*قرار بود سینما را در همان دهه شصت عوض کنید، اما در سینما کم کار کردید.

بله، خیلی کم در سینما کار کردم، نمی دانم، شاید یک مقدار، اذیت شدم، نمی دانم...گفتنی نیست رضاجان... این یکی را نمی توانم بگویم چون قصد دارم در سینما بزودی کار کنم و ممکن است گفتن برخی چیزها موجب شود نتوانم در سینماکار کنم .


*عمو کاظم عزیز! امروز که من روی این صندلی نشستم قرار است  از مقدمه و عاقبت همین اذیت ها بپرسم
 
مهم نیست.

*حرفهایی است که سالها گفته نشده .

بله . هیچوقت نگفته ام و ...



*به عنوان یک استاد دانشگاه، به عنوان یک بازیگری که همه در نخبگی و خلاقیت تو در این سالها صحه گذاشته اند و شاید یکی از مسائلی که خودم در مورد شما می توانم بگویم این است که شما حلقه گمشده خیلی از فیلم های سینمایی بودید.

عرض کنم که من یک تعدادی فیلم بازی کردم، مثل آذرخش که آقای درویش ساخت، فیلم سیاه راه، فیلم صاعقه  ضیاء درّی که اولین فیلم سینمایی درّی بود.

*با درویش و دری شروع کردید؟

با کوپال مشکات شروع کردم، بعد با درویش و دری ادامه دادم. می خواستم این را بگویم که همان زمان، نقش اول فیلمفارسی را من قبول نکردم و رفتم در فیلم کیارستمی و یک نقش هفت دقیقه ای را بازی کردم. چرا؟ چون می دانستم که سینمای سالمی است. به‌هرحال یک دلگیری هایی داشتیم. نمی دانم ببین من اصلا آدمی نبودم که بروم در دفاتر فیلمسازی بنشینم و یا بخواهم التماس کنم که به من کار بدهید، من اصلا اینطوری نبودم. همیشه برای خودم، یک نگاه خاصی داشتم و هرگز این کار را خودم نمی کردم، کسی را هم نداشتم که برود و من را معرفی کند. ولی به نوعی سینما و سینماگران قلب من را شکستند.



*قلب شما را شکستند؟

زمانی برای نگارش فیلمنامه ای مرا به لبنان فرستادند. رایزن فرهنگی آنجا که بعدها نماینده مجلس شد ،یک نامه ای به ارشاد نوشت که اینها دیگر کی هستند که فرستاده اید اینجا؟ نه سابقه من را می دانست و نه اصلا می دانست من کی هستم!

*چه سالی؟

فکر می کنم 66-65  بود. یک نامه به ارشاد داده بود که هنرپیشه های فیلمفارسی و فلان را چرا مجوز داده اید که بیایند و اینجا فیلمنامه بنویسند؟ خلاصه از من بدگویی کرده بود. شاید مثلا من حواسم نبوده و به او سلام نکرده ام، نمی دانم واقعا، من که همیشه ادب را رعایت می کنم. یادم هست که سلام هم به او می کردم. خلاصه، این موضوع خیلی توی ذوقم خورد و .... می دانی خیلی توی ذوقم خورد. حتی آن فیلمنامه ای را هم که نوشتم، حاضر نیستم بدهم آنها کار کنند. انتشارات برگ ، بعدها آمد و آن را منتشر کرد. حتی نمی خواستم که چاپ شود ولی شد.



چه شد که راهی لبنان شدید ؟



*بعدا حاج سید احمد آقا(خمینی) پیگیر فیلمنامه شدند؛ ماجرا چه بود؟


*این فیلمنامه ای  که در لبنان نوشتید بعدا در بنیاد سینمایی فارابی سرقت شد؟

طبیعی بود که در آن دوران به من فشار آوردند که برای ساخت فیلمنامه باید تحویل بنیاد سینمایی فارابی شود. من فیلمنامه را تحویل دادم. فیلمنامه منتشر شده موجود است. البته مدیر وقت فارابی، خیلی اصرار داشت که ساخته شود. بعدها همین فیلمنامه را شهید آوینی خوانده بود، من را صدا کرد و گفت: بلوچی ببین، در حوزه هنری، یک بخش تلویزیونی داریم، تو بیا و این فیلمنامه را سریال کن، من به تو بودجه می‌دهم برو این رابساز، یک سریال 7 قسمتی بکن. گفتم: نه. من می خواهم یک فیلم سینمایی بشود. اگر بخواهم بسازم، فیلم سینمایی می‌سازم وگرنه نمی سازم. گفت : بابا تویک 7 قسمتی بساز، بعد یک فیلم سینمایی از آن دربیاور. مرتضی کلا فیلمنامه را خیلی دوست داشت، نمی خواست که این فیلمنامه، زمین بماند.



