به گزارش مشرق، در شرایط پساتحریم و با آغاز اجرای برجام، موضوع تأمین هواپیمای مسافری و قطعات هواپیما برای شرکتهای هواپیمایی ایرانی که تا پیش از این درگیر و دار تحریم‌‌ها بودند، امری مهم و اساسی است که هر ایرلاین باید با توجه به نگاه بازرگانی خود و در بازار رقابتی برای جذب مسافر، اقدام به تأمین هواپیما کند.
در این باره موضوع ورود هواپیماهای نو و یا کارکرده اما با سال ساخت پایین هم امری قابل توجه است، عده‌ای از دست‌اندرکاران صنعت حمل و نقل هوایی معتقد هستند خرید هواپیماهای نو به دلیل افت شدید قیمت در سال‌های اول پس از بهره‌برداری، چندان مقرون به صرفه نیست، مثلاً در سال اول بهره‌برداری یک هواپیما، حدود یک‌پنجم قیمت آن به اصطلاح می‌افتد و این با در نظر گرفتن قیمت بالای هواپیما از نظر بازرگانی و مالی چندان مطلوب نیست اما قیمت یک فروند هواپیمای چند سال کارکرده اما مطلوب از نظر کیفیت، تا یک‌پنجم قیمت نو همان هواپیما است.
اما عده‌ای دیگر هم اعتقاد دارند که نباید هواپیماهای فرسوده و کارکرده دیگر ایرلاین‌ها را خریداری کرد چون به هر حال زمان چک‌های اساسی و اورهال آنها فرا رسیده است و این چک‌های A، اورهال و تأمین قطعه، هزینه دو چندانی بر دوش ایرلاین می‌گذارد در حالی که با خرید هواپیماهای نو، چند سالی ایرلاین هزینه تأمین قطعه و تعمیر و نگهداری ندارد.
در راستای بررسی تخصصی این موضوع، به سراغ یکی از کارشناسان صنعت حمل و نقل هوایی می‌رویم.
مهدی خالدی که مهندس هواپیما در شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران است، در این‌باره می‌گوید: اولین و مهمترین چالش جهت خرید یا اجاره بلند مدت هواپیمای نو، هزینه بسیار بالای آن در مقایسه با نوع کارکرده است، هواپیمای نو ممکن است نسبت به نوع کارکرده‌اش با سن بالا حتی تا 10 برابر گران‌تر باشد به عنوان مثال هواپیمای 8 سال کارکرده با شرایط خوب، دو‌سوم و با شرایط متوسط (تعداد نشست و برخاست، تعداد ساعت پروازی، وضعیت تعمیرات دورهای و غیره) نصف همتای نو خود قیمت‌گذاری می‌شود.
وی ادامه داد: طبق آمار ارائه شده توسط مجله اکونومیست، در سال‌های اخیر به دلیل افزایش تولید هواپیما و تقاضای بازار، 16 درصد از کل هواپیماهای موجود در دنیا در معرض فروش گذاشته شده است بنابراین خریدار با دامنه وسیعی از مدل‌ها و قیمت‌ها روبه‌رو است که با هوشمندی لازم می‌تواند هواپیمای کارکرده خوبی با قیمت مناسب تهیه کند.
این کارشناس حمل و نقل هوایی افزود: پس از تشدید تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان، خطوط هوایی داخلی برای ادامه فعالیت خود، چاره کار را در وارد کردن هواپیماهای کارکرده با سن بالا دیدند که در برخی موارد شاهد خرید هواپیماهای نامطلوب هم بوده‌ایم.
وی بیان کرد: از سوی دیگر به دلیل پیشرفت روز افزون صنعت هوانوردی و نیاز بیش از پیش مردم، شرکتهای واسطه‌ای و بنگاه‌های بین‌المللی که هواپیماهای دست دوم را به فروش می‌گذارند (Airplane Auction) رو به فزونی است.
خالدی یادآور شد: در خرید یا اجاره هواپیمای کارکرده باید عواملی همچون تأمین قطعات یدکی، پیشینه هواپیما، پیشینه کارخانه سازنده در تامین خدمات و مدارک فنی، توانایی آموزش پرسنل فنی و پروازی، هدف از خرید هواپیما (چارتر، وی آی پی و غیره) مسیرهای مورد نظر جهت پرواز این هواپیما، توانایی پرسنل فنی جهت انجام تعمیرات جزئی و اساسی، تطابق شرایط هواپیما با منطقه‌ای که قرار است پرواز کند (به عنوان مثال طبق بخشنامه هواپیمایی کشوری هواپیمای MD به دلیل ضعف موتورها ملزم به پرواز با 80 درصد ظرفیت در طول تابستان است) مورد بررسی قرار گیرد.
