این گروه در اوایل سالهای جنگ اشغال عراق توسط آمریکا تاسیس شد. داعش در سال ۲۰۰۴ متعهد به وفاداری و حمایت از القاعده گردید و به عنوان "القاعده عراق" مشهور شد. در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۶ این گروه به یک سازمان فراگیر برای گروههای تروریستى عراق تحت عنوان "حکومت اسلامی عراق" به ریاست "ابوعمر البغدادی" تبدیل گردید. پس از هلاکت ابوعمر البغدادی در 19 آوریل 2010، "ابوبکر البغدادی" به عنوان رئیس جدید این گروه معرفی شد و با آغاز ناآرامیها در سوریه این سازمان که به "حکومت اسلامی عراق و شام" تغییر نام یافته بود، با حمایت کشورهای غربی و عربی مانند عربستان و قطر وارد جنگ علیه مردم و نظام سوریه گردید.
با آغاز ناآرامیها در سوریه گروه تروریستی "القاعده عراق" به "حکومت اسلامی عراق و شام" تغییر نام داد
رسانههای داعش قویتر از گلوله عمل میکنند
این گروه تروریستی با توجه به پیشروی ابتدایی خوبی که در تصرفات سرزمینی در سوریه و عراق داشت، در عرصه رسانه نیز تواناییهای بالایی از خود نشان داد و از این ابزار به نحوی بهرهبرداری کرد که هیچ گروه تروریستی و بنیادگرای دیگری نظیر آن را تاکنون انجام نداده است. رسانه برای داعش به مثابه مهمات جنگی که بر سر اهدافش میریزد، عمل میکند و برای ارتباط با مخاطب عام در جهان از استراتژی قابل ملاحظهای برخوردار است.
استراتژی ارتباطی «داعش» توسط دو مرکز رسانهای عملیاتی میشود؛ یکی از آنها بنیاد رسانهای «الفرقان» که مسوول تولید و انتشار فیلم است و دیگری «مرکز رسانهای الحیات» که اوج فعالیتهای رسانهای آنها محسوب میشود. «مرکز رسانهای الحیات» برای مخاطبان غیرعربی به فعالیت میپردازد و محصولات خود را بیشتر به زبانهای انگلیسی، فرانسه و آلمانی تولید میکند.
«مرکز رسانهای الحیات» وابسته به داعش تولیدات خود را به زبانهای انگلیسی، فرانسه و آلمانی تولید میکند
هدف اصلی این رسانه جذب جوانان جهان به خصوص جوانان غربی است که برای جنگیدن زیر پرچم خلافت اشتیاق نشان میدهند، و یک لوگو شبیه لوگوی الجزیره نیز دارد و برنامههای تصویری و رادیویی با فرمتهای مختلف (از یک دقیقهای تا چندساعته) تولید و پخش میکند. این رسانه همچنین تهیه مجلهها و تولیدات نوشتاری این گروه را مانند «گزارش دولت اسلامی»، «خبر دولت اسلامی» و «دابق» را نیز به عهده دارد.
تولیدات داعش با هر فرمی (تصویری، صوتی، مکتوب) به صورت گسترده در سایتهایی مانند YouTube، Twitter، Instagram، Tumblr و دیگر رسانهها و شبکههای اجتماعی قرار میگیرد و توسط کاربران معمولی و اهالی رسانه به سرعت پخش میشود. یکی از نمونههای تولیدات اخیر این گروه تروریستی مستند «شعلههای جنگ» است که بر روی YouTube قرار گرفته و زبان گفتاري فيلم انگليسي با زيرنويس عربي است.
«شعلههای جنگ» مستندی با محتوای تکراری اما نه چندان جذاب
«Flames of War» با توجه به حمله آمریکا به عراق با این عبارت شروع میگردد که "جنگ تازه آغاز شده است" و این جمله در پاسخ به صحبت مسئولان آمریکایی که جنگ در عراق را خاتمه یافته اعلام میکنند، داده میشود. عبارت "مواجهه با موج سیاه نیروی صلیبی" نیز در ابتدای این مستند که اشاره به تئوری هانتینگتون در مورد برخورد تمدنها دارد، وقتی با به نمایش درآمدن تصویر جورج بوش رئیس جمهور قبلی آمریکا هماهنگ میشود، این احساس به مخاطب دست میدهد که با یک مستند ضدآمریکایی روبرو است اما در واقع این گونه نیست.