*قبول داری که مرتضی آوینی را هم تحت تأثیر آن فضا، خیلی اذیت کردند.

یکدفعه من آمدم تلویزیون، خب من کارمند بودم و کارت داشتم، دیدم آوینی، بیرون ایستاده است. گفتم : چرا اینجا ایستاده ای؟ بیا داخل! خنده تلخی کرد و گفت: نه دیگر، ما اینجا ایستاده ایم تا یک نفر ، یک مجوزی به ما بدهد ما برویم داخل!

*چرا شهید آوینی از این فیلمنامه خوشش آمد؟

فیلمنامه ای که در لبنان نوشتم، اسمش ژنوساید است به معنای ضدبشر. چون می دانید که اسرائیلی ها در جنگ جهانی دوم به هیتلر، عنوان ژنوسی اطلاق می کردند. من هم این عنوان را به همان مسائلی که در لبنان اتفاق افتاده بود، نسبت دادم.

*دلم برای شهید آوینی سوخت!چقدر پروژه شکست خورده دارد. در مورد احمد قصیر! در مورد صلاح الدین ایوبی و... .هر پروژه جاه طلبانه ای داشت، زمین خورد.

ببین مثلا من وقتی رفتم لبنان، یک هفته در منزل احمد قصیر زندگی کردم برای اینکه فضا دستم بیاید و حس و محیط را به خوبی درک کنم، آنهم با پدر و مادرش. یعنی لحظه به لحظه ای که احمد قصیر در این خانه زندگی کرده بود، در این اتاق و پشت بام و یک مغازه بقالی که همان نزدیکی های منزلش داشت، من یک هفته آنجا زندگی کردم.


*دامنه این بد بیاری ها تا کجا ادامه پیدا کرد ؟





*کاری که بعدها به نوعی ، بیضایی انجام داد.


*من ریچارد  را با بازی سرلاس اولیویر در یک تله تئاتر انگلیسی در یک نوار ویدئویی برای اولین بار دیدم.بعدها توسط خود شما نوار اجرای این تئاتر را دیدم. بازهم تعجب کردم در شرایطی که در حوزه بازیگری مطبوعات و رسانه های دو دستی چسبیده اند به یکی دو پیشکسوتی که اخیرا فعالیتی هم ندارند.



*هفت مرتبه؟

نقدی هم نوشته است که بی نظیر است. بعدها که با هم رفیق شدیم، می گفت این اولین نقدی است که برای یک بازیگر در ایران نوشته شده است. خودش هم بعدا که من را دید گفت: من باورم نمی شد که تو ریچارد را داری بازی می کنی. می گفت: وقتی شنیدم با خودم گفتم: « نقش ریچارد که به او نمی خورد ! » آمده بودم که در حقیقت تفریح کنم، ناگهان مات شدم، این دیگر کیست؟! باز هم با خودم گفتم: حتما امشب، شانسی اینطور بازی کرده. فرداشب هم آمدم، هفته بعد هم آمدم، سه روز بعد از آن هم آمدم و دیدم نه!

* زمانی که در اینترنت در مورد شما سرچ می کنیم، اطلاعات خوبی وجود ندارد.

همینطور است.

*ولی در مورد یک بازیگری مثل بازیگر دست چندم سریالی پیش پا افتاده را جستجوکنی، کلی عکس و اطلاعات در اینترنت وجود دارد. مثل اینکه شما در این سالها اصلا با مطبوعات میانه خوبی نداشته اید.



*آمین با حواشی خاصی تولید شد اما سرانجام مجموعه ای که پدید آمد و در حال حاضر از تلویزیون پخش می شود بسیار متفاوت است.


