گروه بین‌الملل مشرق - به موازات عملیات نظامی جاری در عرصه میدانی سوریه، به نظر می رسد، ترکیه در عمل اجرای نقشه قدیم جدید خود مبنی بر ایجاد منطقه «حائل» در ریف شمالی حلب را به واسطه گروه های مسلح تروریستی وابسته به این کشور از جمله «جبهه شامیه» و «جنبش احرار شام» و گروه های تروریستی ترکمان که مستقیما از آنکارا دستور می گیرند، را آغاز کرده است.
ماه هاست که آنکارا این هدف را در راس اولویت های خود قرار داده و برای تحقق آن تلاش های بسیاری کرده است، اما همواره با موانع متعددی مواجه می شد که بارزترین آنها مخالفت مستقیم آمریکا با این خواسته بود.
تحولات مهم رخ داده در عرصه میدانی سوریه در دو ماه اخیر به ویژه پس از آنکه «جان کری»، وزیر خارجه آمریکا از توافق واشنگتن و آنکارا مبنی بر پاکسازی مناطق هم مرز ترکیه با سوریه از عناصر گروه تروریستی تکفیری «داعش» خبر داد، موجب شد، معادلات جدیدی بر میدان سوریه حاکم شود.
اما آنچه در این برهه زمانی نگاه ها را بیش از پیش به عرصه میدانی سوریه جلب کرده، نقشی است که فرانسه به تازگی و تنها چند روز پس از حملات تروریستی پاریس در سوریه ایفا می کند.
افزون بر آن عملیات تروریستی که شهر مرزی «سروج» ترکیه 20 ژوئیه گذشته شاهد آن بود و به کشته شدن 35 شهروند ترک منجر شد، سهم بسزایی در تغییر راهبردهای ترکیه داشت و موجب نزدیکی بیش از پیش واشنگتن و آنکارا و فراهم شدن زمینه همکاری مشترک نظامی بین دو طرف شد.
اولین بازتاب نزدیکی مواضع آنکارا – واشنگتن در قبال بحران سوریه، توافق بر سر ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه بود تا کانون گردهم آمدن گروه های مسلحی تروریستی باشد که آمریکا از آنها تحت عنوان گروه های مسلح «میانه رو» نام می برد. دومین بازتاب نزدیکی مواضع ترکی – آمریکایی در قبال بحران سوریه، موافقت آنکارا با استفاده از پایگاه نظامی «اینجرلیک» توسط جنگنده های آمریکایی برای حمله به مواضع داعش بود.
در این راستا، منابع آگاه منطقه ای تاکید می کنند که تحولات روزهای اخیر در شمال سوریه بر این نکته تاکید می کند که زمان اجرای طرح ترکیه جهت ایجاد منطقه «حائل» در ریف شمالی حلب فرا رسیده که یکی از مهمترین اهداف «رجب طیب اردوغان» در بحران سوریه شمرده می شود.
از آنجا که تاکنون تشکیل چنین منطقه ای به صورت رسمی از سوی آنکارا اعلام نشده، بنابراین آنچه تاکنون در این باره منتشر شده، بر پایه احتمالات و پیش بینی هاست که به بخشی از آن در سطور بالا اشاره شد.
منابع آگاه درباره تشکیل چنین منطقه ای خاطر نشان می کنند، خبرهای محرمانه درز یافته به بیرون از آنکارا تاکید می کند که دولت ترکیه این منطقه را ظرف یک هفته و به عنوان عملی انجام شده به جامعه بین المللی تحمیل خواهد کرد و اغلب مناطق هم مرز سوریه و ترکیه که کردنشین هستند، را در برخواهد گرفت.
به گفته این منابع این منطقه به احتمال بسیار از شهر جرابلس در شرق سوریه که در سیطره داعش است تا شهر مرزی «اعزاز» در غرب این کشور و به طول 50 کیلومتر از نوار مرزی بین سوریه و ترکیه را شامل خواهد شد و مانع ارتباط مناطق کردنشین سوریه با یکدیگر می شود و دست کم در مرحله اول به دلیل پوشش و حمایت سیاسی و نظامی که آمریکا از این منطقه به عمل می آورد، مانع برخورد و درگیری این مناطق با یکدیگر می شود.