مستند با مفهوم "جنگ صلیبی" شروع میشود اما درواقع یک مستند ضدآمریکایی نیست
در «شعلههای جنگ» بیشتر پیروزیهای داعش در سوریه و شام به همراه قتلهای صورت گرفته در کنار خدماتی که به مردم تحت سیطره این گروه تروریستی داده میشود، به نمایش در آمده است که به علت روایت یکطرفه و ساختار ضعیف از جذابیت چندانی برخوردار نیست.
فصل اول، آغاز جنگ در شام
این مستند در همان ابتدا تکلیف خود را با مخاطب روشن میکند و با منتسب کردن کلامی به پیامبر (ص) در حدیثی از یک منبع مخدوش، مشروعیت و برحق بودن خود را اثبات میکند تا بعد از آن هرچه در این مستند یا اخبار صوتی و تصویری دیگر از گروه داعش دیده و شنیده شود، در چارچوب " بر محور حق بودن" آنها تفسیر گردد. به قسمتهایی از این حدیث که به نقل از یکی از صحابه (سلمه بن نفیل اکندی) پیامبر (ص) است، توجه کنید: «بعد از من گروهی از امت من ظهورخواهند کرد که در مسیر حق خواهند جنگید و خداوند قلوب افراد دیگری را منحرف خواهند کرد تا با آنها بجنگند. به آنها وحی میشود. بعضی از شما گردن برخی دیگر را میزنید و شام مرکز مومنین خواهد بود.»
بعد از القای نمایندگی منحصر به فرد داعش از طرف اسلام و پیامبر (ص) و مشروعیت بخشیدن به جنایات با توسل به احادیث جعلی، موضوع سوریه مطرح میشود و با معرفی بشار اسد به عنوان قاتلین مسلمانان، وظیفه داعش به عنوان مجری شریعت خدا و از بین بردن قوانین طاغوت که جنگ را واجب میکند، تبیین میشود.
نمایش حدیثی منتسب به پیامبر (ص) از یک منبع مخدوش که با آن تمام اقدامات خود از جمله کشتارهای فجیع را مشروع جلوه دهند
بعد از طاغوت خواندن نظام سوریه و در ادامه برای جذب جوانان غربی، روایت میشود که تا کنون افراد بسیاری به این گروه تروریستی پیوستهاند تا یک اطمینان خاطر دیگری مبنی بر اثبات "برحق بودن"شان ارایه کرده باشند: «از جمع "مهاجرین" عدهای ظاهر شدند که به بازسازی خلافت معتقد بودند (آدمهای چشم آبی با چهره اروپایی به نمایش در میآیند) و آنها را خدا انتخاب کرده بود.» در ادامه جایگاه ابوبکر بغدادی را تا همردیف با جایگاه پیامبر مکرم اسلام (ص) بالا میآورد و میگوید: «مهاجرین با "امیرالمومنین ابوبکر بغدادی" بیعت کردند و از اقصی نقاط جهان به دعوت پیامبر (ص) پاسخ داده و به شام رفتند.»
فصل دوم، جنگ در عراق
«شعلههای جنگ» فقط به درگیریهای سوریه اکتفا نکرده و حمله به عراق را نیز با عینک خود به تصویر میکشد و اعلام میدارد که داعش با یک عقبنشینی تاکتیکی از شام به عراق حمله و شهرها را تصرف کرد. این فصل از مستند به صورت آشفته قسمتهایی از نبرد داعش با ارتش عراق که آن را "صفوی" مینامند را نشان میدهد که چگونه توانستند شهر موصل و فلوجه که آن را شهر شهدا مینامند، تصرف کنند. این ویدئو از حمایت ارتش عراق توسط ایران و آمریکا میگوید و برای نمایش تبلیغاتی به نفع خود، تصاویر ادوات غنیمت گرفته شده از ارتش عراق و همچنین نمایش اکشن از نابودی تانکهای آمریکایی در دست عراقیها را به تصویر میکشد.
