گروه جنگ نرم مشرق - گروه تروریستی داعش اقدامات تبلیغاتی خود را از توییتر به خاطر بسته شدن حساب‌های کاربری این گروه به اپلیکیشن تلگرام منتقل کرده است. به نظر می‌رسد که داعش و دیگر گروه‌های تروریستی از امکانات جدید تلگرام که ماه پیش معرفی شد، استفاده می‌کنند. این امکانات به کاربران این اجازه را می‌دهد تا پیام‌های خود را از طریق این کانال به تعداد نامحدودی از اعضاء ارسال نمایند. داعش در حوزه رسانه‌های مجازی بسیار به‌روز و هوشمندانه برخورد می‌کند.

رسانه، سلاح اصلی گروه تروریستی داعش

گروه تروریستی داعش در عرصه رسانه تا به امروز توانایی‌های بالایی از خود نشان داده و از این ابزار به نحوی بهره‌برداری کرده که هیچ گروه تروریستی و بنیادگرای دیگری نظیر آن را تاکنون انجام نداده است. رسانه برای داعش به مثابه مهمات جنگی که بر سر اهدافش می‌ریزد، عمل می‌کند و برای ارتباط با مخاطب عام در جهان از استراتژی قابل ملاحظه‌ای برخوردار است.

این جریان در فضای رسانه‌ای تلاش می‌کند با عضوگیری، عملیات روانی، هویت‌سازی و گسترش ایدئولوژی تکفیری، فضای رویکردی، هویتی و جغرافیایی خود را گسترش دهد. شتاب بالایی در زمینه جنگ اطلاعاتی آنلاین وجود دارد و به نظر می‌رسد فضای مجازی به ابزاری قدرتمند در دستان این گروه تبدیل شده و به موفقیت این گروه کمک می‌کند. رسانه‌های اجتماعی را می‌توان اکسیژن فضای تبلیغات دانست و داعش به این وسیله به تحمیق و فریب جوانان جهان می‌پردازد تا آنها را جذب تشکیلات تروریستی خود کند. 

چندی پیش گروه تروریستی داعش بطور رسمی وب‌سایتی را برای ارتباط اجتماعی یاران و طرفدارانش در اقصی نقاط جهان، راه‌اندازی کرد. این وب‌سایت، "خلافه بوک" نام گرفت که مشرق در گزارشی تحت عنوان «همه چیز درباره نسخه داعشی فیس‌بوک» به بررسی آن پرداخته بود و قرار بود که رقیب فیس‌بوک باشد. از دیگر رسانه‌‌های تصویری، شنیداری و مکتوب داعش می‌توان از شبکه‌های اجناد، الفرقان، الاعتصام، الحیات، مکاتب الولایات، رادیو البیان و پایگاه اینترنتی دابق نام برد.

یک بازی قدیمی اما به شیوه‌ای جدید

داعش با تمرکز بر فیس‌بوک، توئیتر، اینستاگرام و سایر رسانه‌های اجتماعی، توانسته در فضایی کم‌هزینه از لحاظ انتقال اطلاعات به مخاطبان خود در سرتاسر جهان به آسانی دسترسی پیدا کند. با توجه به اینکه در کنار حساب های داعش در اینستاگرام، فیس‌بوک و توئیتر، ویدئوهای این گروه در تلویزیون‌های غربی نیز منتشر می‌شود، این گروه قادر بوده تا در صحنه جهانی خودی نشان داده و توجه طرفداران، روزنامه نگاران و مخالفان خود را به یک اندازه جلب نماید. استفاده از رسانه‌های اجتماعی به عنوان ابزاری برای نشر پیام‌های افراطی و حملات خشونت‌آمیز، به خودی خود موضوع جدیدی نیست؛ با این حال، روشی که داعش برای استفاده از رسانه‌های اجتماعی به عنوان ابزاری برای به کارگیری مبارزان خارجی به کار گرفته و همچنین ایجاد ترس در سطح جهانی از سوی این گروه، در مقایسه با جبهه‌های تبلیغاتی دیگر گروه های تروریستی متمایز است اما در واقع این یک بازی قدیمی است که به شیوه‌ای جدید اجرا می‌شود.