به گفته این منابع آنکارا و واشنگتن توافق کرده اند، با استفاده از پایگاه نظامی اینجرلیک ترکیه که تنها 400 کیلومتر با شهر «رقه» در شمال سوریه فاصله دارد و مهمترین پایگاه داعش در سوریه شمرده می شود، جنگنده های آمریکایی مواضع داعش را بمباران کنند و این گروه تروریستی تکفیری را از دو شهر جرابلس و راعی در ریف شمالی بیرون برانند.
در چنین شرایطی داعش آخرین راه ارتباطی خود با دنیای خارج از طریق گذرگاه مرزی جرابلس و راعی را از دست می دهد. چراکه پیش تر داعش تسلط بر گذرگاه مرزی تل ابیض را در جریان درگیری با مبارزان کرد شمال سوریه از دست داده بود.
این منابع آگاه هدف دیگر آمریکا و ترکیه از ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه را اسکان دادن نیم میلیون پناهجوی سوری است که حدود 5 سال است، ترکیه پذیرای آنها بوده و در طول این مدت دولت ترکیه همواره از آنها به عنوان باری سنگین بر دوش آنکارا یاد کرده است.
به این ترتیب در حالی که آنکارا تلاش می کند، اینگونه اشاعه دهد که هدف اصلی از این اقدام مبارزه با تروریسم است که در گروه تروریستی تکفیری «داعش» نمود پیدا می کند و به این طریق سعی دارد، بحران پناهجویان سوری را با باز گرداندن آنها به کشورشان حل کند.
این منابع تاکید می کنند که هدف اول سیطره بر این مناطق تضمین مشارکت ترکیه در هرگونه روند سیاسی و گفتگو و مذاکره برای دستیابی به راه حل مسالمت آمیز برای بحران سوریه در آینده و کردهای سوریه از تشکیل موجودیتی جدا و مستقل بر سر مرزهای ترکیه است که نتایج فاجعه آمیزی بر اوضاع حاکم بر داخل ترکیه است.
منابع مذکور بر این باورند، اگر چنین منطقه ای در شمال سوریه تشکیل شود، ممکن است، به تکرار قضیه جدایی استان «اسکندرون» از سوریه تکرار شود که ده سال پیش توسط دولت وقت ترکیه به وقوع پیوست.
در این راستا به نظر می رسد، ترکیه دست به ریسک نزند و اقدام به ارسال نظامیانش به عرصه نظامی نکند، بلکه برای تحقق این هدف بر گروه های تروریستی مسلحی تکیه خواهد کرد که با دولت ترکیه در ارتباط هستند و در طول تقریبا 5 سالی که از بحران سوریه می گذرد، آنکارا همواره پوشش توپخانه ای و هوایی آنها را فراهم کرده و نمود آشکار آن اواخر ماه گذشته در دو شهرک حرجلة و دلحة، در ريف شمالی حلب روی داد و گروه های تروریستی مورد حمایت ترکیه موفق شدند، با پشتیبانی 6 جنگنده ترکیه و 5 جنگنده و 3 هواپیمای شناسایی آمریکایی داعش را از این دو شهرک بیرون برانند.
این موجب می شود تا برخی کارشناسان پیش بینی کنند که روزهای آینده شاهد تحولات سریع و خطرناکی است، اگرچه تاکید می کنند که همه طرف های درگیر در بحران سوریه بر حل مسالمت آمیز بحران سوریه و مبارزه با تروریسم توافق نظر دارند.
اما درباره اهداف آمریکا و ترکیه از تشکیل چنین منطقه ای که با دادن امتیازهای سیاسی و تفاهم نظامی بین دو طرف همراه بود، واشنگتن تاکنون موفق شده دو هدف اصلی را محقق کنند که اولین آن در گرفتن موافقت آنکارا جهت استفاده از پایگاه نظامی اینجرلیک نمود پیدا می کند، پایگاهی که در نزدیکی مرزهای سوریه و عراق قرار دارد و به آمریکا اجازه انعطاف راهبردی و تاکتیکی بیشتر در مبارزه اش با داعش در این دو کشور می دهد و دومین آن، وارد کردن ترکیه به ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش به رهبری آمریکاست، در این صورت احتمال قطع یکی از مهمترین منابع مالی و درآمدی داعش، یعنی ترکیه افزایش می یابد، اگرچه ما بر این باوریم، حمایتی که ترکیه از داعش تاکنون به عمل آورده، با هماهنگی و اطلاع واشنگتن صورت گرفته است.