در صورتی که اگر سوله هایی داشته باشند یا شهرک های سینمایی داشته باشند و در اختیار فیلمسازان قرار بدهند، اصلا کار به نحو دیگری پیش می رود. ما در این مملکت، شعور کم نداریم، دانش کم نداریم، همه اینها را بچه های ما دارند، جوانان ما دارند. خواهش می کنم بروید نمایشنامه هایی که روی سن جوانان ما ایفا می کنند را ببیند، اصلا جا می خوری، می گویی این جوانان باهوش علاقه مند، این چیزها را از کجا یاد گرفته اند؟ اینقدر درست کار می کنند و شعور دارند. یا حتی جوانانی که وارد سینما می شوند، می بینید که چه استعدادهای خوبی هستند. خب اینها باید حمایت شوند، اگر مثلا دولت حتی هزار تومان هم پول دارد، این هزار تومان را باید بین آنها تقسیم کند. نه اینکه فقط به یک نفر یا دو نفر از هنرمندان نزدیک به دولت ببخشد.




*الان می شود یک سریال بوعلی سینا ی دیگر بسازیم؟ (خدا رحمت کند کیهان رهگذر را).





*متأسفانه زمینه رقابت با حریم سلطان به دلیل مسائل مالی فراهم نمی شود. تا چند سال پیش فکر رقابت با هالیوود بودیم اما کارمان به جایی رسیده که الان باید با تولیدات کانال دی ترکیه رقابت کنیم.


*چه سالی بود؟


*در این سالها آدم بی هیاهویی بودید.

اصلا این چیزها برای من مهم نبود، من برای مردم کار می کردم.

*آدمهای نجیب تر در چرخه فرهنگ ما، همیشه چوب می خورند؟ چرا؟

خودت جوابش را بهتر از من می دانی، دیگر من چه بگویم؟ خیلی از مسائل است که اصلا نباید مطرح شود. اصلا برای من نوعی مهم هم نیست. بهرحال این همه مسائل و مصائب در دنیا وجود دارد و خیلی ها هم به قول شما، چوبش را خورده اند، بدجوری هم خورده اندیا کمتر خورده اند، برخی هم فقط تلنگر خورده اند. من معتقدم هرچه که هست، باشد فقط بی عدالتی نباشد. همین!

*ریشه این بی عدالتی در عرصه فرهنگ و هنرکجاست، احتمالا اگر بخواهیم نوک پیکان انتقادات را به سمت یک گروه مشخص بگیریم، به سمت کدام گروه باید بگیریم؟ مدیران؟ هنرمندان؟ آدم های خاص؟

سمت یک سری مافیا که متأسفانه دیدنی نیستند ولی حضورشان را کاملا ملموس است.



*از آوینی صحبتی به میان آمد، اولین بار کجا با ایشان برخورد داشتید؟ چون او هم به یک خروجی خوب فرهنگی، فکر می کرد، مثل خود شما. آیا این مافیایی که از آن صحبت کردید، در آن زمانها هم وجود داشت؟


*بعد چه اتفاقی افتاد؟

نشد دیگر!

*من خیلی کنجکاو هستم ، ریشه این نشدن ها را تعریف پیدا کنم.


*آیا نوشتن فیلمنامه ای در مورد احمد قصیر باعث شد، فعالیت سینمایی شما ادامه پیدا نکند؟


*تا به حال برایتان پیش آمده که کار نباشد و خیلی به شما سخت بگذرد؟

خیلی.

*الان مد شده برخی تا کمی با فشار مالی مواجه می شوند، به مدیران فشار می آورند، با چند رسانه مصاحبه می کنند تا رانت دلخواه را دریافت کنند. گاهی کلید دار خانه سینما می شوند و گاهی پلمپ دولتی را می شکنندو البته کلی ادا در می آورند تا به قول گفتنی شیتیل را بگیرند.



*شما تا قبل از بازنشستگی  سالها کارمندتلویزیون بودید، در واقع کارمند رسمی. اما بیشتر از آنچه به نیروهای فعال داخل سازمان اهمیت بدهند اصالت با پیمانکار خصوصی بوده.

حتما اینطور صلاح بوده. (خنده)


*باز هم روی جوابهایتان یک روتوش می گذارید و من قانع نمی شوم.

عیبی ندارد. هرکسی، هرکاری بکند با تأثیرات آن کار، درگیر است. من اگر کار خوبی انجام دهم  وجدانم راحت است و شبها راحت می خوابم. اما اگر کار درست انجام ندهم، این وجدان من است که نمی گذارد خوب بخوابم. وجدان تنها محکمه ای است که نیازی به قاضی ندارد، واقعا درست است. این است که آدمها را باید به وجدان خودشان سپرد. برای همین می گویم که مهم نیست. البته شاید از نظر آنها درست بوده است و تشخیص آنها این بوده و من به تشخیص آنها احترام می گذارم.   ادامه دارد..