مراحل تحقیق و پژوهش این سریال تاریخی از اواخر سال ۱۳۸۹ زیر نظر موسی حقانی بهعنوان مشاور پژوهشی و تاریخی آغاز شد. سریال از دیماه ۱۳۹۱ مقابل دوربین فرشاد خالقی رفته و تصویربرداری آن همچنان ادامه دارد. کاخ سعد آباد، کاخ نیاوران، دکورهای اختصاصی ساختهشده در شهرک غزالی، کاخموزه گلستان، موزه عبرت، بناهای تاریخی شهر تهران و... برخی از لوکیشنهای این سریال است.
معمای شاه با همراهی بیش از ۵۶۰ نفر از عوامل سینما، تئاتر و تلویزیون در مسئولیتهای پشتصحنه تولیدشده و ۱۶۰ بازیگر اصلی در کنار ۲۵۴ بازیگر نقش فرعی که تاکنون در آن حضور داشتهاند؛ آماده میشود.
وقایع و رویدادهای این سریال در فاصله سالهای ۱۳۱۷ تا ۱۳۵۷ رخ میدهد. سریال با ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه و بازگشت آنها به ایران آغاز و با مرگ محمدرضا در قاهره به پایان میرسد. در حدفاصل این مقطع زمانی چهلساله، رویدادهای مهم اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه ایران نیز به تصویر کشیده میشود.
رضا پهلوی؛ که با القاب رضاخان، میرپنج، سردارسپه و پس از آن رضاشاه، معروف است. در واپسین روزهای سلطنت قاجار بر ایران؛ حکومت را به دست گرفت. او در سال 1304 حکومت پهلوی را بنیان گذاشت و تا سال 1320 به عنوان شاه ایران سلطنت کرد. از خصایص رضاخان که جعفر دهقان در «معمای شاه» نقشش را ایفا میکند، سختگیری و جذبهایست که حتی فرزندانش را از نزدیک شدن به او باز میدارد.
محمدرضا شاه پهلوی؛ دومین پادشاه دودمان پهلوی و آخرین پادشاه ایران بود. او از ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ بر ایران حکومت کرد. محمدرضاشاه اولین بار در پی اشغال ایران در جنگ جهانی دوم و دومین بار با کودتای ۲۸ مرداد به قدرت رسید و با انقلاب ۱۳۵۷ از حکومت برکنار شد و در مرداد ۱۳۵۹ در قاهره در گذشت. در این سریالن حسین نورعلی؛ نقش جوانی و میانسالی محمدرضا شاه را بازی میکند و امیرمهدی کیا در نقش پیری او ایفای نقش میکند.
نیم تاج خانم تاجالملوک آیرُملو معروف به «ملکه مادر»، دومین همسر رضاشاه از چهار همسر او بود. تاجالملوک پس از به سلطنت رسیدن رضاشاه پهلوی، به علت اینکه مادر ولیعهد محسوب میشد از اعتبار و نفوذ ویژهای برخوردار شد که آن را در دوران سلطنت پسرش نیز حفظ کرد. گیتی ساعتچی در این سریال ایفاگر نقش مادر شاه ایران است.
اشرف پهلوی، خواهر دوقلوی محمدرضاشاه پهلوی، یکی از چهرههای تأثیرگذار دربار پهلوی بود. از عمدهترین اقدامات اشرف سلسله فعالیتهای اجتماعی بود، که در قالب آن به امور سیاسی و کسب درآمد میپرداخت.
فوزیه؛ خواهر ملک فاروق پادشاه مصر و نخستین همسر محمدرضا پهلوی بود. او سال 1317 در قاهره به عقد ولیعهد درآمد این زندگی دوامی کمتر از یک دهه داشت و حاصل آن دختری به نام شهناز بود.
ثریا اسفندیاری بختیاری؛ ملقب به پرنسس چشم زمردین، دومین همسر محمدرضا پهلوی بود زندگی او با شاه دوامی هفت ساله داشت. شاه عاشق ثریا بود و اگر ثریا میتوانست برای او جانشینی بیاورد، آنان هیچگاه از هم جدا نمیشدند.
فرح دیبا؛ سومین همسر محمدرضا شاه پهلوی و شهبانوی ایران از ۲۹ آذر ۱۳۳۸ تا ۲۶ دی ۱۳۵۷ بود او تا آاخرین روزهای زندگی محمرضا شاه کنار او ماند و پس از آن در فرانسه و امریکا زندگی کرد.
محمد مصدق؛ رهبر نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران شناخته میشود، تا پیش از آن نفت ایران زیر سلطه دولت بریتانیا اداره میشد.
سیدمحمود علائی طالقانی؛ از طرفداران دکتر مصدق و از اعضای جبهه ملی بود. او جز مخالفان فعال رژیم پهلوی بود که چندین بار دستگیر و روانه زندان شد.
سیدابوالقاسم کاشانی؛ مجتهد و مرجع تقلید شیعه و سیاستمدار ایرانی و رهبر مذهبی-سیاسی دوران بحرانی ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۲ بود.
مرتضی مطهری؛ از نظریهپردازان نظام جمهوری اسلامی ایران بود. او در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ به همراه گروهی از رجال سیاسی انقلابی، هدف گلوله یکی از افراد گروه فرقان قرار گرفت و به شهادت رسید.
سیّدروحالله مصطفوی موسوی خمینی؛ مشهور به امام خمینی و سیدروحالله خمینی، اولین رهبر و اولین ولی فقیه جمهوری اسلامی ایران بود. او از مراجع تقلید شیعه بود که انقلاب ۱۳۵۷ ایران را رهبری کرد و نظام جمهوری اسلامی ایران را بنیان گذاشت.