این مهندس هواپیما افزود: فارغ از وضعیت خود هواپیما، فاکتور مهم دیگری که باید در خرید دقت کرد دریافت و بررسی مدارک ساخت، تعمیرات، گواهینامه‌ها، تست‌ها و مدارک تعمیرات دورهای هواپیما است که بی توجهی به این مورد موجب زمینگیر شدن مقطعی هواپیما به دلیل کمبود مدارک و در پی آن ناتوانی پرسنل فنی در تعمیر و نگهداری خواهد شد.
فارس: در بررسی خرید هواپیمای نو و کارکرده از لحاظ فنی - اقتصادی در شرایط پساتحریم فعلی، کدام یک منطقی‌تر به نظر می‌رسد؟ و نقاط قوت و ضعف هر یک کدامند؟
خالدی: در این‌باره باید چندین فاکتور بررسی شود که «قیمت» یکی از آنها است؛ اولین و مهمترین چالش جهت خرید یا اجاره بلند مدت هواپیمای نو، هزینه بسیار بالای آن در مقایسه با نوع کارکرده است، هواپیمای نو ممکن است نسبت به نوع کارکرده‌اش با سن بالا حتی تا 10 برابر گران‌تر باشد به عنوان مثال هواپیمای 8 سال کارکرده با شرایط خوب، دو‌سوم و با شرایط متوسط (تعداد نشست و برخاست ، تعداد ساعت پروازی، وضعیت تعمیرات دورهای و غیره) نصف همتای نو خود قیمت‌گذاری می‌شود؛ طبق آمار ارائه شده توسط مجله اکونومیست، در سال‌های اخیر به دلیل افزایش تولید هواپیما و تقاضای بازار، 16 درصد از کل هواپیماهای موجود در دنیا در معرض فروش گذاشته شده است بنابراین خریدار با دامنه وسیعی از مدل‌ها و قیمت‌ها روبه‌رو است که با هوشمندی لازم می‌تواند هواپیمای کارکرده خوبی با قیمت مناسب تهیه کند.
وی ادامه داد: با وجود آنکه معامله نقدی راحت‌ترین و متداول ترین سبک معامله محسوب می‌شود اما به دلیل سود اندک در صنعت هوانوردی، خطوط هوایی مایل به خرید یا اجاره از طریق روش‌های جایگزین و نوینی هستند که در صنعت هوانوردی متداول شده است، این امر تا جایی پیش رفته است که شرکتهای متمول و با سابقه حتی در صورت داشتن نقدینگی لازم، تمایل به سرمایه‌گذاری و خرید هواپیما به روش پرداخت نقدی را ندارند بنابراین با پیشرفت روزافزون سیستم‌های بانکی و مالی، روش‌های بة‌روز و عملی تری به وجود آمده است که خرید را تسهیل کرده و قیمت سرسام آور هواپیمای نو را سرشکن می‌کند.
این مهندس هواپیما همچنین «ایمنی پروازی» را دیگر فاکتور اساسی در خرید هواپیما دانست و عنوان کرد: اگر همه تست‌های دورهای، تعمیرات و بررسی‌ها طبق زمانبندی مشخص شده به موقع و دقیق انجام شده باشد و اصطلاحاً هواپیما صلاحیت پرواز (Airworthiness) را داشته باشد بر خلاف پنداشت عامه، از لحاظ امنیت پروازی هواپیمای نو با کارکرده تفاوت آنچنانی ندارد.
وی به «مصرف سوخت» به عنوان فاکتور مهم قابل توجه ایرلاین‌ها در نوسازی ناوگان اشاره کرد و افزود: سازمان حمل و نقل آمریکا از مصرف بیش از 30 میلیارد دلار سوخت در سال 2014 میلادی توسط خطوط هواپیمایی آمریکا خبر می‌دهد این در حالی است که نرخ سوخت نسبت به مدت مشابه سال قبل 30 تا 50 درصد کاهش داشته است؛ بر اساس میانگین جهانی، هزینه سوخت 27 تا 35 درصد (نسبت به نوع هواپیما متغیر است) کل مخارج یک خط هواپیمایی را شامل می‌شود که در محاسبه درآمدها و مخارج و سود به دست آمده رقم چشمگیری به شمار می‌آید؛ بنابراین خرید هواپیمای نو با مصرف کمتر سوخت، کاهش هزینه‌ها و متقابلاً افزایش سود را در پی داشته و توان رقابتی خط هوایی از لحاظ قیمت بلیت را بالا می‌برد.