برخلاف تصوری که از این جریان به عنوان یک جریان بدوی وجود دارد، اما این گروه و طرفدارانش امروز با بیش ازیکصد هزار صفحه در شبکه‌های اجتماعی به صورت بسیار حرفه‌ای و مهندسی شده در حال تصویرسازی (image making) مطلوب از خود در نزد افکار عمومی جهان است.

البته می‌توان این تصویرسازی را در کلیپ‌ها و مستندهای ساخت داعش که با تکنیک‌های به‌روز فیلم‌سازی جهان و حتی جلوه‌های ویژه‌ هالیوودی ساخته می‌شود، مشاهده کرد که مشرق یکی از این نمونه‌ها را تحت عنوان «طبل ارتش مجازی داعش با "شعله‌های جنگ" نواخته شد» بررسی کرده بود.

استفاده داعش از اپلیکیشن تلگرام برای اهداف تبلیغاتی

در گذشته نه چندان دور توئیتر بارها مورد استفاده داعش قرار می‌گرفت و به صورت تقریبا منحصر به فردی از توئیتر به عنوان ابزاری برای سربازگیری استفاده می‌کرد که از جولای 2014 حساب‌های کاربری آن مسدود شد و دیگر فعالیت رسمی در توییتر ندارد. روز 26 سپتامبر تنها چهار روز پس از آنکه تلگرام از راه‌اندازی ابزار جدید خود با عنوان «کانال‌ها» خبر داد، عوامل رسانه‌ای داعش در توییتر اقدام به تبلیغ کانال گروه‌ خود کردند. این کانال تا کنون بیش از 4500 ثبت‌نام کننده داشته است. از آن زمان به بعد، تبلیغات داعش چند دقیقه قبل از آنکه در شبکه توییتر منتشر شود اول در تلگرام ظاهر می‌شود.

ادعای این گروه مبنی بر حمله به نیروهای سعودی و اماراتی در هتلی در شهر عدن یمن اولین بار در تلگرام عنوان شد. به نظر می‌رسد که داعش امیدوار است که اپلیکیشن تلگرام که پایگاه آن در شهر برلین قرار دارد مکان بهتری برای تبلیغات در اختیارش قرار دهد، اما مدیران این اپلیکیشن اعلام کرده‌اند که مانع ارسال پیام‌هایی با مضامین غیرقانونی خواهند شد.

این گروه پس از آن که در توئیتر با مشکل مواجه شد، تلاش کرد تا از دیگر پایگا‌ه‌های رسانه‌ای اجتماعی کمتر شناخته شده‌تر استفاده کند. اما پایگاه‌های این گروه خیلی زود حذف شد. از آن پس توییتر باز هم به پایگاه مورد علاقه این گروه برای کارهای تبلیغاتی تبدیل شد. اما عوامل داعش همیشه در حال بازی موش و گربه با مدیران توییتر بوده‌اند. حتی تا قبل از اینکه محرز شود که داعش از اپلیکیشن تلگرام استفاده می‌کند، اسنادی وجود داشت که این گروه و اعضای آن از این اپلیکیشن استفاده می‌کرده‌اند.

اوایل ماه سپتامبر، داعش یک شماره موبایل عراقی را تبلیغ کرد که افراد می‌توانستند از آن برای ارتباط برقرار کردن با این گروه در تلگرام استفاده کنند. تروریست‌های متاثر از این گروه نیز از قبیل جوان بریتانیایی که اخیراً مجرم شناخته شد، از قابلیت پیام‌رسانی امن این اپلیکیشن برای انجام حملات تروریستی استفاده می‌کنند. تروریست‌ها می‌توانند از امکانات چت مخفی تلگرام که پیام‌ها را رمز‌گذاری می‌کند و مانع رمزگشایی توسط هکرها و آژانس‌های دولتی می‌شود استفاده نمایند.