داعش در این مستند که همه را جز خود مرتد و رافضی میداند، به درگیری با کردها اشاره میکند و با ادعای اینکه کردها با حمله به داعش و کشتن خانوادههای آنان، مرتد هستند، تصاویری از جنازههای مبارزین کرد پخش میکند تا برای ایجاد ترس و درس عبرت برای افرادی که علیه داعشیها میجنگند، باشد.
سخنرانی ابوبکر بغدادی که تحت عنوان "الخليفه ابراهيم ابن عواد الحسيني القرشي" معرفی میشود نیز از نکات قابل توجه در این مستند است که سعی شده به گونهای به نمایش دربیاید که زمینه ایجاد اشتیاق برای پیوستن به داعش را فراهم کند. به قسمتهایی از این صحبتها توجه کنید: «برادران مجاهد با پیروزی و فتح از نعمت خدا برخوردار شدهاند؛ سالهای طولانی صبر و جنگ با دشمنان، خدا به آنها نعمت بخشیده تا به این هدف (تشکیل خلافت) دست پیدا کنند. بر مسلمانان واجب است که به این خلافت بپیوندند. مسلمانان گناه کردهاند زیرا وظیفه داشتند که حکومت اسلامی تشکیل دهند. این واجب (تشکیل خلافت) قرنها فراموش شده بود و به فضل خدا تشکیل شده و این مسئولیت خطیر به من واگذار شده است.»
سخنرانی ابوبکر بغدادی تحت عنوان "الخليفه ابراهيم ابن عواد الحسيني القرشي" که خود را امیرالمومنین و خلیفه مسلمین نامید
مظلوم نمایی داعش
در این مستند داعش دم از "امت واحد اسلامی" میزند و ایرانیها را "صفوی و رافضی" میخواند. داعش در این مستند بعد از جدا نمودن و خاص نشان دادن خود و تبیین این موضوع که هرکسی که با آنها نیست پس مرتد و ملحد است (حتی دیگر گروههای مخالف مسلح دولت سوریه) به هجمه رسانهای علیه خود اشاره میکند و با تخطئه نمودن این رسانهها، خود را مظلوم نشان میدهد که باید تنها در مقابل این همه مرتد ایستادگی کند.
فصل آخر
در قسمت پایانی این مستند از عراق دوباره به سوریه بازمیگردد و حمله به لشکر هفدهم سوریه در شهر رقه را روایت میکند که چطور با اقدامهای انتحاری و فشار چند روزه با سلاح سنگین موفق به تصرف این پایگاه میشوند. در انتهای این عملیات نیز به صورت مبهم، کمین گذاشتن علیه نیروهای ارتش سوریه در رقه را نشان میدهد که 70 نفر از این نیروها به شهادت میرسند؛ صحنه تیر خلاص زدن به این نیروها که با لفظ الله اكبر و "شما كافر و نجس هستيد" همراه شده، بسیار دردناک به تصویر کشیده میشود و پس از آن سجده شكر داعشيها كه با گريه و تضرع همراه است، به نمایش درمیآید.
داعشیها در «شعلههای جنگ» جانی و وحشی بودن خود را در قالب افراد بسیار معتقد به احکام اسلامی نشان میدهند و اعلام میدارند که در برابر کفار سخت عمل میکنند و این سست نشدن در برخورد سخت از ویژگیهای دایم آنها است؛ سپس مراسم اعدام سربازان بشاراسد نمایش داده میشود. در این قسمت يكي از فرماندهان داعش به زبان انگليسي با چهره پوشیده در رابطه با اعدام سربازانی که در كنار او در حال كندن قبر خود هستند، صحبت میکند. در آخر هم همگي با تير كلت داعشيها كشته و در قبرها سرنگون میگردند.