در مقابل ترکیه نیز موفق شده به دو هدف بسیار مهم و اساسی دست یابد، اولین آن افزایش احتمال و امکان تشکیل منطقه حائل در شمال سوریه که زمینه افزایش حمایت آنکارا از گروه های مسلح تروریستی مورد حمایتش را فراهم می کند و دومین آن تضعیف احتمال تشکیل دولت مستقل کردستان در منطقه است که دولت ترکیه به شدت مخالف آن است و آن را تهدیدی علیه امنیت ملی خود تلقی می کند.
با وجود آنچه به آن اشاره شد، با این حال اوضاع آنگونه که آنکارا تصور می کند، نیست و در واقع تشکیل چنین منطقه ای در شمال سوریه با موانع متعددی مواجه است که مهمترین آن حضور نیروهای روسی در این منطقه است که در این اواخر درپی سرنگونی جنگنده روسی توسط ارتش ترکیه در کوه های «ترکمان» در ریف شمالی لاذقیه به تنش شدید بین دو کشور منجر شده است.
افزون بر آن باید به کُردهای سوریه اشاره کرد که اغلب ساکن مناطق شمالی سوریه بوده و دارای اختلافات و دشمنی های دیرینه با آنکارا هستند و تشکیل چنین منطقه ای را مانعی بر سر راه ایجاد منطقه ای فدرال و حتی مستقل برای خود می دانند، بالطبع تضاد منافع بین کردها و آنکارا بازتابی منفی بر تشکیل منطقه حائل در شمال سوریه خواهد گذاشت و ممکن است به رویارویی و درگیری نظامی بین دو طرف نیز منتهی شود.
از جهت دیگر، نباید اختلاف نظر واشنگتن و آنکارا درباره آنچه که آمریکا آنها را گروه های مسلح میانه رو نام نهاده، را نادیده گرفت. اگرچه آمریکا و ترکیه توافق کرده اند، داعش را از نوار مرزی بین سوریه و ترکیه بیرون و زمینه پیشروی گروه های مسلح میانه رو را فراهم کنند، اما هنوز ماهیت این گروه ها از سوی دو طرف مشخص نشده است.
از سویی آنکارا به غیر از داعش خواهان حمله به مواضع حزب دموکرات کردستان سوریه نیز می باشد که واشنگتن با این خواسته موافق نیست و نیروهای کرد را از جمله نیروهای تاثیر گذار در مبارزه با داعش در شمال سوریه به شمار می آورد.
در عرصه میدانی نیز ترکیه با موانعی در زمینه تشکیل این منطقه مواجه است که مهمترین آن، ساختار و ترکیب جمعیتی نوار مرزی بین سوریه و ترکیه است، حقایق حاکم بر این منطقه تاکید می کند، در حالی که کردها کنترل منطقه عین العرب یا همان کوبانی را به طول 45 کیلومتر در دست دارند، مناطق جرابلس، الباب، منبج و اخترین در ریف شرقی حلب به طول 75 کیلومتر تحت کنترل داعش است.
اما منطقه اعزاز، در ریف شمالی حلب به طول 35 کیلومتر تحت تصرف دیگر گروه های مسلح سوری است. این موضوع حتی اگر تشکیل چنین منطقه ای را با مشکل مواجه نکند، اداره و کنترل آن بدون تردید موضوع مورد اختلاف گروه های فعال در این مناطق است.
چالش دیگری که ترکیه در این منطقه با آن مواجه خواهد شد، نحوه دفاع از این منطقه در برابر حملات نیروهای ارتش سوریه از جمله جنگنده های این کشور است، در چنین حالتی این سوال مطرح می شود، در حالی که ترکیه توان دفاع و محافظت از این منطقه را ندارد، چگونه درصدد تشکیل آن و اسکان دادن پناهجویان سوری در آن است.
آنچه به آن اشاره شد، بخشی از موانع پیش روی ایجاد چنین منطقه ای توسط ترکیه است که تشکیل ان را حتی به امری غیر ممکن تبدیل می کند.
ماه هاست که آنکارا این هدف را در راس اولویت های خود قرار داده و برای تحقق آن تلاش های بسیاری کرده است، اما همواره با موانع متعددی مواجه می شد که بارزترین آنها مخالفت مستقیم آمریکا با این خواسته بود.
اما آنچه در این برهه زمانی نگاه ها را بیش از پیش به عرصه میدانی سوریه جلب کرده، نقشی است که فرانسه به تازگی و تنها چند روز پس از حملات تروریستی پاریس در سوریه ایفا می کند.
