به عقیده وی یکبار دیگر نیز مسئولان کشور در دهه‌های گذشته آن را داشته‌ا‌ند. به عبارتی وی بر این باور است که تجمیع نیروهای انتظامی مختلف از جمله ژاندارمری، شهربانی و کمیته‌های انقلاب اسلامی بهترین تجربه برای ساماندهی مدیریت بحران کشور به شمار می‌رود. اگر چه اقدام مذکور حاشیه‌های بسیاری به همراه داشت که به تدریج از دامنه آن کاسته شد، اما ایده ای موفق بود که در زمان مناسبی صورت پذیرفت.
علاوه براین با توجه به تجارب سایر کشورها، ساختاری که بتواند بهترین شرایط را برای حفاظت منابع گوناگون در برابر مخاطرات و تهدیدات به صورت یکپارچه فراهم آورد، «وزارت حفاظت منابع و مدیریت بحران» خواهد بود، بر همین اساس، پیش‌نویس پیشنهادی برای چنین وزارتخانه‌ای تدوین شده است تا راه را برای رسیدن به قانون مناسب‌تر و کامل‌تر فراهم کند که به‌رغم تلاش‌های فراوان، همچنان نیازمند کار کارشناسی از سوی مراجع ذی‌ربط است.
پیشنهادی که شاید بتوان آن را به نوعی پاسخی برای اظهار نظر چند روز گذشته سید امیرمحسن ضیایی، رییس جمعیت هلال احمر دانست که با اشاره به ضعف دستگاههای مدیریت بحران کشور در ارزیابی ها اعلام کرده بود اگر همه دستگاهها به اثربخش بودن برنامه ها و وظایف خود توجه بیشتری داشته باشند، آن وقت شاهد تبعات ناگوار حادثه ای چون سیل اخیر نخواهیم بود.
با توجه به اینکه براساس آمارهای مرکز جهانی حوادث غیر مترقبه وابسته به سازمان ملل در طول 30سال گذشته بیش از سه میلیون نفر در اثر حوادث طبیعی جان خود را از دست داده‌اند و زندگی بیش از یک میلیارد نفر تحت تاثیر این وقایع دچار مشکلات اساسی شده است. همچنین طبق آمارها و اطلاعات در جهان بیش از 40 نوع حادثه رخ می‌دهد که به واسطه شرایط اقلیمی و جغرافیایی کشور ما 31 نوع از این حوادث در ایران رخ داده است و به همین دلیل ما جرء 10 کشور حادثه خیز جهان هستیم.
با توجه چنین شرایطی به دون شک مدیریت در مواقع بحرانی توسط سازمانی واحد یا چند نهاد که ارتباط مسنجم و مستمری با یکدیگر دارند از اهمیت زیادی برخوردار است. به عقیده پورحیدری شرایطی است که در آن، میزان نیازها بیشتر از امکانات و نیز بیشتر از میزان تاب‌آوری جامعه بحران نامیده می‌شود و در این شرایط باید مدیری توانمند و برخوردار از قدرت فرماندهی، نیازها را اولویت‌بندی کند تا بتواند بر اساس امکانات موجود به آنها پاسخ بدهد. در شرایط بحرانی، تصمیم‌گیری نه تنها سخت است که باید تصمیمات در زمان مقتضی که ممکن است بسیار اندک باشد، اتخاذ شود وگرنه فرصت از دست می‌رود و این مهم تنها از مدیران آموزش دیده و دارای ویژگی‌ها و اختیارات لازم برمی‌آید.
راهکاری برای نظارت بر حسن اجرای قوانین ابلاغی
به علاوه اینکه، بحران در ادبیات فعلی به معنای اعم برای حوادث و سوانح (کوچک و بزرگ)، شرایط اضطراری و شرایط بحرانی نیز به کار می‌رود. بنابراین وی با اشاره به متن پیشنهادی قانون تشکیل وزارت حفاظت منابع و مدیریت بحران، مدیریت خطر حوادث و بحران‌ها را دارای سه مرحله اصلی می‌داند که شامل تعیین نهاد یا سازمان مسئول، بررسی و ارزیابی خطراتو مدیریت جامع بحران می‌شود. بنابراین تعیین ساختار مسئول مدیریت شرایط اضطراری و بحران ضرورت دارد.
از این رو تشکیل وزارت حفاظت منابع و مدیریت بحران با هدف مدیریت یکپارچه در امر سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اقدامات اجرایی در زمینه حفاظت از منابع از جمله از محیط زیست و ... علاوه براین مدیریت حوادث و بحران‌های طبیعی و انسان‌ساخت و نیز ایجاد هماهنگی و انسجام در تمامی دستگاههای اجرایی و نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات ابلاغی میتواند بخش زیادی از مشکلات موجود را حل کند.
البته رییس انجمن علمی مدیریت بحران ایران برای این وزارتخانه جدید حیطه ماموریتی نیز تعریف کرده است که شامل پیش‌بینی به عبارتی شناسایی مخاطرات و تحلیل و اولویت‌بندی و تهیه نقشه خطر،پیشگیری و کاهش آثار، آمادگی و پاسخ می‌شود همچنین بازسازی و بازتوانی در مواجهه با تمامی مخاطرات اعم از طبیعی مانند زلزله، سیل، خشکسالی، برف و یخبندان و طوفان شن و انسان‌ساخت مانند سوانح حمل و نقل، آتش‌سوزی‌ها، نشت مواد زیان‌آور، انفجارات و اقدامات خشونت‌بار، به منظور حفاظت از منابع انسانی و سایر منابع اعم از طبیعی، محیط زیست، زیرساخت‌ها، تأسیسات و ... را نیز در بر می‌گیرد.
در زمینه آموزش همگانی موفق عمل نکرده‌ایم
اگر از کنار این پیشنهادات با توجه به محوریت کوچک سازی دولت و تعداد وزارتخانه‌هایی که در قانون برای دولت‌ها در نظر گرفته شده است بگذریم و این مجال را فراهم آوریم تا متولیان و کارشناسان امر نکات مثبت و منفی پیشنهادهای مذکور را بررسی کنند، نباید فراموش کرد که در کنار همه این تدابیر اصل مهم دیگری نیز وجود دارد که در کنار هر ایده و راهکاری توجه به ان ضروری است. به زباین ساده‌تر همانگونه که رییس جمعیت هلال‌احمر بیان داشته است، دستگاههای متولی بر ارزیابی برنامه‌های اجرا شده توجه‌ای نداشتند، چراکه در غیر این‌صورت مردم از آموزش‌های ارائه شده تاثیر لازم را دریافت کرده و به آنها عمل می‌کردند.
به عبارتی ضیایی معتقد است که است که ما در زمینه آموزش همگانی موفق عمل نکرده‌ایم. براین اساس به نظر می‌رسد باید با اجرای برنامه‌هایی جامع و بررسی پیشنهادهای کاربردی که نتایج آن در کوتاه مدت و بلند مدت ملموس باشد کمک کرد باید تلاش کرد تا کارایی و کارآمدی عملکرد دستگاهها را در حوزه بحران ارتقاء داد در غیر شاید هر تدبیری حتی با صرف هزینه‌های بالا گره از مشکلات موجود باز نکند.
منبع: حمایت