گروه بین‌الملل مشرق - تحولات مهم بین المللی که اخیرا در گوشه و کنار جهان شاهد آن بوده‌ایم، نشان از گسترش دامنه جنگ در سوریه و حضور فعال و بیش از پیش جریان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در درون آن دارد. این نقطه تحول را می‌توان بر اساس سه واقعه مهم پیش بینی کرد که هر کدام از آن ها در حد و اندازه های یک 11 سپتامبر است. اتفاق اول قطعی شدن سقوط هواپیمای مسافربری روسیه در صحرای سینا به وسیله اقدام خرابکارانه و تروریستی است.

اقدامی که داعش مسئولیت آن را بر عهده گرفته است. دومین حادثه اقدامات تروریستی و خونین اخیر در پاریس است که به دست همین گروه تروریستی انجام شده است. واکنش روسیه نسبت به این حملات واضح و مشخص است، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در این رابطه گفت که کشورش مشارکت فعال در جنگ فراگیر بر ضد تروریسم در سوریه و منطقه را آغاز می‌کند.

پیامدهای فاجعه فرانسه اما هنوز در حد گسترش تدابیر امنیتی و ایجاد شرایط فوق‌العاده در تمامی اروپا باقی مانده است، و دوره‌ای که فضای عمومی آمریکا بعد از حوادث 11 سپتامبر در حدود 15 سال قبل را به یاد انسان می اندازد. با این وجود تحلیل‌ها و اظهارات رسمی زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد این اقدام تروریستی دامنه مداخله غربی‌ها برای مبارزه جدی با جریان  های تروریستی در سوریه را افزایش خواهد داد.

مبارزه ای که گرچه اخبار آن پیش از این نیز مطرح بود، اما در چارچوب ائتلاف بین المللی بر ضد داعش بیشتر به یک شوی سیاسی شباهت داشت تا اقدام فراگیر چند ملیتی. مبارزه با تروریسم گرچه به ظاهر رویکردی مثبت در مبارزه با تروریسم به شمار می رود، اما از اظهارات رسمی مقامات غربی- اروپایی در رابطه با ادامه تلاش ها برای براندازی بشار اسد رئیس‌جمهور این کشور به نظر می‌رسد به جنگی چند قطبی تبدیل شود که آمریکا و متحدانش از یک سو به دنبال تجزیه هر چه بیشتر اراضی سوریه بوده و دولت اسد و متحدانش بیشترین تلاش خود را برای حفظ تمامیت ارضی این کشور به همراه ریشه کنی داعش و دیگر گروه های تروریستی در دستور کار قرار دهند.

مهم ترین اتفاق اما انهدام جنگده روسیه از سوی ترکیه بود که سیگنال های جنگ نیابتی سوریه را تا نزدیکترین حد به مرز جنگ مستقیم پیش برد، البته به نظر می رسد واقع گرایی مقامات کرملتن در شرایط حساس کنونی مانع از ورود مستقیم آن ها به رویارویی یا آنکارا شود، اما حمله جنگنده ترکیه به هواپیمای روسیه در واقع نشانه‌ای از حساس بودن شرایط و گسترش دامنه بحران در سوریه است. سعد الله زارعی تحلیلگر مسایل منطقه ای تاکید می کند که طبیعتا ترکیه به نمایندگی از ناتو به هواپیمای روسیه حمله کرده است و این می‌تواند یک هشدار و علامت باشد مبنی بر این‌ که بحران امنیتی سوریه می‌تواند دامنه درگیری را گسترده کرده و شرایط را بیش از پیش ناامن کند.
 
ترکیه و روسیه از طریق دریای سیاه دارای مرزهای مشترک هستند، اما آنچه که اخیرا عمق دشمنی آنکارا نسبت به مسکو را بویژه بعد از ثبات سیاست های داخلی رجب طیب اردوغان پس از انتخابات پارلمانی برانگیخته، برافروخته شدن جبهه ای به نام جبهه شمالی سوریه است. عملیات نظامی روسیه در سوریه، روس ها را همسایه ناخوانده ترکیه در جنوب کرده است یعنی در حال حاضر خط تماس امنیتی روسیه با ترکیه هم در منطقه شمال از طریق دریای سیاه است و هم در جنوب از طریق جغرافیای سوریه که این مسئله موقعیت امنیتی ترکیه را تضعیف می کند.
 
به این ترتیب شمال سوریه دیگر عرصه درگیری‌های جریان‌های کُرد حمایت شده از سوی آمریکا با گروه‌های معارض داعش وابسته به ترکیه نیست، از زمانی که عملیات ارتش سوریه با پوشش هوایی روسیه در حومه شرقی حلب شدت گرفته، مناطقی نظیر دیرحافر به عنوان گذرگاهی برای ورود به الرقه تهدید شده و این موضوع اوضاع منطقه عملیاتی را پیچیده‌تر کرده است. به این مسائل توافق بین‌المللی مذاکرات وین و گروه 20 در زمینه اولویت مبارزه با داعش را نیز باید اضافه کرد.

تحولات جدید عرصه جهانی از جمله اقدامات تروریستی پاریس و بیروت به واشنگتن و متحدان این کشور توجیه جدیدی برای تمرکز حمایت از شاخه‌های مسلح موسوم به معتدل به بهانه مبارزه با داعش داده است، این در حالی است که پیروزی‌های ارتش سوریه و متحدان این کشور در قلب معادلات میدانی از تسلط بر فرودگاه کویرس گرفته تا تخوم الباب به عنوان بزرگترین کانون حضور داعش در حومه شرقی حلب و اتوبان حلب به الرقه عامل اساسی برای تغییر نحوه تعامل محور آمریکا با عرصه سوریه در ابعاد جدیدی را ایجاد کرده است. به این ترتیب عملاً مشاهده می‌شود که رقابت کنونی بین واشنگتن و متحدانش از یک سو و ارتش سوریه و متحدانش از سوی دیگر در مسیر به دست آوردن بیشترین مقدار از مناطق اراضی سوریه قبل از نشستن پشت میز مذاکرات است.
 