علی شریعتی مَزینانی، مشهور به دکتر علی شریعتی، از مبارزان و فعالان مذهبی و سیاسی و از نظریهپردازان انقلاب اسلامی ایران بود، که در ۴۴ سالگی بهصورت مشکوکی در انگلستان درگذشت.
سیدحسین فاطمی؛ از ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۲ وزیر امور خارجه ایران بود که پس از کودتای ۲۸ مرداد توسط حکومت پهلوی اعدام شد. طرح «جمهوری» در آن مقطع از سوی فاطمی بوده است، به گفته دکتر مصدق، فکر ملی شدن نفت پیشنهاد دکتر حسین فاطمی بود.
سیدمجتبی میرلوحی؛ معروف به نواب صفوی طلبه بنیانگذار تشکیلات فدائیان اسلام بود.
امیر عباس هویدا؛ زمان حکومت پهلوی دوم ۱۳ سال نخست وزیر بود که این طولانیترین ریاست بر دولت در طول تاریخ ایران بوده است.
دکتر جمشید آموزگار از دولتمرد ایرانی است. که از شهریور ۱۳۵۶ تا شهریور ۱۳۵۷ نخستوزیر ایران بود. پیشتر نیز، وزیر کشور، وزیر بهداری و رئیس دورهای اوپک بود.
جعفر شریفامامی؛ از سیاستمداران ایرانی دوران پهلوی بود که در طی دو دوره، نخستوزیر ایران و به مدت ۱۵ سال، رئیس مجلس سنای ایران بود.
شاپور بختیار؛ سیاستمدار ایرانی، دبیرکل حزب ایران، عضو جبهه ملی ایران، از بنیانگذاران نهضت مقاومت ملی پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و آخرین نخستوزیر ایران، پیش از انقلاب ۱۳۵۷ خورشیدی بود.
تیمسار سپهبد فضلالله زاهدی ملقب به بصیردیوان نظامی پرسابقه، سناتور همدان در مجلس سنا و نخستوزیر ایران در سالهای ۱۳۳۲ و ۱۳۳۳ هجری شمسی بوده است. او برای دو حادثه سرشناستر است: نخست سرکوب و دستگیری شیخ خزعل (عامل انگلیس در خوزستان که درصدد تجزیه بخشهای عربنشین آن از ایران بود) در آغاز دوران رضاشاه و دوم کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که در جریان آن، او جای دکتر محمد مصدق را به عنوان نخست وزیر گرفت.
تیمور بختیار؛ نظامی، سیاستمدار و از بنیانگذارانِ ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) و نخستین رئیس ساواک در حکومت پهلوی بود. در سال ۱۳۴۹، توسط مامورانِ ساواک به قتل رسید.
سپهبد حاجعلی رزمآرا نخستوزیر ایران در سال ۱۳۲۹ بود. نخستوزیری رزمآرا با جنجال نفت همراه بود و او ناگزیر شد لایحهٔ قرارداد گس-گلشائیان را که دولت محمد ساعد به مجلس داده بود پس بگیرد.
مهرداد پهلبد؛ هنرمند و دولتمرد ایرانی است. او از ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ اولین وزیر فرهنگ و هنر ایران و همسر شاهدخت شمس پهلوی بود.
تیمسار ارتشبد حسین فردوست؛ همدرس و رئیس دفتر ویژهٔ اطلاعات محمدرضا شاه پهلوی؛ یکی از برجستهترین و مؤثرترین چهرههای سیاسی ـ اطلاعاتی دوران حکومت پهلوی بود.
اردشیر زاهدی؛ وزیر خارجه ایران و آخرین سفیر ایران در آمریکا در دورهٔ محمدرضا شاه پهلوی بود.
شاپور جی ریپورتر؛ پس از جنگ دوم جهانی به عنوان رئیس شبکه سازمانهای اطلاعاتی بریتانیا در ایران اقامت داشت. او نقش اصلی و تعیینکننده در بسیاری حوادث داشت. سرانجام در اسفند ۱۳۸۳ بر اثر سرطان پروستات در گذشت.
ارنست پرون؛ یکی از نزدیکترین و صمیمیترین دوستان محمدرضا شاه پهلوی اهل سوئیس بود و در دوران ولیعهدی با وی به ایران آمد و تا پایان عمر (۲۵ سال) در کنار او ماند. چه در زمان ولیعهدی و چه پادشاهی محمدرضا انجام برخی ماموریتهای شخصی و غیررسمی را برای شاه برعهده داشت.
ژوزف استالین؛ رهبر و سیاستمدار کمونیست شوروی بود که از اواسط دهه ۲۰ تا مرگش در ۱۹۵۳ رهبر عملی حزب کمونیست اتحاد شوروی بود.
سِر وینستون لئونارد اسپنسر چرچیل؛ سیاستمدار و نویسندهٔ بریتانیایی نخستوزیر بریتانیا بود. او در سال 1943 به همراه رزولت و استالین در کنفرانس تهران که هدف کلّیاش توافق در مورد چهرهٔ جهان پس از پایان جنگ جهانی دوم بود شرکت کرد.
روحالله خالقی آهنگساز سرود معروف و پرافتخار «ای ایران ای مرز پرُگهر»
عبدالکریم ایادی ارتشبد؛ از دوستان نزدیک محمدرضا شاه پهلوی و پزشک مخصوص دربار بود.
شعبان جعفری؛ مشهور به «شعبون بیمخ» یکی از نامهای جنجالی تاریخ معاصر ایران و از بازیگران اصلی کودتای ۲۸ مرداد بود.
پروین غفاری؛ در فیلمهایی چون موطلایی شهر ما و طوفان در شهر ما نقش اصلی را ایفا کرده و براساس آنچه در تاریخ آمده معشوقه محمدرضا شاه بوده است.