افزون بر آن عملیات تروریستی که شهر مرزی «سروج» ترکیه 20 ژوئیه گذشته شاهد آن بود و به کشته شدن 35 شهروند ترک منجر شد، سهم بسزایی در تغییر راهبردهای ترکیه داشت و موجب نزدیکی بیش از پیش واشنگتن و آنکارا و فراهم شدن زمینه همکاری مشترک نظامی بین دو طرف شد.
اولین بازتاب نزدیکی مواضع آنکارا – واشنگتن در قبال بحران سوریه، توافق بر سر ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه بود تا کانون گردهم آمدن گروه های مسلحی تروریستی باشد که آمریکا از آنها تحت عنوان گروه های مسلح «میانه رو» نام می برد. دومین بازتاب نزدیکی مواضع ترکی – آمریکایی در قبال بحران سوریه، موافقت آنکارا با استفاده از پایگاه نظامی «اینجرلیک» توسط جنگنده های آمریکایی برای حمله به مواضع داعش بود.
در این راستا، منابع آگاه منطقه ای تاکید می کنند که تحولات روزهای اخیر در شمال سوریه بر این نکته تاکید می کند که زمان اجرای طرح ترکیه جهت ایجاد منطقه «حائل» در ریف شمالی حلب فرا رسیده که یکی از مهمترین اهداف «رجب طیب اردوغان» در بحران سوریه شمرده می شود.
منابع آگاه درباره تشکیل چنین منطقه ای خاطر نشان می کنند، خبرهای محرمانه درز یافته به بیرون از آنکارا تاکید می کند که دولت ترکیه این منطقه را ظرف یک هفته و به عنوان عملی انجام شده به جامعه بین المللی تحمیل خواهد کرد و اغلب مناطق هم مرز سوریه و ترکیه که کردنشین هستند، را در برخواهد گرفت.
به گفته این منابع این منطقه به احتمال بسیار از شهر جرابلس در شرق سوریه که در سیطره داعش است تا شهر مرزی «اعزاز» در غرب این کشور و به طول 50 کیلومتر از نوار مرزی بین سوریه و ترکیه را شامل خواهد شد و مانع ارتباط مناطق کردنشین سوریه با یکدیگر می شود و دست کم در مرحله اول به دلیل پوشش و حمایت سیاسی و نظامی که آمریکا از این منطقه به عمل می آورد، مانع برخورد و درگیری این مناطق با یکدیگر می شود.
به گفته این منابع آنکارا و واشنگتن توافق کرده اند، با استفاده از پایگاه نظامی اینجرلیک ترکیه که تنها 400 کیلومتر با شهر «رقه» در شمال سوریه فاصله دارد و مهمترین پایگاه داعش در سوریه شمرده می شود، جنگنده های آمریکایی مواضع داعش را بمباران کنند و این گروه تروریستی تکفیری را از دو شهر جرابلس و راعی در ریف شمالی بیرون برانند.
در چنین شرایطی داعش آخرین راه ارتباطی خود با دنیای خارج از طریق گذرگاه مرزی جرابلس و راعی را از دست می دهد. چراکه پیش تر داعش تسلط بر گذرگاه مرزی تل ابیض را در جریان درگیری با مبارزان کرد شمال سوریه از دست داده بود.
این منابع آگاه هدف دیگر آمریکا و ترکیه از ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه را اسکان دادن نیم میلیون پناهجوی سوری است که حدود 5 سال است، ترکیه پذیرای آنها بوده و در طول این مدت دولت ترکیه همواره از آنها به عنوان باری سنگین بر دوش آنکارا یاد کرده است.
این منابع تاکید می کنند که هدف اول سیطره بر این مناطق تضمین مشارکت ترکیه در هرگونه روند سیاسی و گفتگو و مذاکره برای دستیابی به راه حل مسالمت آمیز برای بحران سوریه در آینده و کردهای سوریه از تشکیل موجودیتی جدا و مستقل بر سر مرزهای ترکیه است که نتایج فاجعه آمیزی بر اوضاع حاکم بر داخل ترکیه است.
منابع مذکور بر این باورند، اگر چنین منطقه ای در شمال سوریه تشکیل شود، ممکن است، به تکرار قضیه جدایی استان «اسکندرون» از سوریه تکرار شود که ده سال پیش توسط دولت وقت ترکیه به وقوع پیوست.
