گروه دین مشرق - آیت الله سید احمد علم الهدی امام جمعه مشهد در ادامه سلسله جلسات درس خارج فقه خود که با موضوع «جواز اقامه حکم در عصر غیبت» در محل مدرسه علمیه سلیمانیه برگزار می شود، در پاسخ به این نظریه که «قیام برای اقامه حکومت مستلزم وجود امکان انتصار است»، گفت: بحث امروز ما پیرامون این نظریه است که «ائمه(ع) جواز قیام را مبتنی بر امکان انتصار می دانستند»؛ در حالی که این حرف درستی نیست و ائمه(ع) علت عدم قیام را «فقدان ناصر» می دیدند و طبق روایات وقتی مورد اعتراض قرار می گرفتند که چرا در برابر ظلمِ ظالم حرکتی نمی کنند، می فرمودند «ناصر و یاری گری نیست.»
وی با اشاره به روایت «سدیر صیرفی» به عنوان معروف ترین روایت تأیید کننده سیره ائمه(ع) در قیام علیه ظلم، افزود: سدیر صیرفی که خود از شیعیان با احساس و مخلص کوفه و از شاگردان امام صادق بود، گفت خدمت امام صادق(ع) رسیدم و عرض کردم «قسم به خدا برای شما نشستن و این که در برابر ظلم صبر می کنید، در حالی که این همه دوست، شیعه و یاور دارید جایز نیست»؛ حضرت به گله ای که 17 بزغاله داشت اشاره کرده و فرمودند «اگر شیعیان به اندازه بزغاله های این گله بودند، عدم قیام برای من جایز نبود.»
قیام برای تشکیل حکومت نیازمند سکوی اجتماعی است
امام جمعه مشهد مقدس در تبیین روایت مذکور خاطرنشان کرد: اگر ملاک برای عدم قیام، «امکان انتصار» باشد، با 17 نفر امکان انتصار به وجود نمی آید، پس مشخص می شود که ملاک ائمه برای عدم قیام، «فقدان ناصر» است؛ یعنی همان فرمایش امیرمؤمنان(ع) که حجت را ناصر دانستند.
آیت الله علم الهدی ادامه داد: اگر تنها کسانی را که پیرامون امام صادق(ع) بودند می شمردیم، بیش از 17 نفر بودند، مثلا نمی توانیم بگوییم «زراره بن اعین» شیعه حضرت نبوده است، بلکه این روایت بدین معنا است که باید یک سکو و فضای اجتماعی به عنوان زمینه قیام وجود داشته باشد، بعد برای قیام حرکت کنیم.
وی با اشاره به این که نحوه بیان امام صادق(ع) در پاسخ به سدیر حکمتی داشته است، یادآور شد: شکل ظهور بزغاله فقط به صورت جمعی بوده و فردی نیست، از همین رو در واقع حضرت می فرمایند «زمینه حرکت» و «فضای قیام» در جامعه به وجود نمی آید، یعنی یک بستر جمعی 17 نفره وجود ندارد اما به طور انفرادی بیش از این تعداد در اطراف حضرت حضور داشتند.
انجام تکلیف الهی لزوما تابع علم خداوند بر عدم انتصار آن تکلیف نیست
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان این شبهه که «اگر در علم الهی این طور گذشت که قیامی مطلوب خداوند نیست، آن قیام جایز هم نیست»، اظهار کرد: برخی می گویند هر وقت امکان انتصار به وجود آید، امام زمان(عج) ظهور کرده و ظلم و جور را از بندگان خدا مرتفع می کنند؛ اما آیا تکلیف، به واقع تابع علم الهی است؟ اگر واقعا در علم الهی گذشت که تکلیفی به نتیجه نمی رسد، بندگان را به آن مکلف نخواهد کرد؟
آیت الله علم الهدی در پاسخ به این شبهه گفت: اولا مطلوبیت، تابع «تحقق» نیست که بگوییم چون خدا می داند قیام به نتیجه نمی سرد، این مطلوب خدا نیست؛ در خیلی از احکام و اوامر الهی داریم که در علم خدا گذشته به نتیجه نمی رسد اما در عین حال آن را تکلیف کرده است؛ نمونه از همه روشن تر آن، مسأله معرفی امیرمؤمنان(ع) به عنوان وصی است؛ آیا در علم خدا گذشته بود که چه اتفاقاتی خواهد افتاد؟ بله؛ یقینا آن اتفاقات در علم خدا گذشته بود که محقق شدند چرا که علم خدا حضوری است و همه چیز در محضر او است؛ پس با این وجود چرا به پیامبر(ص) تکلیف کرده و فرمود «وَ إِن لَّمْ تَفْعَل فَمَا بَلَّغتَ رِ‌سَالَتَهُ»؟
وی یادآور شد: نمی توان گفت تکلیف خداوند عبث است؛ در تکلیف بندگان امتحان و ابتلای آن ها هم وجود دارد و چه بسا آزمایش مردم قابل تحقق است ولو قیام به پیروزی نرسد؛ اگر قیام واجب باشد، به همین وسیله مؤمن از غیرمؤمن شناخته می شود.