يكي از فرماندهان داعش انگليسي زبان، به سربازان ارتش سوریه که در كنار او در حال كندن قبر خود هستند اشاره میکند و در پایان آنها را اعدام میکند
بررسی بعضی نکات محتوایی و ساختاری مستند «شعلههای جنگ»
«Flames of War» بسیار تلاش کرده تا با افکتهای تصویری و فیلمبرداری نسبتا حرفهای (مشابه فيلمهاي هاليوودي) جذاب به نظر برسد اما به دلیل نداشتن سناریو، ضعف روایت، مبهم بودن فضای جبهههای جنگ، تدوین نامناسب و استفاده بیش از حد از افکتهای تصویری حوصله مخاطب را سر میبرد و تمایلی برای دیدن این مستند تا آخر باقی نمیگذارد.
«شعلههای جنگ» فاقد موسیقی متن است و به تواشیح و همخوانی عربی اکتفا میکند که تکرار زیاد این همخوانیها اثر منفی بر کیفیت آن گذاشته است.
لغت آتش و افکتهای تصویری از "شعلههای آتش" بسیار در مستند گفته و پخش میشود.
در طول فیلم صحبتهای معنوی و حماسی زیادی از جمله خواندن قرآن از زبان فرماندهان که برای نیروهای خود صحبت میکنند، پخش میشود که از خدا، پیغمبر (ص)، بهشت، جهنم، ثواب و گناه مملو شده است.
صحبتهای معنوی و حماسی فرماندهان داعش برای ایجاد انگیزه و تقویت روحیه تروریستها که قبل از عملیات اجرا میشود
در این مستند از عوامل انتحاری خود تا مبارزین سلفی دیگر به عنوان قدیسینی نام میبرند که جز رضای خدا به چیز دیگری فکر نمیکنند.
اخذ زكات از كشاورزان و انجام امور حکومتی به صورت تبلیغاتی به تصویر کشیده میشود.
نتیجه گیری
ارتشی مجازی داعش با ابزار رسانه همپای تروریستها در حال جنگیدن هستند؛ وظیفه نیروهای نظامی داعش جنگیدن با انسانها و تصرف سرزمینها میباشد اما ارتشی مجازی دو وظیفه دارد: جنگیدن با عقاید افراد از کشورهای مختلف و تصرف قلب و مغز آنها به منظور جذب شدن در گروه تروریستی داعش جهت جنگیدن و تصرف سرزمینهای دیگران است. وظیفه بعدی، جنگیدن با روان افراد صاحب سرزمینها (عملیات روانی) جهت ترسیدن تا بدون جنگ سرزمینهایشان را تسلیم تروریستهای داعش کنند که در واقع ترجمان همان شعار "النصر بالرعب" (پیروزی با ایجاد ترس) است.
تقویت اعتقاد تروریستها و ایجاد ترس با توجه به شعار "النصر بالرعب" (پیروزی با ایجاد ترس)، در وظایف ارتش مجازی داعش قرار گرفته است
اما کارکرد استراتژیک رسانهای داعش بدون شک در خدمت منافع غرب است. داعش در کنار سخنرانیها، برگزاری جلسات، ساخت مستند، سرودها و نواهای حماسی و... که برای تغییر وضعیت میدانی جنگ است، اما ویدئوهایی نظیر تخریب مساجد و اماکن مقدس و آثار باستانی، نبش قبر، شلاق زدن زنان و مردان، قطع کردن عضوهای بدن، ذبح کردن انسانها و اعدامهای وحشیانه، به صورت گسترده در فضای مجازی دنیا منتشر میکند که نتیجه آن نفرت و انزجار همه جهانیان اعم از مسلمان، مسیحی و یهودی و... از این رفتارهای وحشیانه است. اما نکته اصلی اینجا است که مخاطب غیرمسلمان به خصوص مخاطب غربی که همیشه تحت بمباران تبلیغاتی علیه اسلام و کشورهای مسلمان است، این مفهوم در ذهن او مینشیند که اگر اسلامی که ايرانيها معرفی میکنند، تروريستپرور است و اسلامی که عربستان و قطر و امارات هم از آن دم میزنند، تروريستپرور است، پس مشكل از اصل "اسلام" است. پيامي كه داعش با قدرت رسانهای خود، نمايش بخشي از آن را برعهده گرفته است.