خالدی «نگهداری و تعمیرات» را از دیگر فاکتور‌های مهم در توسعه ناوگان دانست و افزود: بر اساس میانگین جهانی هزینه نگهداری و تعمیرات هواپیما در حدود 15 درصد کل مخارج شرکت هواپیمایی را شامل می‌شود البته به دلیل شرایط خاص کشورمان این رقم به مراتب بالاتر از میانگین جهانی است و درصد متنابهی از مخارج خطوط داخلی صرف آماده نگه داشتن هواپیما برای پرواز می‌شود.
این مهندس هواپیما اضافه کرد: یکی از مهمترین مزایای هواپیمای نو نسبت به نوع کارکرده، هزینه بسیار پایین تعمیرات یا نگهداری آن است، سازندگان هواپیما معمولاً محصول خود را پنج سال گارانتی می‌کنند گارانتی کارخانه سازنده شامل چک‌های دورهای نبوده و فقط تعمیرات غیر پیش‌بینی شده را در بر می‌گیرد اما در صورت زمین‌گیری هواپیما پیش از زمان مقرر، کارخانه سازنده ملزم به پرداخت جریمه به خط هوایی خواهد بود (نظیر رفع ایراد باتری‌ها در هواپیمای B787).
خالدی «مدت زمان تحویل هواپیما» را فاکتور دیگر قابل توجه در توسعه ناوگان اعلام کرد و گفت: مزیت بی چون و چرای هواپیمای کارکرده نسبت به هواپیمای نو، تحویل بسیار سریع و فعال شدن آن در طول چندین ماه است (زمان لازم جهت تغییر شماره ثبت و احیاناً انجام تعمیرات اساسی و تغییر پیکر بندی هواپیما) حال آنکه برای تهیه هواپیمای نو از طریق قرارداد با کارخانه سازنده، ممکن است حداقل دو یا سه سال زمان صرف شود.
وی «هزینه‌های بسترسازی» را یکی از فاکتور‌های ضروری در توسعه ناوگان و ورود هواپیما دانست و افزود: یکی از معایب خرید یا اجاره بلند مدت هواپیمای نو در کشور ما، آماده‌سازی شرایط جهت استفاده بهینه از آن است؛ ورود هواپیمای نو در ابتدا پر هزینه بوده و نیازمند بسترسازی مناسب از طریق تجهیز فرودگاه‌ها، آشیانه‌ها، تامین قطعه، آموزش پرسنل زمینی، فنی و خدمه پروازی و نیز تهیه و تدارک دستگاهای تست و بررسی هواپیما است.
* سرمایه‌گذاری ایرلاین‌ها در تعمیرات هواپیما و آموزش پرسنل افزایش یابد
این مهندس هواپیما تأکید کرد: به شرکتهای هواپیمایی داخلی که دارای مسیرهای بین‌المللی و فرا منطقه‌ای (دور‌برد) هستند و به دلیل پیشینه بلند مدت، امکان جذب سرمایه بانک‌های بین‌المللی و مؤسسات لیزینگی را دارند، پیشنهاد می‌شود جهت نشان دادن نقطه عطفی در روند خدمات دهی و بازگشت قدرتمندانه به عرصه رقابت با خطوط هوایی منطقه خرید یا اجاره بلند مدت هواپیمای نو را حتی به تعداد انگشت شمار در برنامه بلند مدت خود بگنجانند.
وی بیان کرد: از سوی دیگر به نظر می رسد شرکتهای هواپیمایی که دارای مسیرهای پروازی داخلی یا منطقه‌ای با برد کوتاه هستند، در شرایط کنونی و با کمبود نقدینگی، خرید هواپیمای نو را به صرفه خود ندانسته و به سمت خرید یا اجاره هواپیماهای کارکرده با کیفیت خواهند رفت در این راستا پیشنهاد می‌شود این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری خود را در زمینه تعمیرات هواپیما و آموزش پرسنل خود افزایش دهند تا بتوانند بیشترین بهره را از ناوگان خود ببرند.