محور آمریکایی در حال حاضر به دنبال کسب چندین هدف در عرصه سوریه است، واشنگتن سعی دارد به جای گروه تروریستی داعش تعدادی از جریان‌های متحد خود را در شمال سوریه مستقر کرده و به این ترتیب بهانه را از مسکو برای موشک باران گروه‌های تروریستی در مناطق مختلف آن خارج کند. به این ترتیب آمریکا می تواند با ایجاد "مناطق آزاد شده از دست داعش" خطرات گسترده ای که در مسیر منافع این کشور قرار گرفته را دور کرده و موازنه های این منطقه را به حد نصاب آمریکایی- ترکی قبل بازگرداند. این در حالی است که پیشروی های ارتش سوریه در این مناطق ابتکار عمل را در این عرصه در دست گرفته است.
 
حمایت ائتلاف آمریکا از دو عملیات آزادسازی الهول در شرق الحسکه و سنجار در غرب موصل از همین رویکرد رقابتی سرچشمه می‌گیرد. آمریکا سعی دارد مرزهای سوریه و عراق را با همکاری جریان‌های کرد در این کشورها با هم مرتبط سازد. واشنگتن به دنبال دریافت سهم حداکثری از مناطق تحت سلطه داعش در شمال سوریه است و در عین حال نمی‌خواهند این گروه تروریستی را در مناطق تماس با ارتش سوریه و محور مقاومت تضعیف کند. به این ترتیب بود که داعش مدتی پیش به شهر الحسکه حمله کرد و سعی داشت دیرالزور را تحت سلطه کامل خود در آورد و در شهر تدمر نیز پیشروی کرد. این تحرکات در حال حاضر در حومه شرقی حمص دنبال می شود.

به این ترتیب به نظر می‌رسد واشنگتن به دنبال تکمیل روند بستن مرزهای سوریه و عراق در برابر دیر الزور است. این رویکرد با عملیات «نیروهای دموکراتیک سوریه» در حومه شرقی و جنوبی حسکه کامل می شود. به این ترتیب است که برخی عملیات هوایی نیروهای ائتلاف در هدف قرار دادن میدان نفتی شرق دیرالزور در این راستا دنبال شده است.
 
توطئه‌های آمریکا برای سوریه البته منحصر به شمال این کشور نمی‌شود. کاخ سفید سعی دارد بر اساس برنامه‌های سرویس جاسوسی مرکزی آمریکا ، «ارتش سی آی ای» را از طریق آموزش و تجهیز تسلیحاتی و اطلاعاتی مبارزان جبهه جنوبی ارتش ازاد سوریه در جنوب این کشور ایجاد کند. این برنامه ها سالیانه یک میلیارد دلار هزینه دارد.
 
از سوی دیگر تحرک دیپلماتیک غربی‌ها پس از حوادث تروریستی اخیر در اروپا به سمت ورود جدی تر کشورهای اروپایی از جمله فرانسه به مبارزه با تروریسم پیش می رود، چرا که آنها کم کم تروریسم را خطری می دانند که نه تنها امنیت و توازن جوامع، بلکه موجودیت آنها را نیز تهدید می کند. البته محور مقاومت و متحدان آن همچنان رویکرد مثبتی نسبت به این مواضع نداشته و آن را رفتاری فریب کارانه و خباثت آلود در مسیر تغییر تاکتیک های مداخله و براندازی سوریه ارزیابی می کنند.

در این میان گروه دیگری نیز وجود دارد که همچنان به حمایت از داعش ادامه می دهد. آنها نمی توانند آغاز فروپاشی داعش و شکست آن در مناطق تحت سلطه به ویژه در سوریه را هضم کنند ، به همین علت وارد عمل شده و مانند گذشته گذرگاه ها را برای ورود عناصر تروریستی جهت کمک به تروریست های داخل سوریه و تأمین تسلیحات تأثیرگذارتر برای عناصر مسلح داعش و گروه های دیگر تروریستی بازکردند تا بتوانند جلوی پیشروی زمینی ارتش سوریه و متحدان آن را بگیرند. از سویی دیگر آن ها کانال های تأمین مالی مستقیم داعش یا کمک به آنها در تأمین مطالبات مالی برای اداره جنگ تروریستی گسترده خود را دنبال می کنند.
 
این در حالی است که همچنین بنا بر اطلاعات موجود تهران و مسکو و حزب الله لبنان هیچ قصدی برای توقف حمایت های خود از اسد و دولت وی ندارند و همگی آماده ادامه درگیریها در مرحله آینده هستند، مرحله ای که کسی نمی داند چقدر طول می کشد، اما محور مقاومت آن را آخرین مرحله قبل از پاکسازی کامل سوریه و ایجاد ثبات و امنیت در این کشور می داند.
 
به این ترتیب با جدی تر شدن عزم دولت های حاضر در سوریه و تلاش هر کدام از بازیگران برای حل و فصل این بحران پنج ساله در راستای منافع ویژه خود ابهام در مورد افق پیش روی سوریه بیش از پیش احساس می شود.