آیت الله علم الهدی، ظهور امام زمان(عج) را «تابع انتصار در راستای تشکیل حکومت جهانی» دانست و گفت: امام زمان(عج) آخرین ذخیره الهی هستند که خداوند این وجود مقدس را ذخیره کرده اند تا بشر را به نقطه کمال نهایی در عبودیت خدا برساند، از این رو امکان انتصار برای تشکیل حکومت جهانی تا امروز وجود نداشته و هر زمان ممکن شود، ایشان ظهور خواهند کرد اما امکان انتصار برای قیام محدود زمان و مکانی ممکن است در مقطعی وجود داشته باشد؛ نمی توان گفت انتصار برای اقامه حدود الهی ممکن نیست.
وی با اشاره به روایت «سدیر صیرفی» به عنوان معروف ترین روایت تأیید کننده سیره ائمه(ع) در قیام علیه ظلم، افزود: سدیر صیرفی که خود از شیعیان با احساس و مخلص کوفه و از شاگردان امام صادق بود، گفت خدمت امام صادق(ع) رسیدم و عرض کردم «قسم به خدا برای شما نشستن و این که در برابر ظلم صبر می کنید، در حالی که این همه دوست، شیعه و یاور دارید جایز نیست»؛ حضرت به گله ای که 17 بزغاله داشت اشاره کرده و فرمودند «اگر شیعیان به اندازه بزغاله های این گله بودند، عدم قیام برای من جایز نبود.»
قیام برای تشکیل حکومت نیازمند سکوی اجتماعی است
امام جمعه مشهد مقدس در تبیین روایت مذکور خاطرنشان کرد: اگر ملاک برای عدم قیام، «امکان انتصار» باشد، با 17 نفر امکان انتصار به وجود نمی آید، پس مشخص می شود که ملاک ائمه برای عدم قیام، «فقدان ناصر» است؛ یعنی همان فرمایش امیرمؤمنان(ع) که حجت را ناصر دانستند.
آیت الله علم الهدی ادامه داد: اگر تنها کسانی را که پیرامون امام صادق(ع) بودند می شمردیم، بیش از 17 نفر بودند، مثلا نمی توانیم بگوییم «زراره بن اعین» شیعه حضرت نبوده است، بلکه این روایت بدین معنا است که باید یک سکو و فضای اجتماعی به عنوان زمینه قیام وجود داشته باشد، بعد برای قیام حرکت کنیم.
وی با اشاره به این که نحوه بیان امام صادق(ع) در پاسخ به سدیر حکمتی داشته است، یادآور شد: شکل ظهور بزغاله فقط به صورت جمعی بوده و فردی نیست، از همین رو در واقع حضرت می فرمایند «زمینه حرکت» و «فضای قیام» در جامعه به وجود نمی آید، یعنی یک بستر جمعی 17 نفره وجود ندارد اما به طور انفرادی بیش از این تعداد در اطراف حضرت حضور داشتند.
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان این شبهه که «اگر در علم الهی این طور گذشت که قیامی مطلوب خداوند نیست، آن قیام جایز هم نیست»، اظهار کرد: برخی می گویند هر وقت امکان انتصار به وجود آید، امام زمان(عج) ظهور کرده و ظلم و جور را از بندگان خدا مرتفع می کنند؛ اما آیا تکلیف، به واقع تابع علم الهی است؟ اگر واقعا در علم الهی گذشت که تکلیفی به نتیجه نمی رسد، بندگان را به آن مکلف نخواهد کرد؟
آیت الله علم الهدی در پاسخ به این شبهه گفت: اولا مطلوبیت، تابع «تحقق» نیست که بگوییم چون خدا می داند قیام به نتیجه نمی سرد، این مطلوب خدا نیست؛ در خیلی از احکام و اوامر الهی داریم که در علم خدا گذشته به نتیجه نمی رسد اما در عین حال آن را تکلیف کرده است؛ نمونه از همه روشن تر آن، مسأله معرفی امیرمؤمنان(ع) به عنوان وصی است؛ آیا در علم خدا گذشته بود که چه اتفاقاتی خواهد افتاد؟ بله؛ یقینا آن اتفاقات در علم خدا گذشته بود که محقق شدند چرا که علم خدا حضوری است و همه چیز در محضر او است؛ پس با این وجود چرا به پیامبر(ص) تکلیف کرده و فرمود «وَ إِن لَّمْ تَفْعَل فَمَا بَلَّغتَ رِ‌سَالَتَهُ»؟
وی یادآور شد: نمی توان گفت تکلیف خداوند عبث است؛ در تکلیف بندگان امتحان و ابتلای آن ها هم وجود دارد و چه بسا آزمایش مردم قابل تحقق است ولو قیام به پیروزی نرسد؛ اگر قیام واجب باشد، به همین وسیله مؤمن از غیرمؤمن شناخته می شود.
آیت الله علم الهدی، ظهور امام زمان(عج) را «تابع انتصار در راستای تشکیل حکومت جهانی» دانست و گفت: امام زمان(عج) آخرین ذخیره الهی هستند که خداوند این وجود مقدس را ذخیره کرده اند تا بشر را به نقطه کمال نهایی در عبودیت خدا برساند، از این رو امکان انتصار برای تشکیل حکومت جهانی تا امروز وجود نداشته و هر زمان ممکن شود، ایشان ظهور خواهند کرد اما امکان انتصار برای قیام محدود زمان و مکانی ممکن است در مقطعی وجود داشته باشد؛ نمی توان گفت انتصار برای اقامه حدود الهی ممکن نیست.