تلگرام آنچنان از امنیت اپلیکیشن خود مطمئن است که دو بار جایزه 300 هزار دلاری برای اولین کسی که بتواند رمز‌های آنرا را بشکند در نظر گرفته است. اما قابلیت جدید اطلاع‌رسانی این اپلیکیشن توجه گروه‌های تروریستی را به خود جلب کرده است. القاعده یمن در حالیکه هنوز از توییتر استفاده می‌کند در روز 25 سپتامبر کانال خود را در تلگرام راه‌اندازی کرد. به دنبال آن هم گروه انصار الشریعه لیبی نیز کانال خود را در این اپلیکیشن راه‌اندازی کرد. تعداد دیگری از گروه‌های رسانه‌ای وابسته به داعش و القاعده نیز فعالیت خود را در این جا آغاز کرده‌اند.

مبارزه با داعش در فضای مجازی

هم‌زمان با ورود ارتش روسیه به جنگ با تروریست‌هایی داعش در سوریه، دانشمندان روسیه نیز در حال ایجاد سیستم کشف استخدام‌کنندگان افراد برای عضویت در گروه تروریستی داعش از طریق اینترنت هستند.

بر اساس گزارش روزنامه روسی "ایزوستیا"، یوگنی وندیکتوف، مدیر مرکز مطالعات قانونی و اعتراضات سیاسی روسیه ضمن اعلام این مطلب افزود کارشناسان دین شناس و عرب شناس به این طرح جلب شده و به مطالعه صفحات مشکوک در شبکه های اجتماعی خواهد پرداخت. همچنین متخصصان فناوری اطلاعات، آدرس IP افراط گرایان احتمالی را تعیین خواهند کرد.

برای پیدا کردن استخدام کنندگان افراد برای عضویت در داعش از نرم افزار «Laplace's demon» استفاده خواهد شد که در بهار سال 2015 تهیه شده و از آن برای نظارت و مطالعه گروه های افراط گرا در شبکه های اجتماعی با هدف جلوگیری از ناآرامی های عمومی احتمالی استفاده می‌شود.

این نرم افزار از سال آینده به جستجوی حساب های کاربری مظنون به داشتن ارتباط با داعش خواهد پرداخت. کارشناسان مرکز مطالعات قانونی و اعتراضات سیاسی روسیه برای این کاربران پیام هایی به زبان عربی ارسال کرده و پس از دریافت جواب، آنرا بررسی خواهند کرد. یوگنی وندیکتوف خاطرنشان ساخت متخصصان با دانستن این مشخصات از امکان دسترسی کامل به رایانه مورد نظر برخوردار خواهند شد. به گفته طراحان نقل قول های تحریفی از قرآن مجید، برخی از سخنان قصار به زبان عربی و تفسیرهای مشکوک از جمله علایم حساب کاربری استخدام کننده داعش محسوب خواهند شد.

داعش خاموش خواهد شد؟

با توجه به شرایط جدید منطقه و تغییر موازنه نظامی علیه داعش در سوریه و عراق، احتمال از هم پاشیدگی سازمانی این گروه تروریستی حتی با پشتیبانی حامیان غربی و عربی خود رو به افزایش است اما به نظر نمی‌رسد که تفکر این جریان تکفیری - تروریستی از بین برود.

حامیان نظامی، اقتصادی، اطلاعاتی و رسانه‌ای گروه‌هایی نظیر داعش نخواهند گذاشت که این شیوه تفکر و برداشت از دین در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا فروکش کند. به طور قطع استفاده از شبکه‌های مجازی، رسانه‌های مختلف دیداری، شنیداری و نوشتاری به دیگر گروه‌های تکفیری – تروریستی در اقصی نقاط جهان اسلام آموزش داده خواهد شد، چرا که کشورهای غربی و رژیم صهیونیستی به همراه حکام کشورهای عربی باید برای ضربه زدن به جهان اسلام (چه شیعه و چه سنی) افکار و مذاهب ساخته دست استعمار مانند بهاییت و وهابیت را به کمک ابزارهای نوین رسانه ای نزد افکار عمومی نشر دهند.