در این راستا به نظر می رسد، ترکیه دست به ریسک نزند و اقدام به ارسال نظامیانش به عرصه نظامی نکند، بلکه برای تحقق این هدف بر گروه های تروریستی مسلحی تکیه خواهد کرد که با دولت ترکیه در ارتباط هستند و در طول تقریبا 5 سالی که از بحران سوریه می گذرد، آنکارا همواره پوشش توپخانه ای و هوایی آنها را فراهم کرده و نمود آشکار آن اواخر ماه گذشته در دو شهرک حرجلة و دلحة، در ريف شمالی حلب روی داد و گروه های تروریستی مورد حمایت ترکیه موفق شدند، با پشتیبانی 6 جنگنده ترکیه و 5 جنگنده و 3 هواپیمای شناسایی آمریکایی داعش را از این دو شهرک بیرون برانند.
این موجب می شود تا برخی کارشناسان پیش بینی کنند که روزهای آینده شاهد تحولات سریع و خطرناکی است، اگرچه تاکید می کنند که همه طرف های درگیر در بحران سوریه بر حل مسالمت آمیز بحران سوریه و مبارزه با تروریسم توافق نظر دارند.
در مقابل ترکیه نیز موفق شده به دو هدف بسیار مهم و اساسی دست یابد، اولین آن افزایش احتمال و امکان تشکیل منطقه حائل در شمال سوریه که زمینه افزایش حمایت آنکارا از گروه های مسلح تروریستی مورد حمایتش را فراهم می کند و دومین آن تضعیف احتمال تشکیل دولت مستقل کردستان در منطقه است که دولت ترکیه به شدت مخالف آن است و آن را تهدیدی علیه امنیت ملی خود تلقی می کند.
با وجود آنچه به آن اشاره شد، با این حال اوضاع آنگونه که آنکارا تصور می کند، نیست و در واقع تشکیل چنین منطقه ای در شمال سوریه با موانع متعددی مواجه است که مهمترین آن حضور نیروهای روسی در این منطقه است که در این اواخر درپی سرنگونی جنگنده روسی توسط ارتش ترکیه در کوه های «ترکمان» در ریف شمالی لاذقیه به تنش شدید بین دو کشور منجر شده است.
افزون بر آن باید به کُردهای سوریه اشاره کرد که اغلب ساکن مناطق شمالی سوریه بوده و دارای اختلافات و دشمنی های دیرینه با آنکارا هستند و تشکیل چنین منطقه ای را مانعی بر سر راه ایجاد منطقه ای فدرال و حتی مستقل برای خود می دانند، بالطبع تضاد منافع بین کردها و آنکارا بازتابی منفی بر تشکیل منطقه حائل در شمال سوریه خواهد گذاشت و ممکن است به رویارویی و درگیری نظامی بین دو طرف نیز منتهی شود.
از جهت دیگر، نباید اختلاف نظر واشنگتن و آنکارا درباره آنچه که آمریکا آنها را گروه های مسلح میانه رو نام نهاده، را نادیده گرفت. اگرچه آمریکا و ترکیه توافق کرده اند، داعش را از نوار مرزی بین سوریه و ترکیه بیرون و زمینه پیشروی گروه های مسلح میانه رو را فراهم کنند، اما هنوز ماهیت این گروه ها از سوی دو طرف مشخص نشده است.
از سویی آنکارا به غیر از داعش خواهان حمله به مواضع حزب دموکرات کردستان سوریه نیز می باشد که واشنگتن با این خواسته موافق نیست و نیروهای کرد را از جمله نیروهای تاثیر گذار در مبارزه با داعش در شمال سوریه به شمار می آورد.
اما منطقه اعزاز، در ریف شمالی حلب به طول 35 کیلومتر تحت تصرف دیگر گروه های مسلح سوری است. این موضوع حتی اگر تشکیل چنین منطقه ای را با مشکل مواجه نکند، اداره و کنترل آن بدون تردید موضوع مورد اختلاف گروه های فعال در این مناطق است.
چالش دیگری که ترکیه در این منطقه با آن مواجه خواهد شد، نحوه دفاع از این منطقه در برابر حملات نیروهای ارتش سوریه از جمله جنگنده های این کشور است، در چنین حالتی این سوال مطرح می شود، در حالی که ترکیه توان دفاع و محافظت از این منطقه را ندارد، چگونه درصدد تشکیل آن و اسکان دادن پناهجویان سوری در آن است.
آنچه به آن اشاره شد، بخشی از موانع پیش روی ایجاد چنین منطقه ای توسط ترکیه است که تشکیل ان را حتی به امری غیر ممکن تبدیل می کند.